Heilbrigðismál - 01.06.1996, Page 16

er hægt að fylgjast með hreyfingum líffæra, t.d. hjarta
og líffæra í kviðarholi.
Mun nákvæmari myndatöku af innviðum líkamans
er hægt að fá með tölvusneiðmyndatækjum. Þá er rönt-
genlampanum snúið umhverfis sjúkling og geislinn fell-
ur á sérstaka geislanema á bak við sjúklinginn. Upplýs-
ingar um geislunina eru færðar í tölvu sem sér um að
búa til mynd fyrir hvern hring. Þannig fæst tölvusneið-
mynd af líkamanum. Þessi rannsóknartækni hefur þró-
ast mjög hratt undanfarin ár. A tölvusneiðmyndum er
einnig hægt að sjá mun nákvæmar en ella legu, stærð
og lögun æxla, en geislaskammtar eru hærri við sneið-
myndatökur en venjulegar röntgenmyndatökur.
Við röntgenmyndgerð eru það röngentæknar sem
stjórna röntgenbúnaðinum. Þeir velja rétt svæði á lík-
amanum og stöðu hans fyrir hverja rannsókn, en um
leið gæta þeir þess að geislaskammtur sjúklings við
myndatökuna verði eins lítill og frekast er unnt. Sér-
staklega er mikilvægt að takmarka geislaða svæðið.
Röntgenlæknar eru menntaðir til þess að túlka rönt-
genrannsóknir og aðstoða aðra lækna við sjúkdóms-
greiningar.
Röntgenmyndir af útlimum, svo sem framhandlegg,
fótlegg, af lungum og tönnum eru algengastar þeirra
röntgenrannsókna sem fram fara hérlendis. Við rann-
sóknirnar þarf hlutfallslega litla geislun.
Við rannsóknir á kviðarholslíffærum drekka sjúkl-
ingar oft svokallaðan baríumgraut. Hann er ógagnsær
fyrir röntgengeislum og myndar ljós svæði á röntgen-
mynd. Þannig er hægt að fá myndir af útlínum maga
og þarma.
Avallt verður að vera læknisfræðileg ástæða fyrir
röntgenrannsóknum og þær skal framkvæma á viður-
kenndan hátt, þannig að geislun verði eins lítil og unnt
er. Þá er hætta sem fylgir geisluninni réttlætanleg og
tryggt er að ávinningur sjúklings er meiri en áhættan.
Geislaskammtar sjúklinga geta verið mjög breytilegir
við sams konar röntgenrannsókn, bæði innbyrðis á
milli sjúklinga og á milli einstakra röntgendeilda.
Markmiðið er þó alls staðar það sama að halda geisla-
skömmtum eins lágum og frekast er unnt.
Mikil áhersla er lögð á að ná bestu mögulegum
myndgæðum með eins lágum geislaskömmtum og litl-
um kostnaði og unnt er. Gæðatrygging er mikilvægur
Ótrúlegar framfarir í
myndgreiningu sjúkdóma
Enginn afkimi líkamans er lengur hulinn sjónum
manna. Ekki er lengur aðeins til myndgreining með
röntgengeislum heldur hafa nýjar rannsóknaraðferðir
komið til og þróast óðfluga undanfarna áratugi. Hinar
nýju rannsóknaraðferðir byggjast ýmist á geislun,
hljóð- eða rafsegulbylgjum. Með öflugum tölvum er nú
orðið mögulegt að skapa myndir af öllum líffærum lík-
amans. Upplýsingarnar sem fengnar eru með mynd-
greiningaraðferðum eru geymdar á stafrænu formi og
unnt er að vinna með þær á ótrúlegan hátt þar sem
jafnt heilbrigð sem sjúk líffæri eru skoðuð í ýmsum
sniðum og í þrívídd. Miklu er fórnandi fyrir nákvæma
sjúkdómsgreiningu því að fyrsta skrefið í meðhöndlun
og lækningu allra sjúkdóma er rétt greining.
Ennþá eru röntgenrannsóknir langalgengustu mynd-
greiningaraðferðirnar. Röntgentæki nútímans eru orðin
mjög fullkomin í samanburði við fyrstu gerðir. Hin
hefðbundna röntgenrannsókn á ennþá langa lífdaga
fyrir höndum en ugglaust munu þó venjulegar rönt-
genmyndir víkja fyrir nýrri tækni á mörgum sviðum.
Röntgenmyndatökur af slagæðum hafa gert mögulegar
viðgerðir á þrengdum æðum þar sem unnt er að stað-
setja þrengingar með mikilli nákvæmni. Nú er orðið al-
gengt á röntgendeildum að þar eru víkkaðar út slag-
æðaþrengingar, lögð inn æðavíkkandi rör og lyf gefin í
fyrirfram ákveðna slagæð.
Aukinn hraði og myndgæði verða með hverri nýrri
kynslóð tölvusneiðmyndatækja. Slíkar rannsóknir munu
senn gera kleift að taka fullkomnar kransæðamyndir
sem þá verður mögulegt að gera án kransæðaþræð-
ingar. Þrívíddargerð tölvusneiðmyndarannsókna er
orðin þannig að með því að sitja við tölvuskjá með
stýripinna í hendi má fara í ferðalag um líkamann þar
sem akbrautin er til dæmis lungnaberkjur, slagæðar
eða gallvegir. Þannig er mögulegt að skoða nánast all-
an líkamann.
Notkun ótnskoðunar er gífurlega víðfeðm og hefur
Séð inn í höfuðkúpuna, ofanfrá. Myndin er samsett
úr tölvusneiðmynd og segulómmynd. Bein eru hvít
og grá, slagæðar eru rauðar og stórt æxli á innri
heyrnartaug er grænt.
16 HEILBRIGÐISMÁL 2/1996