Heilbrigðismál - 01.03.1981, Blaðsíða 27

BÍLBELTI
Hvcrs vegna?
Ólafur Ólafsson
tók saman
Árið 1885 fékk Edward J. Clag-
horn í Bandaríkjunum einkaleyfi á
öryggisbeltum í bifreiðum, en
áhugi almennings reyndist ekki
mikill á notkun þessara belta. I
flugvélum hafa öryggisbelti verið
notuð allt frá 1910 og mjög lengi í
kappakstursbílum. Á þriðja áratug
þessarar aldar hófu ýmsir læknar,
flugmenn og verkfræðingar í
Bandaríkjunum áróður fyrir notk-
un öryggisbelta í bifreiðum. Allt frá
1950 hafa sumar bílaverksmiðjur
búið bifreiðar sínar beltum.
Árið 1930 birtu þýskir vísinda-
menn niðurstöður rannsókna þess
efnis að unnt væri að draga úr
meiðslum við flugslys með því að
nota öryggisbelti. Hugh De Hanen
birti árið 1942 skýrslu er á órækan
hátt sýndi að með notkun öryggis-
belta mætti draga úr slysum við
snögga hraðaminnkun í flugvél. Á
árunum 1947—55 sýndu Banda-
ríkjamenn fram á þá staðreynd eftir
margþættar tilraunir, að fast-
spenntur þyldi mannslíkaminn
hemlunarkrafta sem væru 30 sinn-
um meiri en eigin þungi.
Nokkrar staðreyndir
Árekstri á 100 km hraða á klst.
má jafna við fall mannslíkama úr
40 metra hæð. Ef árekstur verður á
80 km hraða má líkja því við fall úr
30 metra hæð, 60 km hraða líkt og
fall úr 15 metra hæð. Við getum þó
verndað okkur frá meiðslum við
árekstur með því að leggja hend-
urnar á mælaborðið og spyrna við
fótum ef hraðinn er ekki meiri en
10 km á klst. En lítum á nokkrar
aðrar staðreyndir.
0 Rúllubelti, sem nú eru almennt
í notkun, hindra á engan hátt
hreyfingar ökumanns eða farþega
og menn eru fljótir að venjast
notkun slíkra bílbelta.
0 Yfir 90% þeirra sem kastast úr
bifreið við árekstur verða fyrir
meiðslum eða dauða. Margar at-
huganir hafa verið gerðar á slíkum
tilvikum og í ljós kemur að sá sem
situr fastspenntur í bifreiðinni hef-
ur 5—30 sinnum meiri líkur á að
sleppa ómeiddur en þeir sem kasl-
ast út úr bifreiðum.
0 Helsta hættan við fall bifreiða í
vatn er að fólk slasist, missi með-
vitund eða hálfrotist, af því að það
kastast til í bifreiðum og eru því þá
flestar bjargir bannaðar þegar bif-
reiðin hefur stöðvast. Líkur eru því
meiri á að fólk geti bjargast úr bif-
reið sem fallið hefur í vatn ef það er
með fulla meðvitund og veit hvað
gera skal. Mörg dæmi eru til þess
að fólk hefur bjargast vegna notk-
unar bílbelta við þessar aðstæður.
Aðalatriðið er að bíllinn sé vel lok-
aður þegar í vatn er komið. Þegar
bíllinn hefur stöðvast getur bíl-
stjórinn áttað sig á aðstæðum,
opnað hliðarrúðu, losað öryggis-
beltið og farið með lofthjúpnum
sem er í bifreiðinni upp á yfirborð-
ið. Reynsla Hollendinga staðfestir
þetta. Þar 1 landi er algengt að bif-
reiðir falli í stíflur og skurði. Mun
fleiri bjargast úr slíkum slysum ef
öryggisbelti eru notuð.
• Lítil hætta er á að eldur verði
laus í bifreið sem lendir í árekstri.
Niðurstöður erlendra rannsókna
eru að bílbruni verður í minna en
hundraðasta hverjum árekstri.
Samkvæmt bandarískum niður-
stöðum breiðist eldur mjög skjótt út
og á örskammri stundu verður bif-
reiðin oftast eldhaf. Hjálpar að ut-
an er sjaldan að vænta því að at-
burðarásin er mjög hröð. Þeim
mun frekar er því áríðandi að bif-
reiðastjórinn og farþegarnir séu
með fulla meðvitund, geti hugsað
skýrt og tekið skjótar ákvarðanir.
Ef þeir eru fastspenntir í öryggis-
belti eru meiri líkur á að svo verði.
Nægir mönnum að hafa í huga að
oft hafa ökumenn í kappaksturs-
bifreiðum sloppið lifandi úr
árekstri og bifreiðabruna.
0 Niðurstöður viðamikillar rann-
sóknar leiddu í ljós að af 180
þunguðum konum er lentu í bif-
reiðaárekstri dóu 33% vegna þess
að þær köstuðust úr bifreiðum en
dánartíðni meðal þeirra er voru í
öryggisbeltum var 5 af hundraði.
Af þeim er köstuðust út úr bifreið-
um urðu 72% fyrir meiri háttar
meiðslum en aðeins 15% þeirra
er sátu fastspenntar í bifreiðinni.
Fósturlát varð meðal tæplega 50%
þeirra er köstuðust úr bifreiðum en
meðal 11% þeirra er sátu kyrrar.
Öryggisbelti koma í veg fyrir að
fólk kastist út úr bifreiðum við
Fréttabrót um HEILBRIGÐISMÁL 1/1981 27