Heilbrigðismál - 01.03.1993, Qupperneq 4

Líkams-
þjálfun
og
lífdagar
Enn hefur ekki verið sannað
óyggjandi að veruleg Iíkamsþjálfun
ein saman lengi ævi fólks eða geti
komið í veg fyrir einn mesta heilsu-
farslega vágest okkar tíma, krans-
æðasjúkdóm. Margar hóprann-
sóknir hafa verið gerðar og niður-
stöður hafa bent til að hægt sé að
lengja ævi fólks með því að það
stundi reglulega líkamsrækt og við-
haldi þreki á þann hátt. Alltaf hafa
verið efasemdamenn sem reynt
hafa að sýna fram á hæpnar rann-
sóknaraðferðir á þessu efni og
einhliða ályktanir af niðurstöðum.
I nýlegum leiðara eins af virtustu
læknatímaritum heimsins, New
England Journal of Medicine, er
fjallað um niðurstöður tveggja
hóprannsókna á körlum, annarrar
frá Bandaríkjunum og hinnar frá
Noregi. Niðurstöður beggja voru í
svipuðum anda. Þeir sem stunda
reglulegar líkamsæfingar lifa leng-
ur en aðrir og sérstaklega er þeim
síður hætt til að fá kransæðasjúk-
dóm. Þeir sem hafa meira líkams-
þrek til að byrja með eru líklegri til
að lifa lengur en smanburðarhópur
með minna líkamsþrek.
Efasemdamenn benda á galla í
fyrri niðurstöðunni, sem eru þeir
að annars vegar gæti það hafa villt
rannsakendum sýn að einhverjir
þeirra sem ekki stunduðu líkams-
rækt hafi þegar haft sjúkdóma sem
hindruðu þá frá líkamlegu álagi og
leiddu síðan til ótímabærs dauða
og að hins vegar gætu þeir sem
stunduðu líkamsrækt einnig hafa
lagt rækt við sig á annan hátt eins
og til dæmis með æskilegu fæðu-
vali og öðrum hollum lifnaðarhátt-
um. Galli á niðurstöðu síðari rann-
sóknarinnar kann að vera sá að
þrekmeiri karlar eru í sjálfu sér lík-
legri til lifa lengur en þeir þrek-
minni og hafi í upphafi verið
hraustbyggðari og það því ekki á
neinn hátt tengt líkamsþjálfun
heldur frekar meðfæddu bygging-
arlagi.
Því miður hefur samband ævi-
lengdar og líkamsræktar meðal
kvenna lítið verið kannað.
Þótt efasemdir séu um að ævi-
lengd sem slík verði meiri hjá þeim
sem þjálfa sig líkamlega er enginn
vafi á að þeir hinir sömu telja sig
eiga betri ævi. A svipaðan hátt geta
þeir sem ekki aðhyllast líkamsþjálf-
un talið sig eiga betri ævi með því
að komast hjá því að leggja á sig
allt þetta aukastrit í frístundum. Sú
skoðun á rétt á sér. Fólk ætti að fá
að ráða þessu sjálft en oft þegar um
þessi mál er skrifað hljómar ein-
hver niðrandi tónn um þá sem vilja
njóta líkamlegrar hvíldar í frístund-
um og telja sig ef til vill fá meira út
úr andlegum iðkunum. Trúlega er
hæfileg blanda af þessu best fyrir
meðalmanninn og þar með stærsta
hópinn en litlir hópar öfgamanna
sitja síðan til hvorrar hliðar.
Þeir sem þegar hafa fengið
kransæðasjúkdóm eru taldir hafa
gagn af líkamsþjálfun en með
ströngu eftirliti að minnsta kosti til
að byrja með. I áðurnefndum leið-
ara er haft eftir einum fremsta
lækni Breta á 18. öld, William
Heberden, að einn sjúklinga hans
sem hafði hjartaöng við áreynslu
hafi tekið sér það til þjálfunar að
saga timbur í hálfa klukkustund
daglega og hafi það læknað hjarta-
verki hans að mestu. Þótt fyrir
hendi sé einhver hætta á hjartaáfalli
vegna álags samfara líkamsþjálfun
hjá þeim sem hafa kransæðasjúk-
dóm eru kostir þjálfunar taldir um-
talsvert meiri og hún því ráðlögð í
samræmi við þrek hvers og eins.
Oft verður svo að almennt þrek
hjartasjúklinga vex jafnt og þétt
með þjálfun og sérstaklega álagsþol
hjartans. Mikilsvert er að leggja
hægt af stað, forðast ofreynslu og
leita læknis jafnskjótt og einhver
óþægindi finnast. Kapp er best með
forsjá í líkamsþjálfun sem öðru.
Jónas Hallgrúnsson, prófessor.
4 HEILBRIGÐISMÁL 1/1993