Árbók Háskóla Íslands - 01.01.1933, Síða 10

8
sem eðlilegust“. — „Málið er eitt af einkennum mannkynsins
og æðsti og ljósasti vottur um ágæti þess og málin eru liöf-
uðeinkenni þjóðanna. Engin þjóð verður fyrri til en hún tal-
ar mál út af fvrir sig“. — „Því ágætari sem hún er og liæfari
til að auðgast af sjálfrar sinnar efnum — þess lieldur ættu
menn að kosta kapps um að geyma og ávaxta þenna dýr-
mæta fjársjóð, sameign allra þeirra, sem heitið geta íslend-
ingar. — Samt er ekki nóg að málið sé hreint og ekki hland-
að neinni útlenzku. Orðin í málinu sjálfu verða líka að vera
hyggilega valiu og samhoðin efninu, sem í þeim á að lig'gja,
og sama er að segja um greinir og greinaskipan og í stuttu
máli skipulagið allt, í livaða ritgerð sem er. Ennfremur verða
menn að varast að laka mjög dauflega til orða, annars er
hætt við, að nytsamasta efni verði vanrækt og fyrirlitið af
góðum lesara“. f Fjölni 1839 er ágrip af ræðu álirærandi ís-
lenzkuna, er var flutt i Kaupmannahöfn 1837. Er þar minnzt
á golþorska með eintrjáningssálir, sem vaða á bægslunum í
gegnum vísindin og gleypa hugmyndirnar eins búnar og' þær
verða á vegi fyrir þeim. „Fjölnismönnum er ljóst, að orða-
forði íslenzkrar tungu nægir ekki til þess að orða öll ný hug-
tök, sem eru að rvðja sér til rúrns i heiminum og henda á
þá leið, sem farin hefir verið síðan . . . að vísu kemur að
þvi að lokum, að á góðum íslenzkum orðum verði skortur,
og er þá fyrst ráð við því, að smíða orð úr frumorðunum ís-
lenzku“. íslenzkur skáldskapur liefir sjaldan staðið með
meiri hlóma en á seinna liluta 19. aldar og byrjun vorrar
aldar, enda risa þá upp livert góðslcáldið af öðru, sem eru
snillingar i meðferð málsins og syngja íslenzkri tungu lof.
Jónas Hallgrimsson liafði ort sitt indæla kvæði um ást-
kæra, ylhýra málið. Nú rísa þeir upp liver af öðrum. Bene-
dikt Gröndal yrkir kvæðið Tungan mín:
„Sæt ertu, tunga, i svanna munni,
sungin við íslands jökulströnd —“
Steingrímur Thorsteinsson segir:
Ég elska þig, minnar þjóðar mál,
með þrótt og snild í orða hljómi,