Samtíðin - 01.11.1964, Blaðsíða 7

blað 31. árg,
IMr. 307
Nóvember 1964
SAMTfÐIN
HEIIVIILISBLAÐ TIL SKEMMTUIMAR 0G FRÓÐLEIKS
SAMTíÐIN kemur út mánaðarlega nema í janúar og ágúst. Ritstjóri og útgefandi: Sigurður
^kulason, Reykjavík, sími 12526, pósthólf 472. Afgreiðslusími 18985. Árgjaldið 95 kr. (erlendis
10o kr.), greiðist fyrirfram. Áskriftir miðast við áramót. Áskriftum og áskriftargjöldum veitt
móttaka í Rókaverzlun Isafoldar, Austurstræti 8. — Félagsprentsmiðjan lif.
SKÁLDIN VÖKIU TRÚNA Á LANDIÐ
í ÞESSU blaði hefst nýr þáttur, sem nefnist:
SÍGILDAR NÁTTÚRULÝSIN GAR ÚR ÍS-
LENZKUM KVEÐSKAP. Hann verður ekki fyr-
"■ferðarmikill, en við ætlum, að þar verði ná-
'ega hver setning gullvæg. Sú var tíðin, að
Ifúin á hið fagra og stórfenglega land, sem við
Lyggjum, var harla veik. Óbyggðir þess voru þá
h’tt kunnar, og mönnum stóð ógn af þeim. Þá
hófu ættjarðarskáldin upp raust sína og tóku
að vegsama landið. Þeim tókst að opna augu
tandsins barna fyrir fegurð þess og tign. Þau
gáfu þjóðinni trúna á landið.
Einn af mestu orðsnillingum þessarar aldar,
Sera Kjartan Helgason, hefur lýst
þessu svo aðdáanlega, að við getum ekki stillt
°hkur um að taka hér upp ummæli hans:
>,Jónas Hallgrímsson og þeir Fjölnismenn-
•rnir voru teknir til starfa á undan Jóni Sig-
urðssyni. Munið þið, hvernig tímaritið þeirra,
Ljölnir, hóf göngu sína? Þegar fyrsta hefti þess
nts barst til íslands, mun mörgum hafa orðið
starsýnt á fyrstu blaðsíðuna. Þar stóð kvæði,
Se,n ekki hafði sézt fyrr, kvæðið „ísland far-
sældafrón.“ Mér er alltaf að skiljast það betur
°g betur, hver feikna áhrif þetta eina kvæði
kann að hafa haft, og ef til vill allra mest fyrstu
°rð kvæðisins. Það var djarft að kalla landið
°kkar farsældafrón á þ e li m t í m a, þegar
flest var þar í niðurníðslu. Umbótatilraunirn-
ar> sem við og við höfðu verið gerðar, t. d. á
döguni Skúla Magnússonar, sýndust flestar hafa
farið í strand. Þjóðin sat í hálfgerðri eymd og
'olaeSi og sá ekki önnur ráð en að „lifa og
deyja upp á kóngsins náð.“ Danir yrðu að
halda í okkur lífinu, ef við ættum að lifa; allur
þorri nianna vonlítill og trúlítill á nokkra við-
reisn fyrir þjóðina. Hvílíkt hugrekki þurfti þá
ekki til að slengja þessari fjarstæðu framan í
fólkið: ísland — farsældarland, hagsældarland?
— En kvæðið, sem byrjaði á þessu öfugmæli,
breiddist samt út — þó að vitlaust væri. Þessi
vitleysa var einhvern veginn svo falleg, að
menn gátu ekki annað en lært hana. Eftir
nokkur ár kunnu menn þetta kvæði um þvert
og endilangt ísland. Og svo er enn í dag, að
hvert barnið lærir það. — Það er sannfæring
mín, að þetta eina orð — fyrsta orðið á fyrstu
blaðsíðunni í Fjölni — hafi valdið reglulegri
byltingu í hugum manna á íslandi — án þess
að þeir vissu. Þeir tóku bara við kvæðinu bros-
andi og léku sér við að læra það, léku sér að
því eins og fallegu barnagulli. En — það gróf
um sig í huganum. Áður en menn vissu af,
voru þeir farnir að trúa því, að þetta væri
sannleikur: Island væri eða gæti verið,
farsældarland. Og nú er það orðin bjargföst
sannfæring flestra fslendinga. Þetta spámanns-
orð Jónasar, sem í fyrstu leit út eins og arg-
asta öfugmæli, hefur haldið sigurför inn á
hvert heimili í landinu, ekki með neinum há-
vaða né gauragangi, heldur hægt og hljóðlega,
á sinn hátt ekki ósvipað því, þegar lipur manns-
hönd leggur fræ í mold á vordegi, og fræið
vex og ber ávöxt. Það er undravert, hverju eitt
snjallt orð fær áorkað, er flýgur mann frá
manni . . . Til þess að tala svo, að börnin
skilji, þarf ævinlega snillinga“ (Bræðramál
bls. 260—61).
VIÐ vonum, að sú dugmikla kynslóð, sem leit-
ar sér árlega unaðar í náttúruskoðun hér á
landi, kunni einnig að meta þá ánægju, sem
felst í að rifja upp SÍGILDAR NÁTTÚRULÝS-
INGAR ÚR ÍSLENZKUM KVEÐSKAP og festa
sér þær í minni. Fátt er dýrmætara.