Heilbrigðismál - 01.03.1981, Blaðsíða 17

UNGBARNADAUÐI ÆVILIKUR VIÐ
AF HVERJUM 1000 FÆÐINGU Í ARUM
fullvíst að þeim takist aldrei að
yfirvinna hana — í mesta lagi að
hnika henni til urn nokkur ár.
Spá mín er sú að meðalævin
verði ekki komin mikið yfir 80 ár
um aldamót.
Skerðing heilsunnar
En hvað hefur þá áunnist? Að-
eins 4—5 ár í viðbót við æviskeiðið?
Nei, það er miklu rneira en það. Ef
tekst að vinna bug á þeim sjúk-
dómum, sem einkum valda dauða í
dag þá styttist jafnframt það sjúk-
leikatímabil sem oft er undanfari
dauðans og skerðir heilsu í mörg ár.
Ævikvöldið verður þannig styttra
og mildara. Auk þess tel ég að þau
vandamál sem nú ríkja varðandi
þjónustu við aldraða verði leyst
fyrir 1985, enda verður hundraðs-
hluti aldraðra ekki rnikið meiri árið
2000 heldur en hann er í dag.
Þá er komið að því að ræða um
,,gæði“ heilsunnar eða öllu frekar
um þá sjúkdóma sem skerða heils-
una eða minnka hæfni okkar án
þess að valda dauða. Einn mæli-
kvarði á þennan þátt er örorkan.
Hér skal stuttlega rætt um van-
gefna, geðsjúka og taugaveiklaða
en þetta eru stærstu flokkarnir og
samtals meira en fjórðungur allrar
örorku.
Tala vangefinna ákvarðast að
verulegu leyti af kringumstæðum
við fæðingu og meðgöngu. Á þessu
sviði hefur tekist sérlega vel til hjá
okkur þannig að á allra síðustu ár-
um hefur ungbarnadauði hvergi
verið lægri en einmitt hér á landi og
er þetta því stolt íslenskrar heil-
brigðisþjónustu. Margt bendir til
að samhliða þessari minnkun ung-
barnadauða þá fækki einnig fæð-
ingum vangefinna og lamaðra
barna. Aðrar aðgerðir eru einnig í
gangi, sem stefna í sömu átt. Bólu-
setning gegn rauðum hundunt og
rannsóknir á legvökva gera mögu-
legt að hindra fæðingu vanskap-
aðra eða vangefinna barna og eru í
augsýn miklar framfarir á þessu
sviði. Ég spái því að árið 2000 fæð-
ist helmingi færri vangefin börn en
nú.
Miklar framfarir urðu í meðferð
geðsjúkdóma með tilkomu svo-
nefndra „fentiazidlyfja" fyrir rúm-
um áratug. Þessi lyf gera kleift að
halda í skefjum ýmsum tegundum
geðsjúkdóma og einnig að endur-
hæfa marga „króniska" geðsjúkl-
inga og þannig að rninnka örorku
þeirra. Þessi lyf hafa breytt mynd
geðsjúkdóma og hjálpað til að
draga úr þeim fordómum, sem
ennþá eru gagnvart þessum sjúk-
dómum. En það er mikið svigrúnt
til framfara og það hillir reyndar
undir byltingu á þessu sviði. Ný-
lega hafa fundist í mannsheilanum
efni sem líkjast morfíni og eru
kölluð endorfin. Vísindamönnunt
datt strax í hug að þarna væri
fundið deyfilyf líkamans sjálfs og
sú var lika raunin að þessi efni hafa
| mikið með sársaukaskyn að gera.
| En það kom líka í Ijós að þau höfðu
| mikil áhrif á geðslag og hvatir og
§ einnig á ávanaástand. Þetta vekur
| vonir um lækningu á þunglyndi,
| áfengissýki og lyfjaávana.
I Næst má nefna nokkra algenga
| kvilla, sem telja verður að læknis-
H fræðin verði búin að ná stjórn á
árið 2000. Kvef verður rnildað með
bólusetningu og lyfjum, tann-
skemmdir fyrirbyggðar með bólu-
setningu og ónœmissjúkdómar
læknaðir með stýringu á ónæmis-
kerfi líkamans. Ný verkjalyf,
sennilega skyld áðurnefndum
endorfinum, munu milda þjáning-
ar gigtsjúkra og annarra, sem þjást
af verkjum.
Niðurstaða mín ersú að ef ytri og
innri skilyrði verða íslendingum
hagstæð þá sé ég fyrir miklar
framfarir í heilsufari landsmanna.
Þeir einstaklingar sent fara vel með
heilsu sína hafa miklar líkur á að
lifa við góða líðan fram að a. m. k.
85 ára aldri og deyja þá eftir stutta
sjúkdómslegu. Frumskilyrðum fyr-
ir hamingjusömu lífi er þannig
fullnægt fyrir flesta fslendinga, en
það er meira en hægt er að segja um
margar þjóðir. Við skulum vona að
við berunt gæfu til að njóta þess.
Dr. Bjarni Þjóðleifsson er sérfrœðing-
ur i lyflœkningum og meltingarsjúkdóm-
um. Hann starfar á Landspitalanum en
er einnig dósenl við Læknadeiid Háskóla
tslands.
Greinin er byggð á erindi sem flutt var
á 50 ára afmœlishálíð Landspitalans, i
Háskólabiói i desember 1980.
Fréttabrél um HEILBRIGÐISMÁL 1/1981 17