Heilbrigðismál - 01.03.1981, Blaðsíða 7

hver tildrög slíkrar lömunar. Bati
getur verið með ýmsum liætti en
líklegt að til frambúðar verði minni
máttur í útlimum þeirrar hliðar.
Er þar með til staðar varanlegt
mein sem leiðir til fötlunar og
fæmi hans er skert til að fást við
ýmis viðfangsefni eins og t. d. að
ganga, að sinna persónuþörfum og
öðrum athöfnum o. s. frv. Ef ekkert
er að gert er örorka sjálfgert fram-
hald fötlunarinnar að því leyti að
hann getur að öllu jöfnu ekki rækt
hlutverk sitt í atvinnu og e. t. v. sem
fyrirvinna, né tekið þátt í félagslífi
o. s. frv.
Ljóst er að mörk milli fötlunar,
skerðingar og örorku kunna að
vera óskýr og oft fljótandi. I ýms-
um tilvikum kann heldur ekki
að vera Ijóst strax að menn hafi
hlotið varanlega fötlun eftir sjúkdóm
eða slys þótt líklegt sé að slík atvik
geri fljótlega vart við sig. í sumuni
tilvikum kann einnig að vera mats-
atriði hvort fötlun leiðir til skerð-
ingar en að öllum jafnaði fer það
ekki milli mála. Hins vegar geta
augljóslega margir þættir komið
við sögu og ráðið hvort af þessu
leiðir örorka eða ekki. Mörg atriði
skipta þar máli, líkamsástandið,
sálarhagurinn, fyrri störf, menntun,
búseta, umferðaraðstæður, at-
vinnuframboð, fjölskylda og ýmis
persónuatriði, hneigðir, viðleitni,
skapgerðarþættir o. s. frv.
Vert er að benda á að örorka er
ekki síður merki um vanefni sam-
félagsins til að mæta þörfum þeirra
sem fatlast hafa. Samfélagið reikn-
ar ekki nteð slíkunt meðlimum
innan vébanda sinna, heldur er það
fyrst og fremst byggt upp fyrir þá
sem eru fullfærir að taka þátt í
keppninni unt gæði þess. Óafvit-
andi leggursantfélagið þannigstein
í götu þeirra sem fatlast hafa og er
þannig sjálft meðvaldur örorku
þeirra.
bað ferli sem hér hefur verið
drepið á gefur jafnframt tilefni til
að íhuga á hvern hátt heilbrigðis-
og félagsmálaþjónusta getur haft
áhrif á það. breytt því á betri veg
eða stöðvað. Ljóst er að drýgsta
aðferðin er fólgin í því að koma í
veg fyrir sjúkdóma og slys. bar næst
að ráða bót á sjúkdómum að svo
ntiklu leyti sem unnt er hverju sinni
og að búa svo urn slys að varanleg
mein verði sem minnst. Verði
meinum ekki forðað eftirsjúkdóma
eða slys þarf að draga úr eða eyða
áhrifum þeirra svo að þau leiði til
eins lítillar fötlunar og frekast er
unnt, að færni til að fást við við-
fangsefni verði sem minnst skert.
bar kemur til kasta endurhæfingar.
Sé ekki unnt að komast hjá fötlun
þrátt fyrir læknisfræðilega endur-
hæfingu þarf að beita atvinnulegri,
menntunarlegri og félagslegri end-
urhæfingu til að freista þess að
koma í veg fyrir örorku eins og
frekast er fært svo að maðurinn geli
sinnt a. m. k. hluta þeirra verkefna
sem honum er ætlandi og hann kýs.
Framannefndar skilgreiningar.
skráning og flokkun afleiðinga sjúk-
dóma og slysa í fötlun, skerðingu og
örorku hefur verið að ryðja sér til
rúms á síðustu árum á alþjóðlegum
vetlvangi og því eðlilegt að kynna
þessi atriði hér á landi. Hitt er Ijóst
að ekki eru allir á einu máli hvernig
túlka beri íslensku hugtökin fötlun
og örorka og þar nteð liklegt að
ekki felli allir sig við áðurnefndar
skilgreiningar.
Heldur er ekki víst að ntenn sætti
sig við víðtækan skilning á orðinu
fötlun. að t. d. varanlegt geðmein sé
fötlun. að varanlegt hjartamein.
varanlegt lungnamein o. s. frv. telj-
ist fötlun. Ennfremur líklegt að
ekki verði allir á eitt sáttir um skil-
greiningu á fötlun og örorku þegar
svo hagar að menn eru knúðir til að
líta í eigin barm um þessi atriði eftir
sjúkdóma og slys.
Vera má að vafaatriði og áhorfs-
mál rýri gildi tilrauna til alþjóð-
legrar skráningar og flokkunar fötl-
unar, skerðingar og örorku en hafa
ber í huga að megintilgangurinn er
bætt skipulag og betri undirstaða
fyrir áætlunargerð unr uppbygg-
ingu á heilbrigðis- og félagsmála-
þjónustu, þ. á m. endurhæfingu, í
samræmi við raunverulegar þarfir
á hverjum tíma.
Haukur Þórðarson er yfirlœknir
Vinnuheimilis SÍIIS að Revkjalumli i
Mosfellssveil. Hann er sérfrœðingur i
orkulækningiiin.
Fréttabrél um HEILBRIGÐISMÁL 1/1981 7