Heilbrigðismál - 01.03.1993, Qupperneq 10

Tómas Jónasson
Heilbrigðisþ j ónusta
er réttlætismál
Eðlilegt er að hún sé greidd að mestu með sköttum
Hvarvetna í hinum vestræna
heimi er nú rætt um endurskipu-
lagningu heilbrigðisþjónustu. Sér-
kennileg staða er komin upp.
Vegna gífurlegra framfara sem orð-
ið hafa er nú hægt að gera mun
fleira, m.a. með tæknivæddri lækn-
isþjónustu, en ráðamenn telja að
hægt sé að greiða úr sameiginleg-
um sjóðum. Víða hefur þetta eflt
umræðu, bæði um það hversu
miklum fjármunum beri að veita til
heilbrigðisþjónustu og um það
hvernig rétt sé og skynsamlegt að
skipta þeim milli hinna ýmsu sviða
þjónustunnar.
Markmiðið er að reka réttláta og
árangursríka heilbrigðisþjónustu á
eins hagkvæman hátt og kostur er.
En það er rétt að velta því fyrir sér
hvers vegna nú er almennt talið að
samfélagið eyði of miklu fjármagni
til heilbrigðismála. Því er jafnvel
haldið fram eins og náttúrulögmáli
að þjóð geti ekki greitt meira en
svarar til tíunda hluta allra útgjalda
sinna til heilbrigðismála. Slík mörk
Grein eftir Vilhjálm Árnason
ráðast þó vitaskuld ekki síst af því
verðmætamati sem lagt er til
grundvallar. Mikilvægt er að þegn-
arnir geri það upp við sig í lýðræð-
islegri umræðu hvaða forgang þeir
vilja gefa hinum margvíslegu verk-
efnum sem samfélagið þarf að
sinna. Ætla mætti að ein ríkasta
þjóð í heimi sem engu eyðir til her-
mála, en þau eru stór útgjaldaliður
hjá flestum þjóðum, geti leyft sér að
búa við öfluga heilbrigðisþjónustu.
En vissulega eru ákveðin tak-
mörk fyrir því hve miklu er hægt
að eyða í heilbrigðisþjónustu. Hún
getur augljóslega ekki sinnt hlut-
verki sínu ef kostnaður við hana er
að sliga þjóðfélagið. Hún má ekki
heldur taka til sín svo mikið fjár-
magn að þjóðfélagið ræki illa aðra
þjónustu sem skiptir einnig sköp-
um um lífskosti manna. Hins vegar
eiga menn ekki að þurfa að velja
þarna á milli fyrr en allt bruðl í
hluti sem aldrei yrði samþykkt í
opinni umræðu þegnanna hefur
verið aflagt.
Hlutverk heilbrigðis-
þjónustu er að vernda
möguleika fólks til að njóta
lífskosta sem sanngjarnt
og eðlilegt er að mönnum
standi til boða.
Allir eru jafn-
verðugir til að njóta
þeirra gæða sem lífið
hefur upp á að bjóða.
Félagslegt heilbrigðiskerfi
er sameiginleg trygging
þegnanna gegn áföllum
og óréttlæti.
Það vefst sjálfsagt fyrir fáum að
svara því hvers vegna siðaðar þjóð-
ir eyða stórum hluta tekna sinna í
heilbrigðisþjónustu. En stundum
getur verið gagnlegt að orða aug-
Ijósa hluti upp á nýtt. Hlutverk
heilbrigðisþjónustu er að vernda
möguleika fólks til að njóta lífs-
kosta sem sanngjarnt og eðlilegt er
að mönnum standi til boða. Þegar
vanheilsa hamlar lífsstarfsemi fólks
verður hlutur þeirra á sviði venju-
legra lífskosta svo skertur að
ósanngjarnt verður að teljast. Þess
vegna er heilbrigðisþjónusta
réttlætismál. Markmiðið er að
tryggja öllum sanngjarnan hlut í
frumgæðum lífsins, með því að
ryðja úr vegi þeim farartálmum
sem stafa af fötlun, veikindum og
slysum.
Heilbrigðisþjónusta sem jafnar
lífskosti á grundvelli heilsuþarfa
gengur út frá þeirri forsendu að all-
ir séu jafnverðugir bæði í sjálfu sér
og til að njóta þeirra gæða sem lífið
hefur upp á að bjóða. Heilbrigðis-
10 HEILBRIGÐISMÁL 1/1993