Fréttablaðið - 28.12.2009, Side 24

24 28. desember 2009 MÁNUDAGUR
UMRÆÐAN
Jón Steinsson skrifar um Há-
skóla Íslands
Fyrir hartnær fimm árum var Kristín Ingólfsdóttir kosin
rektor Háskóla Íslands. Strax
frá upphafi setti hún markið hátt
með því að stefna að því að gera
Háskólann að einum af 100 bestu
háskólum í heimi. Stefna Háskóla
Íslands 2006-2011 bar þessa metnaðar
skýrt merki.
Fyrsta aðalmarkmið þeirrar stefnu var
framúrskarandi rannsóknir. Skólinn ætl-
aði sér að „efla hágæðarannsóknir sem
standast alþjóðleg viðmið“. Nánar til tekið
stefndi skólinn að því að fjölga birtingum
í virtum alþjóðlegum ritrýndum ISI-tíma-
ritum um 100% fyrir árslok 2011.
Hegðun fræðimanna eins og annarra
ræðst að stórum hluta af þeim hvötum
sem þeir standa frammi fyrir. Ef Háskóli
Íslands ætlar að skipa sér á bekk með
bestu háskólum heims er því bráðnauð-
synlegt að hann veiti starfsfólki sínu
sterka hvata til þess að eyða tíma sínum í
hágæðarannsóknir. Helsta tæki skólans í
þá veru er matskerfi rannsókna við skól-
ann.
Matskerfi rannsókna við Háskóla Íslands
Því miður hefur matskerfi rannsókna
við Háskóla Íslands alls ekki veitt fræði-
mönnum við skólann hvata til þess að
vinna að hágæðarannsóknum. Þvert á
móti má segja að matskerfið hvetji þá ein-
dregið til þess að framleiða mikið magn
af lágæðarannsóknum.
Stærsti galli kerfisins er að munur-
inn á vægi rannsókna eftir gæðum er allt
of lítill. Á sviði heilbrigðisvísinda fást
til dæmis fleiri stig fyrir tvær greinar í
Læknablaðið (30 stig) en eina grein í Nat-
ure (20 stig). Í hagfræði fást fleiri stig
fyrir tvo bókarkafla í „innlendri ritrýndri
útgáfu með alþjóðlega skírskotun“ en
fyrir eina grein í American Econ-
omic Review. Annar stór galli er
að alls kyns smælki svo sem fyr-
irlestrar og veggspjöld á ráðstefn-
um, bókadómar og skýrslur geta
veitt verulegan fjölda stiga.
Innan læknisfræði og hag-
fræði er margfalt erfiðara að
skrifa fræðigreinar á nægilega
háu gæðastigi til þess að þær
fáist birtar í Nature eða Ameri-
can Economic Review en að skrifa
greinar sem fást birtar í miðlungs alþjóð-
lega ritrýndum tímaritum hvað þá inn-
lendum tímaritum og bókaköflum. Hvata-
kerfi sem tekur ekki tillit til þessa veitir
ekki rétta hvata. Ef munurinn á stiga-
fjölda eftir gæðum er minni en munur-
inn á þeirri vinnu sem leggja þarf á sig
til þess að hækka gæðastig rannsóknanna
hvetur hvatakerfi ekki til framleiðslu á
hágæðarannsókna heldur mikils magns
lágæðarannsókna.
Tökum hagfræði sem dæmi (þar sem
ég þekki best til á því sviði). Til þess að
skapa rétta hvata þyrfti stigafjöldi fyrir
greinar í „topp 5“ tímarit (t.d. American
Economic Review) að vera a.m.k. tvisv-
ar sinnum meiri en stigafjöldi fyrir grein
í fremstu tímarit hverrar undirgrein-
ar (t.d. Journal of Monetary Economics)
sem aftur þyrftu að hafa a.m.k. tvisvar
sinnum meira vægi en önnur góð alþjóð-
leg tímarit í faginu sem aftur þyrftu að
hafa a.m.k. tvisvar sinnum meira vægi
en önnur tímarit og bókakaflar. Þá væri
vægismunur á bókakafla í „innlendri rit-
rýndri útgáfu með alþjóðlega skírskot-
un“ og American Economic Review a.m.k.
áttfaldur. Svona er þetta til dæmis á hag-
fræðideild Viðskiptaháskólans í Gauta-
borg. Á bestu skólum heims er vægismun-
urinn enn meiri.
Ólíkar greinar í sama kerfi
Annar verulegur ókostur við matskerfi
rannsókna í Háskóla Íslands er að sama
kerfið er notað til þess að meta rann-
sóknir á ólíkum sviðum fræða. En mjög
mismunandi hefðir hafa skapast um það
hvernig rannsóknum er komið á framfæri
á mismunandi sviðum. Í sumum fögum
eru það til dæmis greinar í vísindatíma-
rit sem fá mest vægi innan fræðasamfé-
lagsins (t.d. í læknisfræði og hagfræði) á
meðan bækur fá mest vægi í öðrum fögum
(t.d. stjórnmálafræði). Á sumum sviðum
er fjöldi höfunda á hverri grein mun meiri
en í öðrum greinum. Í sumum fögum
gefur röð höfunda til kynna upplýsing-
ar um framlag þeirra á meðan í öðrum er
stafrófsröð alltaf notuð. Í sumum fögum
eru greinar stuttar og fremstu vísinda-
menn heims birta margar greinar á hverju
ári á meðan í öðrum fögum er hver grein
mun lengri og viðameiri. Og sumar grein-
ar (eins og lögfræði og íslenska) hafa
mikla sérstöðu þar sem rannsóknir eru að
mestu bundnar við innanlandsmarkað.
Þegar sama kerfi er notað fyrir öll svið
geta fræðimenn nýtt sér veikleika kerfis-
ins með því að einbeita sér að útgáfu sem
er tiltölulega auðveld í þeirra fagi. Bóka-
kaflar eru til dæmis ekki mikils metnir
í hagfræði og því er auðvelt að fá bóka-
kafla birta. Þar sem bókakaflar veita
talsverðan fjölda stiga hafa hagfræð-
ingar innan Háskólans hvata til þess að
birta í bókaköflum í stað þess að birta í
vísindatímaritum. Þetta grefur undan
hvata fræðimannanna til þess að stunda
hágæðarannsóknir. Til þess að matskerfið
veiti fræðimönnum rétta hvata er nauð-
synlegt að það taki mið af hefðum í hverju
fagi.
Til hvers er matskerfið notað?
Ein ástæða þess að sama matskerfið er
notað fyrir allan skólann er að matskerfið
hefur a.m.k. tvö ólík hlutverk. Það er ann-
ars vegar notað við ákvarðanir um fram-
gang og launakjör hvers fræðimans innan
sinnar deildar. Og það er einnig notað til
þess að ákvarða skiptingu fjár milli deilda
og sviða innan skólans. Þetta er afleitt.
Miklu nær væri að matskerfi rannsókna
væri einungis notað við ákvarðanir um
framgang og launakjör hvers fræðimanns
innan sinnar deildar. Þá væri unnt að
útbúa gott hvatakerfi innan hverrar deild-
ar sem veitti fræðimönnum í þeirri deild
sterka hvata til þess að eyða tíma sínum í
hágæðarannsóknir. Ákvarðanir um skipt-
ingu fjár milli deilda og sviða eiga að
byggjast á öðru.
Fjögur ár liðin
Í Stefnu Háskóla Íslands 2006-2011 var
kveðið á um endurskoðun á matskerfi
rannsókna við skólann. Nú eru liðin fjög-
ur ár og nánast ekkert hefur verið gert
í því efni. Vísindanefnd skólans skilaði
tillögum um nýtt matskerfi fyrr á þessu
ári. Í tillögunum fólst lítið en markvert
skref í rétta átt. Þær hefðu heldur dregið
úr hvata starfsfólks Háskólans til þess að
stunda lágæðarannsóknir en hefðu samt
ekki snúið dæminu almennilega við. Jafn-
vel þessar hógværu breytingar voru hins
vegar of mikið fyrir háskólaráð sem virti
þær að miklu leyti að vettugi og gerði enn
veigaminni breytingar.
Á þeim fjórum árum sem liðin eru frá
kjöri núverandi rektors hefur mikið og
gott starf verið unnið við Háskólann á
ýmsum sviðum. Árangur af þessu starfi
er talsverður. Til dæmis hefur birting-
um vísindamanna Háskólans í ISI-tíma-
rit fjölgað um ríflega 40% og fjárhæð
rannsóknarstyrkja úr samkeppnissjóð-
um hefur aukist um rúm 45%. En þessi
árangur er ekki vegna þess að fræðimenn
háskólans hafi sterka hvata heldur þrátt
fyrir að þeir hafi veika hvata. Til þess að
unnt verði að hífa Háskóla Íslands upp á
þann stall sem hann vill vera á er nauð-
synlegt að rektor og Háskólaráð sýni
kjark og geri róttækar breytingar á mats-
kerfi rannsókna við skólann.
Höfundur er lektor í hagfræði við Col-
umbia-háskóla.
Hvatt til meðalmennsku við Háskóla Íslands
UMRÆÐAN
Anna Sigríður Pálsdóttir, Arn-
fríður Guðmundsdóttir, Baldur
Kristjánsson, Hjalti Hugason,
Pétur Pétursson, Sigrún Óskars-
dóttir, Sigurður Árni Þórðarson
og Sólveig Anna Bóasdóttir
skrifa um jólin
Guðspjall jólanna er hápólít-ískt. Þar er ekki um að ræða
einkamál heldur flytur það boð-
skap sem varðar allar manneskj-
ur. Það varðar hvern einstakling
og samfélagið í heild. Betlehem
var hernumin borg. Var mögu-
leiki á að þar væri staður til að
finna frið á jörðu og velþóknun
yfir mönnum?
Guðspjallið er ekki einkamál af
því að í því er talað um FRIÐ Á
JÖRÐU. Friður á jörðu er FRIÐ-
UR Á JÖRÐU, ekki aðeins innri
friður. Það er því ekki einfalt að
boða jólaguðspjallið þannig að það
verði trúverðugt í kristinni kirkju
og veraldlegu samfélagi.
Kirkjan verður að taka raun-
verulegt ástand heimsins alvar-
lega eigi jólaguðspjallið að vera
annað en ævintýri sem nærir
viðkvæmar tilfinningar. Samfé-
lagið þarfnast þess á hinn bóg-
inn að einstaklingar finni innri
frið. Á jólum og einmitt á jólum
verðum við að þola óleystar deil-
ur og megum ekki horfa fram hjá
neyð annarra. Um leið þurfum við
að huga að endurnæringu okkar
sjálfra til að geta mætt kröfu kær-
leikans í gráum hverdeginum. —
Þess vegna höldum við jól.
Boð um að nálgast hið heilaga
Jólaguðspjallið er boð um að
nálgast það sem er heilagt. Það
er óvíst að hirðarnir hafi verið
sérlega trúaðir eða heimspeki-
lega sinnaðir. Flest okkar eru
lík þeim í því. Þeir eru af þeim
sökum prýðilegir fulltrúar fyrir
þrá okkar eftir félagslegu réttlæti
og innri ró. Þeir eru fínir boðber-
ar þess að það er mögulegt að upp-
lifa frið mitt í erli hversdagsins
þrátt fyrir þann óróleika sem við
búum við.
Það er ekki auðvelt að tala um
frið á jörðu meðan borgarastyrj-
aldir og stríð geysa milli landa
og trúarbragða. Í ár eru jól víða
haldin í skugga fátæktar, ófriðar
eða náttúruhamfara. Við höldum
jól í framhaldi átaka á loftlagsráð-
stefnu Sameinuðu þjóðanna. Þar
er velmegun og minnkun útblást-
urs stillt upp sem andstæðum.
Er það leið til að stuðla að friði á
jörðu?
Í krefjandi samtíma, mikilli
vinnu eða atvinnuleysi, kröfum
sem við gerum til okkar sjálfra
eða kröfum sem gerðar eru til
okkar heima og heiman þurfum
við stað þar sem við getum notið
friðar. Við þörfnumst kyrrðar, þar
sem við finnum tómarúmið fyll-
ast af einhverju sem er öðruvísi
en allt annað. Þess friðar leitum
við um jólin.
Friður en ekki raunveruleikaflótti
FRIÐUR Á JÖRÐU verður að þýða
friður á jörðu fyrir þau sem þjást
en ekki meiri neysla fyrir þau sem
þegar hafa alltof mikið. FRIÐUR
Á JÖRÐU verður að þýða friður
okkar hvert með öðru sem felst
í góðri samvisku. Góð samviska
fæst einungis með ástundun rétt-
lætis og sanngirni í samskiptum
fólks.
Við getum með nokkrum sanni
sagt að við séum hersetin þjóð og
að við höfum verið það um skeið.
Neysla og óhóf síðast liðinna ára
hefur gert okkur valdalaus og
ófrjáls.
Geta jólin hjálpað okkur mitt í
hruni efnahags og siðferðis? Geta
þau hjálpað okkur að spyrja hvað
það er sem skiptir máli og hvað
boðskapurinn um FRIÐ Á JÖRÐU
þýðir?
Jólin felast í einfaldri frá-
sögu, ævintýrablæ, jólasálm-
um, bænum, tækifæri til að gefa
þeim sem mest þurfa á að halda.
Við þörfnumst þessa tíma — ekki
til að bæta fyrir allt sem miður
hefur farið. Jólin vara einfaldlega
ekki nógu lengi til þess. Við þurf-
um á hátíðinni að halda — ekki til
að flýja raunveruleikann, heldur
til þess að staldra við, hugleiða,
þakka og sækja þrótt til að geta
látið gott af okkur leiða.
Við óskum lesendum friðsælla
jóla!
Höfundar eru guðfræðingar.
Friðarboðskapur eða ævintýri?
JÓN STEINSSON
ANNA SIGRÍÐUR
PÁLSDÓTTIR
ARNFRÍÐUR
GUÐMUNDSDÓTTIR
BALDUR
KRISTJÁNSSON
HJALTI
HUGASON
PÉTUR
PÉTURSSON
SIGRÚN
ÓSKARSDÓTTIR
SIGURÐUR ÁRNI
ÞÓRÐARSON
SÓLVEIG ANNA
BÓASDÓTTIR
Kirkjan verður að taka raun-
verulegt ástand heimsins alvar-
lega eigi jólaguðspjallið að vera
annað en ævintýri sem nærir
viðkvæmar tilfinningar.
Nýtt 4 vikna byrjendanámskeið hefst
4. Janúar. Skráning hafi n í síma 695
8464 / 772 1025 eða á jogastudio.org
Verð 14.900 kr.
Hot jóga • Hatha jóga • Byrjendanámskeið
Meðgöngujóganámskeið
Stakur tími 1.500 kr. • Mánaðarkort 10.900 kr.
• 3 mánaðakort 23.900 kr. • 6 mánaðakort
36.000 kr. • 10 tíma klippikort 10.000 kr.
Meðgöngujóganámskeið 10.500 kr.
Innifalið í kortum eru allir opnir tímar ásamt
þeirri þjónustu sem boðið er upp á í Veggsport.
Stórhöfði 17 (gengið inn um Veggsport)
Sími: 695 8464 og 772 1025
www.jogastudio.org
Ný og persónuleg jógastöð
Auglýsingasími
– Mest lesið