Samtíðin - 01.05.1934, Síða 9

Samtíðin - 01.05.1934, Síða 9
SAMTÍÐIN ur við sig og hversu hugðarefnin eru lík, að minsta kosti meðal al- þýðu allra landa, þá er sérstak- lega vert að athuga, þegar fram koma fyrirbrigði, sem skera sig mjög út úr almennum þjóðsögn- um. Og það er trúa mín, að sagnir um einstaka galdramenn á íslandi séu næsta frábrugðnar því, sem víðast hvar þekkist annarsstaðar. Trúin á galdra og töfra er að vísu sameiginleg eign allra landa og allra þjóðafráöndverðu,eða svo langt aftur í forneskju, sem rakið verður. En hún er með mjög ólíku sniði á ýmsum tímum og meðal ólíkra þjóða. Þegar frá eru dregn- ar frumstæðilegar þjóðir, sem yf- irleitt er þannig háttað, að trúar- brögð þeirra eru fyrst og fremst töfratrú, þá sést ljóslega, hve ólík- ur svipurinn er t. d. á galdra- mannatrúnni íslensku og töfra- mannatrúnni eins og hún birtist í Þúsund og einni nótt. Og hjá Is- lendingum sjálfum hefir þessi trú tekið marg\úslegum stakkaskift- um í gegnum aldirnai*. I fomsög- unum er sagt frá seiðmönnum og galdrakörlum. Og í íslendingasög- unum er öðru hvoru getið um slíkt fólk af báðum kynjum, með lítilsvirðingu venjulega. Það er auðsætt, að þótt tniað sé á gald- ur, þá hefir alþjóð ekki veru- lega beitt ímyndunarafli sínu að þessum efnum. — Engar skáld- legar, áhrifamiklar sögur verða enn til um einstaka, ákveðna galdramenn. Menn trúa á galdra og töfra, en þeir hafa ekki veru- legan áhuga fyrir þeim. En hvemig stendur á því, að þegar komið er fram á seytjándu og átjándu öld skuli trú þessi verða eins magnmikil eins og t. d. sagan um Loft ber merki? Ástæð- an er vitaskuld sú, að töfratrú stendur ávalt í sambandi við mannlegan veikleika. Hún er sprottin af ákafri magn- leysistilfinningu mannsins gagn- vart umhverfi sínu. Það er sama hvort talað er um töfratrú villi- manna, sem láta seiðmenn sína þylja særingar til þess að afstýra hættum, eða hvort það eru ka- tólskir prestar, sem láta skólabörn borga nokkura aura fyrir að stökt sé vígðu vatni á hálsinn á þeim, þegar landfarssóttir ganga yfir. Alt er þetta sprottið af ótrú eða trúleysi mannsins á það, að hann sé fær um að ganga á hólm við hætturnar sjálfur. Og nú er það vitanlegt, að lífsþróttur nor- rænna manna hefir ef til vill aldrei fjarað eins langt út eins og á þessum öldum, sem ég hefi nefnt. Á íslandi börðust menn við hung- ur, landfarssóttir, eldgos og Dani. Annarsstaðar í Norðurálfunni kúgaðist fólk afstyrjöldum,stjórn- málalegri upplausn og grimmilegu aðalsvaldi. Og eitt augljósast merki þess, hve mjög hefir verið af mönnum dreginn andlegur þrótt- ur, er galdratrúin, sem nú geis- aði eins og landfarssótt um öll lönd. Það er ekki eingöngu, að 5

x

Samtíðin

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Samtíðin
https://timarit.is/publication/647

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.