Tímarit lögfræðinga og hagfræðinga - 01.02.1923, Blaðsíða 48

94
Tíraarit lögfræðinga og hagfræðinga
Ennþá fastari fyrir eru þó peningavextirnir. Þeir geta
jafnvel lengi haldist óbreyttir, þótt verðlag fari hækkandi.
Vaxtatekjur lánveitenda verða því minna virði. En ekki
er þar með búið. Lánsupphæðin sjálf verður líka minna
virði, þegar verðlag fer hækkandi. Ef verðlagið hefir fjór-
faldast frá því lánið var veitt þangað til það á að borg-
ast, þá fær. lánveitandinn í rauninni ekki aftur nema 25
aura fyrir hverja krónu sem hann lánaði. Verðmunir þeir,
sem lántakandi hefir fengið fyrir lánsupphæðina, hafa aft-
ur á móti fylgst með verðhækkuninni, svo að eign hans
vex að sama skapi sem eign lánveitanda rýrnar. Að það
séu engar smáræðis upphæðir, sem þannig fiytjast úr eigu
lánveitenda yfir í eigu lántakenda, þegar verðlag breytist
eins stórkostlega eins og það hefir gert síðan stríðið byrj-
aði, má ráða af því, að sænskur rithöfundur hefir áætlað,
að fram að 1920 hafi eignayfirfærsla frá lánveitendum til
lántakenda í Svíþjóð numið 18 raillíörðum (18.000.000.000)
kr. reiknað eftir krónuvirðinu 1920 og þó var verðliækk-
unin þar minni en víðast annarsstaðar.* 1)
Lánin ganga mestmegnis til eigenda fasteigna og at-
vmnurekenda, svo að það eru þessar stéttir manna, sem
græða það sem lánveitendurnir tapa við verðhækkunina.
Atvinnurekendurnir græða einnig það sem vinnukaupið
er lægra heldur en verðlagið yfirleitt.
Þegar verðlagið aftur á móti lækkar þá flytjast eign-
ir og tekjur aftur hina leiðina frá atvinnurekendum og
eigendum fasteigna til lánveitenda og verkainanna og ann-
ara sem taka föst laun þ. e. a. s. ef kaupið eða launin
eru föst, en ekki ef þau lækka hlutfallslega með verð-
lækkuninni. Fyrir þjóðfélagið í heild sinni eru þessir eigna-
flutningar og tekna frá einni stétt til annarar alls ekki
æskilegir, hvorn veginn sem þeir ganga. Fyrir þjóðfélagið
í heild sinni er það æskilegast að verðlagið sé stöðugt,
fari hvorki hækkandi né lækkandi. Iíitt skiftir minna máli,
i) Olof Dofsén: Den ekonomiska omhviilfningen, statistiskt sedd
i Ekonomisk Tidskrift 1920, 10. hefti.