Heilbrigðismál - 01.09.1984, Blaðsíða 34

er bæði ólík og ósamrýmanleg hliðr-
un við óþægindunum (fælninni).
Markmið skjólstæðingsins er að læra
ný viðbrögð sem eru ólík fyrri við-
brögðum við áreitinu.
Margir hinna fælnu sem þessa
grein lesa kinka kolli og segja ef til
vill við sjálfa sig að þeir hafi reynt
þetta allt. Reynsla úr starfi bendir
hins vegar til þess að hinum fælna
hætti til að taka of stór skref í einu
þegar hann hefur fengið nóg af fæln-
inni og hyggst ráða bót á óttanum.
Það er betra að láta sér nægja að
stíga upp eitt þrep í einu og ná þar
fótfestu áður en stigið er upp um
annað þrep.
Fyrsta skref meðferðar er að
kenna skjólstæðingum slökun, t.d.
kerfisbundna slökun (progressive
relaxation)19 svo hann geti náð valdi
á hinum lífeðlislegu viðbrögðum
sem eru samfara fælni (svitanum,
hjartslættinum, andnauðinni, höfuð-
verknum o. fl.). Þegar hann hefur
náð valdi á slökun er hægt að setja
fyrir mismunandi erfið verkefni.
Fyrst eru þau auðveldu tekin fyrir og
skjólstæðingurinn beitir slökun við
þessar kringumstæður svo og já-
kvæðum og uppbyggilegum hugsun-
um til að vinna bug á hræðslunni.
Þegar tekist hefur að ná valdi á auð-
veldustu kringumstæðunum fikrar
hann sig upp og tekur fyrir þær að-
stæður sem erfiðari eru, og svo koll
af kolli. Sá sem hræðist hunda
skoðar fyrst myndir af hundum,
hlustar síðan á hund gelta í næsta
herbergi, fer inn í herbergið þar sem
hundur er fyrir í lokuðu búri, þar
næst stendur hann í nokkurra metra
fjarlægð frá hundinum o.s.frv. uns
hann getur verið rólegur í návist
hunda. Meðferð af þessu tagi þarf
ekki að vera tímafrek, en hana ætti
einungis að framkvæma undir hand-
leiðslu fagmanns, svo sem sálfræð-
ings.
Rétt er að hafa í huga að fælni er
vandamál sem hægt er að sigrast á og
þarf ekki, og á ekki, að vera neitt
feimnismál.
Dr. Eiríkur Örn Arnarson nam
klíníska sálarfræði í Bretlandi, starf-
aði síðan á Geðdeild Landspítalans
en er nú yfirsálfræðingur Geðdeildar
Borgarspítalans og kennir jafnframt
við Háskóla íslands.
Við sainiiinnu þcssarar grcinar hcfur m.a verið
stuðst við cftirtaldar heimildir:
1) Diagnostic and statistical manual of mcntal
disordcrs (3. útg.). Amcrican Psychiatric Associa-
tion. Washington, D.C., 1980.
2) Ncwswcck. 23. apríl 1984, bls. 36-41.
3) B.H. Tearnan & M.J. Tclch: Phobic disordcrs.
í H.E. Adams & P.B. Suthcr (ritstj.): Comprchcns-
ivc handbook of psychopathology. Plcnum Prcss.
Ncw York, 1984.
4) P.J. Lang: Fcar rcduction and fcar bchavior.
Problcms in trcating a construct. í J.M. Shlicn
(ritstj.): Rcscarch in psychothcrapy (3. árg.). Am-
crican Psychological Association. Washington,
D.C., 1968.
5) W.S. Agras, D. Sylvcstcr, & D. Olivcau: Thc
cpidcmiology of common fcars and phobias. Com-
prehcnsivc Psychiatry, 1969, 10, 151-156.
6) J. Vila & H.R. Bccch: Vulncrability and cond-
itioning in rclation to thc human mcnstrual cyclc.
British Journal of Social & Clinical Psychology,
1977, 16, 69-75.
7) R. Mitchcll: Phobias. Pcnguin. Middlcscx,
1982.
8) I.M. Marks: Fears and phobias. Academic
Prcss. Ncw York, 1969.
9) S.J.E. Lindsey & C.J. Busch: Bchaviour mo-
dification in dentistry. A rcvicw. Bchavioural Psyc-
hothcrapy, 1981, 9, 200-214.
10) B.G. Mclamcd: Psychological prcparation for
hospitalization. í Stanlcy Rachman (ritstj.): Contri-
butions to Mcdical Psychology. Pcrgamon. Ncw
York, 1977.
11) I.M. Marks & E.R. Hcrst: A survcy of 1200
agoraphobics in Britain. Social Psychiatry, 1970, 5,
16-24.
12) C.L. Nordlund: Flygrádsla i Svcrigc. En cnk-
átundcrsökning av svcnskars rádsla för trafikflyg
som transportmcdcl. Scandinavian Journal öfÐcha-
viour Thcrapy, 1983, 12, 150-168.
13) Ifs Swcdish Domcstic 8.-14. Dcccmbcr 1980.
Scandinavian Airlincs Systcm (SAS). Markna-
dsundcrsökning, 1981.
14) C.S. Carvcr & P.H. Blancy: Avoidancc bcha-
viour and perceivcd arousal. Motivation and Emoti-
on, 1977 1, 61-73.
15) F.H. Kanfer, P. Karoly & A. Ncwman: Rc-
duction of childrcn's fcar of thc dark by compct-
cncc-rclatcd and situational thrcat-rclatcd vcrbal
cucs. Journal of Counsulting and Clinical Psycho-
logy, 1975, 43, 251-258.
16) Rögnvaldur Finnbogason: Sótt um Hvann-
cyrarprcstakall. Siglufjarðarkirkja 1932-1982. Af-
mælisrit gcfiö út af Sóknarncfnd Siglufjarðarkirkju,
bls. 278. Siglufirði, 1982.
17) L.-G. öst & K. Hugdahl: Acquisition of
phobias and anxicty rcsponsc pattcrns in clinical
paticnts. Bchaviour Rescarch and Thcrapy, 1981,
19, 439-447.
18) J. Wolpc: Psychothcrapy by rcciprocal inhi-
bition. Stanford Univcrsity Prcss. Stanford, Cali-
fornia, 1958.
19) E. Jacobson: Progrcssivc rclaxation. Univcrs-
ity of Chicago Prcss. Chicago, 1938.
Ýtarcfni:
M. Frampton: Overcoming agoraphobia. Thors-
ons, 1974.
I.M. Marks: Living with fcar. McGraw-Hill,
1978.
G. Roscn: Don't bc afraid. A program for ovcr-
coming fcars and phobias. Spcctrum Books, Ncw
Jcrscy.
C. Rycroft: Anxicty and ncurosis. Pcnguin
Books, 197».
M. J. Smith: Kicking tlic fcar habit. Bantam
Books & The Dial Prcss, N. Y., 1977.
C. Weekcs: Agoraphobia. Angus and Robcrtson,
1977.
34 HEILBRIGÐISMÁL 3/1984