Heilbrigðismál - 01.03.1993, Qupperneq 15

Fyrsti spítalinn í Reykjavík var í
Kirkjustræti (þar sem nú er hús
Hjálpræðishersins). Þar var
Læknaskólinn fyrstu árin.
lega heim og þar biðu hans verk-
efni sem flest áttu lítið skylt við
| svæfingar og uppskurði. Þegar
1 hann tók við embætti landlæknis
| var engu sjúkrahúsi til að dreifa.
| Honum var því nauðugur einn
| kostur að gera fyrsta keisaraskurð á
P íslandi, 24. júní 1865, á heimili
| dvergvaxinnar konu sem gat ekki
æ fætt vegna grindarþrengsla. Þá var
hann svo heppinn að í Reykjavík
voru staddir tveir franskir skips-
læknar sem áttu í fórum sínum
klóróform og svæfðu sjúklinginn.
Einnig kallaði Jón sér til fulltingis
Gísla Hjálmarsson, sem hafði verið
fjórðungslæknir á Austfjörðum en
var hættur störfum og fíuttur suð-
ur. Eftir samtímaheimild í Þjóðólfi
að dæma hefur það verið Gísli sem
framkvæmdi vandasamasta hluta
aðgerðarinnar, enda mun Hjaltalín
aldrei hafa fengist mikið við skurð-
lækningar, og þeim var reyndar
enn óvíða og lítið beitt á þessum
árum.
Það stendur í bókum að Hjaltalín
hafi farið á fund Listers og þá auð-
vitað fyrsti og væntanlega eini ís-
lenski Iæknirinn sem það gerði. En
í Heilbrigðistíðindum segir hann
sjálfur orðrétt: „Prófessor Lister í
Glasgow var sá fyrsti, er innfærði
þennan máta þar, og sá ég ýmsar af
hans lækningum, þegar ég var á
Skotlandi árið 1867." Hvort þeir
læknarnir hittust að máli er ekki
ljóst og skiptir út af fyrir sig ekki
miklu máli, en Hjaltalín skynjaði
greinilega ekki hvað þarna var á
ferð og er ekki ástæða til að dæma
hann hart fyrir það. Hugmyndir og
aðferðir Listers um smitvörn áttu
erfitt uppdráttar og það vafðist fyr-
ir meiri skurðlæknum en Jóni
Hjaltalín að þekkja þann vitjunar-
tíma sem þeir lifðu á.
Jóni var svo lýst að hann hafi
verið hár maður vexti, fríður sýn-
um og hinn tígulegasti, fremur létt-
lyndur, hjartagóður og velviljaður.
Þeir séra Matthías voru góðir vinir
og í endurminningum sínum ber
skáldið lækninum harla vel sög-
una. Við fráfall hans orti Matthías
erfiljóð og segir þar:
Landið þitt var allt þitt yndi:
ungur og gamall hönd og tungu
líf og fjör og langa gæfu
léstu goldið móðurfoldu.
Þórarinn Guðnason læknir er sér-
fræðingur ( skurðlækningum en hefur
fengist við ritstörf hin síðari ár.
ar smjörætur vér værum, og hafa
sumir lagt oss það út til minnkunar,
en menn gá eigi að því að bæði er-
um vér í köldu landi, þar sem and-
ardráttarfæðan þarf að vera feitis-
mikil ef hún á að geta við haldið
hitanum í líkamanum, enda borð-
um vér mikið af hörðu feitarlausu
fiskmeti, sem eigi er auðið að halda
sér heitum við nema það sé feiti
blandið.
Óson. Þegar rafurmagnsspenn-
ing andrúmsloftsins er mikill,
t.a.m. eins og þegar skruggur
ganga, þá er eins og lífsloftið verði
langtum áhrifameira á allt líf en
ella; það er eins og það komi nýtt
efni í andrúmsloftið og þetta efni
hafa menn kallað „ozone". Það er
nokkurs konar samanþrýst lífsloft
eða lífsloft í annarlegu ástandi, er
menn svo kalla. Daun sá er menn
almennt kalla útidaun, og sem set-
ur sig í föt manna og í skinn ýmissa
kvikinda, einkum kattanna, er þeir
hafa lengi verið úti í andrúmsloft-
inu, er ozonloft; þegar það er sem
mest þá er rafurmagn andrúms-
loftsins í hinni mestu spennu, enda
er andrúmsloftið þá hvervetna heil-
næmt og sóttvarnandi.
Unglingar þurfa að hafa gott við-
urværi ef þeir eiga að geta náð full-
um þroska og líffæri þeirra geta
orðið svo sterk og varanleg, sem
framast má verða.
Kaffiskolp? Vilji menn draga all-
an kjark úr Islendingum, og gjöra
þá að heilsuleysis-aumingjum, þá
er ekkert vissara meðal til en ala þá
á sprittblöndu og ónýtu kraftlausu
kaffiskolpi.
Læknisjurtir. A fyrri öldum leit-
uðust menn við að lækna mein-
semdir manna með innlendum lyfj-
um, þeim er í landinu finnast, svo
sem jurtum, mosum og öðrum nátt-
úruefnum, og hefði þeirri stefnu á
vorum tímum verið haldið áfram
gat varla hjá því farið að hún hefði
orðið til hinna mestu nota. Margar
af hinum einföldustu jurtum vor-
um eru ágæt lyf, ef réttilega væri að
farið.
HEILBRIGÐISMÁL 1/1993 15