Heilbrigðismál - 01.06.1987, Blaðsíða 23

Skurðadgerð er oftast fyrsta
meðferð við skjaldkirtilskrabba-
meini. Minnsta aðgerð er brottnám
þess skjaldkirtilsblaðs sem 'æxlið
vex í. Oftast er mælt með stærri að-
gerð og er þá skilinn eftir aðeins lít-
ill hluti annars skjaldkirtilsblaðsins
eða allur skjaldkirtilsvefurinn fjar-
lægður. Minni aðgerðir voru al-
gengará fyrri hluta athugunartíma-
bilsins en á síðustu árum hafa flestir
sjúklinganna gengist undir stærri
aðgerðirnar. Margir sjúklingar fá
einnig meðferð með geislavirkum
samsætum til að eyða þeim vef sem
ekki hefur náðst að fjarlægja með
skurðaðgerð. Byrjað var að gefa
þessa meðferð upp úr 1970 hér á
landi. Ytri geislameðferð er stund-
um beitt og þá helst gegn villivaxt-
armeini.
Sjúklingar sem greinast með
þennan sjúkdóm fá undantekning-
arlítið lyf í töfluformi með skjald-
kirtilshormóni og verður að taka
þær ævilangt. Hormónatöflurnar
hafa tvíþættan tilgang, í fyrsta lagi
að koma í staðinn fyrir hormón sem
áður voru framleidd í skjaldkirtli og
| í öðru lagi að hemja áhrif TSH-hor-
í móns frá heiladingli, en það síðast-
if nefnda er talið geta örvað vöxt
| krabbameinsfruma sem hugsan-
•<------------------------------------------------
s
<S)
8 Fimm ára lifun sjúklinga með skjald-
| kirtilskrabbamein, eftir greiningarár-
£ um.
FIMM ÁRA LIFUN
SJÚKLINGA MEÐ
SKJALDKIRTILSKRABBAMEIN
KARLAR
KONUR
1955 1960 1965 1970 1975
-59 -64 -69 -74 -79
Iega hefur ekki tekist að fjarlægja
við meðferðina.
Lifun. Um 75% kvenna og 59%
karla voru á lífi 10 árum eftir grein-
ingu. Séu þessar tölur bornar sam-
an við dánarlíkur íslendinga al-
mennt 1971—75, þá er lifunin mark-
tækt verri í sjúklingahópnum (9%
verri meðal kvenna og 17% meðal
karla). Talið er að sjúklingar með
totumein hafi bestar lífslíkur, þá
komi sjúklingar með skjaldbús-
mein og sístar séu Iíkur sjúklinga
með merggerðarmein. Á meðfylgj-
andi línuriti sést hvernig lifun
(survival) hefur breyst á athugun-
artímanum. Borin eru saman fimm
ára tímabil og sýnt hversu margir
sjúklingar lifa fimm ár eða lengur
eftir að hafa greinst með skjaldkirt-
ilskrabbamein. Fyrir bæði kynin
kom fram verulega bætt lifun hjá
þeim sem greindust eftir miðjan
sjöunda áratuginn miðað við fyijir
þann tíma.
Umraeða. Pað er umhugsunar-
efni hversu algengt krabbamein í
skjaldkirtli er á íslandi. Á síðast-
liðnum 30 árum hefur nýgengið
einnig verið breytilegt. Veruleg
aukning varð á árunum 1965—69.
Erfitt er að gera sér grein fyrir or-
sökunum. Á sama tíma batna lífs-
líkur þessara sjúklinga verulega.
Eftir þennan tíma greinast æxlin
einnig minni en áður og fleiri finn-
ast við almenna læknisskoðun.
Þrátt fyrir þessa aukningu á fjölda
greindra tilfella skjaldkirtilskrabba-
meina urðu færri dauðsföll af völd-
um þessa sjúkdóms. Það var mikill
áhugi á rannsóknum á skjaldkirtils-
krabbameini hér á landi um 1965 og
gæti það hafa stuðlað að bættri
greiningu sjúkdómsins á þessum
árum.
Orsakir. Um 1950 var fyrst bent á
samband milli geislunar og skjald-
kirtilskrabbameins og hafa rann-
sóknir endurtekið staðfest þetta.
Vitað er að jónandi geislun getur í
vissum tilvikum valdið krabba-
meini í skjaldkirtli. Þessi þáttur hef-
ur ekki verið athugaður sérstaklega
hér á landi, en ólíklegt verður að
teljast að þessa háu tíðni sjúkdóms-
ins á íslandi megi rekja til geislun-
ar. Eitt af því sem stungið hefur ver-
ið upp á til að skýra háa tíðni sjúk-
dómsins á íslandi og Hawai, er að í
báðum löndunum er mikil eld-
virkni (rannsókn Einars Arnbjörns-
sonar o.fl.). Það hefur þó ekki
fundist neitt orsakasamband milli
eldvirkni og skjaldkirtilskrabba-
meins. í doktorsritgerð Júlíusar Sig-
urjónssonar frá 1940 kom fram að
skjaldkirtill í íslendingum var smá-
vaxinn. Fræðimenn hafa sett það í
samband við joðríkt fæði lands-
manna sem hafa byggt matarræði
Árlegt nýgengi og árleg dánartíðni
skjaldkirtilskrabbameins á íslandi, ald-
ursstaðlað miðað við 100.000 íbúa.
SKJALDKIRTILSKRABBAMEIN
- KARLAR -
- KONUR -
-59 -64 -69 -74 -79 -84

HEILBRIGÐISMAL 2/1987 23