Melkorka - 01.12.1961, Blaðsíða 17

Kunningi okkar sænskur, spurði okkur
að lokinni leiksýningu: Getið þið ætlazt til
þess að þið, 100.000 manns geti átt leikhús
sem er fullkomið?
Já auðvitað, sögðum við. Okkur finnst
sjálfsagt að við séum engir viðvaningar í
leiklist og alls ekki í leikritun. Við eigum
fjölda höfunda, ungra og aldraðra, sem
geta skrifað, og því eiga þeir ekki að geta
skrifað leikrit eins og eitthvað annað.
Ég geri ráð fyrir að það fari mjög saman,
leiklist og leikritun. Leikrit krefst þess að
það verði leikið. Leikhús þarf skólun máls
og framkomu og umfram allt eðlilega túlk-
un. En leikhús þarf fyrst og fremst uppörv-
un frá fólkinu sem horfir, það verður að
vera lifandi samband milli fólks og leikara.
Það getur enginn leikið fyrir trédrumb. Ég
held að leikhúsið hér vanti það náttúrlega
fyrirbæri sem gat gerzt á sviði austur á
landi, að tík hljóp upp á sviðið í þann
mund sem leikurinn var að byrja, og þá
heyrðist áhorfandi hvísla að sessunaut sín-
um: Og er það nú Gunna, sem leikur tík-
ina?
Hvers vegna eiga írar leikhús? Þeir hafa
verið kúgaðir af nágrannaþjóð sinni og bar-
izt um á hæl og hnakka til að verða frjálsir.
Bókaútgáfa hefur stundum verið bönnuð í
landi þeirra og öll þjóðleg starfsemi, m. a.
bannað að tala írsku. Það má vera eitthvað
hæft í þeirri kenningu, að þegar öll sund
eru lokuð fyrir þeim, þá leiti þeir í laumi
til leikhússins, það má leika heima að
kvöldlagi og þarf engu til að kosta. Þannig
koma þeir því á framfæri, sem þeim liggur
á lijarta.
Okkar leikhús, þótt glæsilegt sé að ytra
útliti, vantar svo margt og er það lítt afsak-
anlegt að við séum rúmlega 100.000 manns.
Við getum nefnilega gert miklu betur en
við geruin. Árlega skrifum við út nemend-
ur úr leikhússkóla, árlega fara leikarar utan
og nema við beztu skóla. Þegar þeir koma
heim fá þeir enga atvinnu, leikhúsið getur
ekki tekið á móti öllum, það er skiljanlegt.
Það fara eflaust okkar beztu kraftar í súg-
inn. Eins eru leikritaskáldin. Hvar eru öll
leikritaskáldin? Þau ættu að vera miklu
fleiri og sjást oftar eftir þau.
Við höfum lesið leikrit og leikritsbrot
eftir nútímahöfunda í bókum og tímarit-
um, brot úr leikritum, sem aldrei verða
sýnd, við vitum ekki hvers vegna? Hvenær
sjáum við leikrit eftir Geir Kristjánsson,
Halldór Stefánsson, Sigurð Róbertsson,
Einar Frey, Bjarna frá Hofteigi, Oddnýju
Guðmundsdóttur, Líneyju Jóhannesdóttur,
Erling Halldórsson og fleiri? Eitt vitum við,
að ef skáldin fá ekki tækifæri til þess að
koma verkum sínum á framfæri, eignumst
við aldrei leikritaskáld. Jóhann Sigurjóns-
son og Kamban komu báðir sínum leikrit-
um á framfæri hjá góðum leikhúsum sem
áttu afbragðs leikara. Aðalskilyrðin fyrir
höfundana, er að fá að yrkja upp á nýtt á
sviðinu. Það sem hentar blaðinu, hentar
ekki sviðinu.
í leikhúsmálum okkar þarf mikið átak.
Það þarf að koma upp tilraunaleikhúsi, þar
sem skáld okkar og leikarar fá að koma
fram og spreyta sig og þar sem má segja
eitthvað óvenjubundið og hugarfluginu er
gefinn laus taumurinn. Hér þarf að virkja
alla óvirka krafta. Og þetta byggist síðast
en ekki sízt á okkur áhorfendum, að við
finnum hjá okkur þöi'fina fyrir slíkt leik-
hús.
Sé sólskin fagurt á jóladag, verður gott ár. Sé sólskin
annan dag jóla verður hart ár. Þegar jóladagur kemur
með vaxandi tungli veit á gott ár, og sé hann góður,
veit á því betra. Jóladagurinn fyrsti merkir janúar,
annar merkir febrúar, þriðji merkir marz, fjórði apríl.
Þegar hreinviðri er og regnsamt aðfangadag jóla og
jólanótt, ætla menn það boði frostasamt ár, en viðri
öðruvísi, veit á betra. Ef stillt viðrar seinasta dag árs-
ins, mun gott ár verða, sem í hönd fer. Blási fjórðu
jólanótt, veit á hart, en blási fimmtu jólanótt, veit á
slæmt sumar. Blási sjöttu, verður grasvöxtur lftill. Blási
sjöundu, verður gott ár. Blási vestanvindur þrettándu
nótt jóla veit það á frostasumar. Ef jól eru rauð, verða
hvítir páskar, en rauðir, ef jól eru hvít.
kf EI.KORKA
81