Ægir - 01.04.1998, Blaðsíða 32

að síður þótti Friðriki bera vel í veiði.
Hann falaðist eftir skipinu og fékk það
og hélt að því búnu norður í Eyjafjörð.
Mágur hans, Anton Sigurðsson, bóndi
í Arnarnesi, mun hafa lánað honum
nokkurt fé og sagan hermir, að Edvald
Moller, verslunarstjóri Örum & Wulffs
á Akureyri hafi lánað honum það
timbur sem hann þurfti til viðgerðar á
skipinu. Þorsteinn á Skipalóni léði
honum Orra til að flytja timbrið til
Raufarhafnar og um veturinn 1853-'54
vann Friðrik ósleitilega að smíðunum
og tókst að ljúka þeim um vorið. Þá
sigldi hann Mínervu inn á Eyjafjörð
og hóf að gera hana út til hákarla-
veiða. Lánaðist útgerðin vel og
gekk Mínerva til veiða frá Hjalt-
eyri áratugum saman og reynd-
ist mesta happafleyta. Endalok
skipsins urðu þau að það rak á
land á Hjalteyri árið 1915 og
var rifið þar. Voru þá liðnir
u.þ.b. átta áratugir frá því það
var fyrst smíðað, en liðlega sex
frá því Friðrik keypti hróið í
fjörunni á Raufarhöfn.
Framtak þeirra Friðriks og
Þorsteins varð öðrum hvatning
til dáða og á næstu árum fjölgaði ört
þilskipum við Eyjafjörð. Var þá ýmist
að menn settu þiljur í opin skip, eða
að þeir keyptu og létu smíða ný skip
erlendis, í Danmörku eða Noregi. Árið
1864 voru þilskip við Eyjafjörð, í
Siglufirði og Fljótum orðin alls 26 og
32 árið 1869, öll í eigu bænda. Eftir
það mun þeim ekki hafa fjölgað að
mun. Skiptapar voru hins vegar tíðir
og slysfarir miklar á þessum árum, en
ávallt tókst að fylla í skörðin og hélst
stærð flotans í líku horfi á meðan
hann var að mestu í bændaeign.
Fyrst í stað var miðstöð þilskipaút-
gerðar Norðlendinga við vestanverðan
Eyjafjörð, en fluttist síðan yfir í Höfða-
hverfi og þar var útgerðin mest á 7.
áratug 19. aldarinnar. Víðar var þó
gert út og á tímabilinu frá því um
1860 og fram um 1880 gengu þilskip
til veiða úr Hrísey og af Látraströnd, af
Árskógsströnd, úr Ólafsfirði, Héðins-
firði, Siglufirði og Fljótum.
Heimta jafnvel sykur ■ kaffið!
Hákarlaveiðarnar voru undirstaða út-
vegsins og fór ekki hjá því að umsvifin
yllu nokkrum breytingum á högum
fólks og kæmu róti á samfélagið. Veið-
arnar færðu mörgum meiri auð á
skömmum tíma en menn höfðu áður
átt að venjast og vaskir menn sóttust
eftir því að komast í skipsrúm á há-
karlaskútunum. Þótti mörgum sveita-
bóndanum illt að sjá á eftir dugmikl-
um vinnumönnum á sjóinn og
spunnust af nokkur blaðaskrif um
„skaðsemi" hákarlaveiðanna fyrir sam-
félagið. Þótti og mörgum góðbóndan-
um að á skútunum vendust menn á
alls kyns óþarfa, sem þeir heimtuðu
svo áfram ef þeir réðu sig í vinnu-
mennsku. Lét einn þeirra, sem skrif-
uðu í blöð þessa tíma, svo um mælt,
að ekki væri nóg með að hákarla-
menn, sem réðu sig í vinnumennsku,
heimtuðu kaffi tvisvar á dag heldur
vildu þeir fá sykur út í það!
Þegar á allt er litið, mun þó sönnu
næst, að á hákarlaskipunum hafi
menn ekki lifað við neina ofrausn.
Flestir höfðu með sér skrínukost að
heiman en fiskur var soðinn á kabyss-
um, og sjálfsagt hafa menn fengið
meira af kaffi, skonroki og brennivíni
en algengt var til sveita. Stafaði það
ekki síst af því að vistin á hákarlaskip-
unum var tíðum kalsöm, og sumir
þurftu að hressa sig oftar en aðrir.
Hákarla-Jörundur
Af mörgum hákarlamönnum gengu
miklar sögur og urðu þær þeim mun
skrautlegri, sem söguhetjan var afla-
sælli og harðsæknari. Fáir munu þó
hafa orðið jafnmörgum söguefni og
„Hákarla-Jörundur" Jónsson í Hrísey.
Af honum skráði Gils Guðmundsson
eftirfarandi sögu í Skútuöldina:
Það mun Imfa verið á þeim árum, er
Jörundur var skipstjóri á Hermóði, að
hafþök af ís lágu fyrir öllu Norðurlandi
wn það leyti, sein hákariaveiðar skyldu
hefjast. Biðu sjómenn þess albúnir að
leggja á tniðin strax og ísinn lónaði frá
landi. En á því vildi verða nokkur
bið að þessu sinni. Tóku ýmsir að
gerast óþreyjufullir eins og vonlegt
var, þar sem ekkert var gert nema
étnar upp matarbirgðir, án þess að
neitt hefðist í aðra hönd. Að lok-
um rann þó upp sú stund, að eitt-
hvað tók að losna um ísinn. Fyrstu
nóttina, sem hœgt var að smeygja
sér vestur með annesjum, setti Jör-
undur upp segl og fór undir stýri.
Fékk hann leiði gott og létti ekki
fórinni fyrr en komið var á há-
karlamið út af ísafjarðardjúpi. Þar var ís-
laust með öllu, þótt allar bjargir vœru
bannaðar á slóðum Norðlendinga. Þama
fékk Jömndur góða aflahrotu, sigldi síðan
inn á ísafjörð og losaði skipið. Var hann
þá kátur mjög, sem vonlegt var, svo og
menn hans allir. Engir vom þeir félagar
bindindismenn taldir, Jörundur eða há-
setar hans. Drukku þeir allir daglega,
meðan þess var auðið. Skyldi nú ekkert
skorta á veitingamar. Þegar lokið var að
losa skipið, lét Jömndur flytja um borð
tunnu fulla af brennivíni (120 potta), er
svala skyldi þorstanum í noestu veiðifór.
Segir sagan, að eftir viku hafi hann kom-
ið aftur inn á ísafjörð með skútuna fidla,
~ en tunnuna tóma. Hver þeirra félaga
hefur því orðið að drekka nœr 1 pott af
brennivíni á dag! Meðan á þessu stóð,
höfðu hin norðlenzku skipin sáralítið afl-
að.
Hákarlciveiðarnar fœrðu
mörgum meiri auð á skömmum
tíma en menn höfðu
áður átt að venjast.
32 AGIR