Ægir - 01.04.1998, Qupperneq 30

£
'O
m m
t
jan feb mar apr maí jún júl ág sep okt nóv des
mánuður
Mynd 6. Merkingar hrygningarþorsks í Grundarfuði. Meðalfjarlœgð endurheimtra fiska
frá merkingarstað.
heildarmynd af þorski sem er á Breiða-
fjarðarsvæðinu.
Bæði eldri merkingarnar og þær
sem gerðar eru eftir 1990 sýna að tölu-
vert af þorski á þessum slóðum er
göngufiskur. Þessi fiskur er líklega á
leið til eða frá hrygningarstöðvum
sunnan Reykjaness eða í Faxaflóa. Sér-
staklega fæst göngufiskurinn utarlega í
firðinum, við Snæfellsnesið utanvert
eða á Breiðafjarðarmiðum. Eitthvað af
þessum þorski kemur við í fæðuleit
t.d. utarlega á Flákanum. Eldri merk-
ingar virðast sýna meira af göngufiski
á þessum slóðum Oón Jónsson 1996),
en merkingar eftir 1990 (þessi grein).
Hlutfallslegt magn af gönguþorski og
þeim sem á hrygningarsvæði í Breiða-
firði er örugglega mjög breytilegt.
Niðurstöður merkinganna eftir
1990 sýna að mest af þeim þorski sem
merktur var á hrygningarsvæðum er
staðbundinn að því leyti að hann sæk-
ir aftur til sörnu svæða innan fjarðar-
ins á hrygningartíma, eins og dæmið
um endurheimtur merkinganna í
Grundarfirðinum sýnir. Þessi tryggð
við hrygningarsvæði er ekki eins-
dæmi. Áður hefur komið fram að nið-
urstöður merkinga Jóns Jónssonar á
hrygningarþorski á Selvogsbanka sýna
mjög sterklega tryggð við hrygningar-
svæðin þar (Jón Jónsson 1996). Merk-
30 AGIR -------------------------
ingar eftir 1990 á hrygnandi þorski í
Stöðvarfirði, Fáskrúðsfirði, Gunnólfs-
vík, Þistilfirði og Eyjafirði hafa allar
sýnt tryggð við hrygningarstöðvar í
mars og apríl (V.Þ. & G.M. 1992 V.Þ. &
G.M. 1993). Erlendar merkingartil-
raunir á þorski, t.d. í Kanada og í Nor-
egi sýna sama atferli (Taggart og fl.
1995, Godö 1983).
'1 oluvert af þorski frá Breiðafirði fer
út fyrir heimasvæði sitt í fæðuleit, sér-
staklega út af Vestfjörðum og inn í
Faxaflóa. Mjög lítið af honum fer suð-
ur fyrir Reykjanes. Jafnframt fæst lítið
af þorski af hrygningarsvæðunum
sunnan við Reykjanes í innanverðum
Breiðafirði. Sá þorskur þarf að ganga
um Breiðafarðarmið til að komast á
eitt af aðalbeitarsvæðum sínum út af
Vestfjörðum og kemur oft fram nálægt
Snæfellsnesi utan Ólafsvíkur.
Breiðafjarðarsvæðið er líka mikil-
vægt uppeldissvæði þorsks. Ókyn-
þroska þorskur fæst oft í miklu magni
í firðinum. Smáþorskur sem merktur
var við utanvert Snæfellsnes, virðist að
einhverju leyti ganga út úr firðinum er
hann stækkar en ekki hefur verið hægt
að sýna fram á tengsl hans við hrygn-
ingarsvæði og líklega þarf mun um-
fangsmeiri merkingar á smáþorski í
Breiðafirði til að rannsaka hvert hann
gengur þegar hann verður kynþroska.
Þakkir
Merkingarnar 1993 til 1997 eru að
nokkru til komnar vegna áhuga sjó-
manna við Breiðafjörð á þessum mál-
um, en Óttar Guðlaugsson skipstjóri á
Auðbjörgu SH 197, reið á vaðið í mars
1993 með því að bjóða dragnótabát
sinn frítt í merkingaleiðangur í
Grundarfirði. Merkingar í Breiðafirði
eftir 1990 hófust með þessu framtaki.
Einnig ber að þakka þeim fjölmörgu
sjómönnum og starfsfólki í fiskvinnslu
sem skilað hafa okkur merkjum ásamt
góðum upplýsingum. Án áhuga þeirra
og árvekni myndu merkingarnar ekki
skila árangri.
Heimildir
Godo, Olav Rune. 1983. Migration,
mingling and homing of north-east Arctic
cod from two separated spawning
grounds. Pp 289-302 In: Proceedings of
the Soviet-Norwegian Symposium on
Reproduction and Recruitment of Arctic
cod.
Jón Jónsson 1996 a. Göngur þorsks og
ýsu við ísland. Niðurstöður merkinga á
árunum 1948-1986. Hafrannsóknir, 50,
1-96.
Jón Jónsson 1996 b. Tagging of cod
(Gadus morhua) in lcelandic waters 1948-
1986 and Tagging of haddock (Gadus
aeglefinus) in lcelandic waters 1953-
1965. Rit Fiskideildar, 14(1), 1-108.
Lúðvík Kristjánsson 1982. íslenskir
sjávarhættir II. Menningarsjóður.
Taggart, C.T., P.Penney, N. Barrowman
and C. George. 1995. The 1954 -1993
Newfoundland cod-tagging database:
statistical summaries and spatial-temporal
distributions. Canadian Technical Report
of Fisheries and Aquatic Sciences
2042:441 p.
Vilhjálmur Þorsteinsson 1997. Raf-
eindamerki skrá ferðir fiska. Fiskifréttir
46. tbl. bls 8.
Vilhjálmur Þorsteinsson og Guðrún
Mareinsdóttir 1992. Þorskmerkingar við
Norðaustur- og Austurland vorið 1991 og
endurheimtur sama ár. Ægir, 85, 60-64.
Vilhjálmur Þorsteinsson og Guðrún
Mareinsdóttir 1993. Þorskmerkingar.
Ægir, 86. 92-100.