Heilbrigðismál - 01.03.1981, Blaðsíða 15

Betri líðan og
85 ára meðalævi?
Hugleiðingar um heilbrigðis-
ástandið um nœstu aldamót
Grein eftir dr. Bjarna Þjóðleifsson
Það er hlutverk heilbrigðisþjón-
ustunnar að stuðla að heilbrigði
þegnanna. Heilbrigði er mjög flók-
ið hugtak og má jafnvel vera að
merking þess breytist á næstu ára-
tugum. Gera má ráð fyrir því að sá
einstaklingur sem nær meðalævi-
lengd í dag án þess að þjást af
sjúkdómum sem skerða starfsþrek
hans eða lífslöngun hafi notið
góðrar heilsu.
Segja má að við séurn þarna að
líta á „magn og gæði“ heilsunnar.
Lítum fyrst á fyrra atriðið, þ. e.
meðalævilengd Islendinga í fortíð,
nútíð og framtíð.
Ævilengd og dánarorsakir
Um síðustu aldamót var meðal-
ævi Islendinga um 47 ár, en árið
1950 var hún komin í 71 ár og má
fullyrða að aldrei í íslandssögunni
hafi orðið jafnmiklar framfarir
varðandi heilsufar landsmanna. En
hvað olli þessum framförum?
Algengustu dánarmein fslend-
inga á fyrri helmingi aldarinnar
voru smitsjúkdómar t. d. berklar og
fóru þeir hraðminnkandi einkum
eftir 1940. Það er athyglisvert að
þetta undanhald smitsjúkdóma var
byrjað áður en virkar lækningaað-
gerðir voru komnar fram og bendir
það til að bætt viðurværi og að-
búnaður eigi þar stærstan þátt, en
heilbrigðisþjónustan á vafalaust
einnig hlut í þessum breytingum
með óbeinum og beinum aðgerð-
um. Minnkun smitsjúkdóma hafði
einkum hagstæð áhrif á ungbarna-
dauðann. Eftir 1950 hefur meðal-
ævin haldið áfram að lengjast, en
þó mun hægar en áður. Ólifuð I
meðalævi við fæðingu er nú 76 ár
(1975—76: karlar 73.0 ár, konur
79.2 ár). Stafar aukningin á þessu
tímabili mest af áframhaldandi
lækkun á ungbarnadauða.
Lífslíkur miðaldra fólks breytt-
ust hins vegar nær ekkert frá 1950
til 1970. Aðaldánarmeinin á þessu
tímabili eru hrörnunarsjúkdómar í
æðakerfi, eins og kransæðasjúk-
dómar og heilablóðfall, og svo
krabbamein. Eftir 1970, og sér-
staklega síðustu 5 árin, hafa enn
orðið merkilegar breytingar á
meðalaldri Islendinga. Meðalævi-
líkur miðaldra fólks hafa tekið að
aukast að nýju og stafar það af
minnkun á dánartíðni af völdum
kransæðasjúkdóma og heilablóð-
falls.
Á síðasta ári voru 63% af dánar-
meinum íslendinga í flokkunum
kransæðasjúkdómar, heilablóðfall
og krabbamein. Það skortir tölu-
vert á að orsakir þessara sjúkdóma
séu að fullu þekktar, en þekking
okkar í dag er samt mjög vanmetin.
Ég vil halda því fram að ef henni
Hvemig verður ástandid í heilbrigð-
ismúhun þjóðarinnar þegar þessi
biirn eru kontin á fullorðinsahlur'!
Fréttabréf um HEILBRIGÐISMÁL 1/1981 15