Fréttablaðið - 05.03.2010, Blaðsíða 18

18 5. mars 2010 FÖSTUDAGUR
FRÁ DEGI TIL DAGS
greinar@frettabladid.is
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is
ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Ólafur Þ. Stephensen olafur@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í
gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
Ár hvert verður héraðsbrestur á Íslandi. Það er þegar til-
kynnt er um starfslaun til lista-
manna. Þannig hefur það verið
lengur en elstu menn muna, t.d.
árið 1907 þegar þingmaður einn
spurði hvort greiða ætti fólki
laun fyrir að þegja? En það ár
hlutu styrki Matthías Jochums-
son, Þorsteinn Erlingsson, Bene-
dikt Gröndal, Valdimar Briem,
Brynjúlfur frá Minna-Núpi og
Torfhildur Hólm, svo nokkur séu
nefnd. Umræðan heyrir undir
fasta liði eins og venjulega og
væri ekki umtalsverð að þessu
sinni nema af því að allt undan-
gengið ár hefur varla liðið svo
dagur að landsmenn hafi ekki
verið fræddir um milljarða og
aftur milljarða sem hafi gufað
upp eða verið komið fyrir í
skattaskjólum – á þeirra kostnað.
Þeim mun undarlegra að í miðju
því fári skuli þeir vera til sem
sjá ofsjónum yfir 350 milljónum
sem fara til að styrkja listastarf-
semi í landinu – sem þó leggur
4% til þjóðarbúsins, helmingi
meira en landbúnaður svo dæmi
sé tekið – án þess að með þeim
samanburði sé ætlunin að varpa
rýrð á hina líkamlegu næringu.
Ef við tökum rithöfunda sér-
staklega þá koma í þeirra hlut
505 mánaðarlaun (sem að vísu
teldust ekki nema hálfsmán-
aðarlaun á mælikvarða sumra
eða 260 þúsund brúttó á mán-
uði). En þessi 505 mánaðar-
laun knýja síðan hin frægu hjól
atvinnulífsins: prentsmiðjur,
bókaútgáfur, bókaverslanir,
bókasöfn, leikhús, auglýsinga-
stofur, leggja blöðum og tíma-
ritum og útvarpsþáttum til efni
og fá skólakerfinu eitthvað til að
hugsa um.
Hvað er þá í vegi? Jú, af því
á milli launanna og launþeg-
ans er engin stimpilklukka, það
þarf ekki að ræsa 1200 kg af
járni, gleri og gúmmíi og aka
á tiltekinn stað í bæjarlandinu,
það er hægt að vinna vinnuna
heima hjá sér, þess vegna á inni-
skóm með ókembt hár. Karls-
synir skyldu samt hafa í huga
að til þess að eiga möguleika
á þessum launum þurfa menn
að sækja um þau, gera ítarlega
grein fyrir þeim verkum sem
þeir eru að vinna, lista upp það
sem þeir hafa gert áður og eru
út úr myndinni um aldur og ævi
ef þeir standa ekki við þau fyr-
irheit sem gefin voru.
Tökum íslenska rithöfunda
sérstaklega. Íslendingar eru jú
bókmenntaþjóð, hér er gefið út
firnafár af bókum og bókasöfn
slá hvert útlánametið á fætur
öðru. Sem breytir ekki því að
málsvæðið er svo lítið að það
ber ekki uppi stétt atvinnuhöf-
unda án ytri atbeina. Lítum á
tölurnar. Meðal upplag af skáld-
verki er þúsund eintök, sem er
risavaxið, jafngildir milljón ein-
tökum í USA. Eitt þúsund eintök
skila um 600 þúsund krónum í
ritlaun – brúttó – og þá er horft
fram hjá kostnaði við að vinna
verkið, húsnæði, tækjabúnaði,
gögnum … Höfundur er að með-
altali tvö ár að vinna verk sem
sómi er að, það gera 300 þús-
und á ári – brúttó – í stuttu máli
ólaunað starf. Gott og vel, látum
rithöfundinn snúa upp tánum,
en í fallinu tekur hann með sér
prentsmiðjurnar, bókaútgáfurn-
ar, bókaverslanirnar, bókasöfn-
in, auglýsingastofurnar, leikhús-
in og eitthvað fátæklegra yrði
um að litast í hugbúnaði þjóðar-
innar.
Þannig að samfélagið ákveð-
ur að það vilji að hér séu skrif-
aðar bókmenntir og ver til þess
160 milljónum árlega en upp-
sker milljarða í beinhörðum
peningum að ógleymdu því sem
mölur og ryð fá ekki grandað.
En svo er líka annað. Það eru
örlög Íslendinga að vera skap-
andi þjóð. Þeir voru rifnir upp
úr heimkynnum sínum í árdaga
og settir niður hér svo að segja
á óþekktri reikistjörnu og
þurftu að hafa fyrir því að búa
allt til upp á nýtt. Taka upp úr
töskum hugans: trú, siði, skáld-
skap, ættfræði, örnefni … Þeir
eru ásamt Færeyingum einasta
dæmið í nútíma um þjóð sem
hefur komið að ónumdu landi.
Fyrir bragðið geta Færeyingar
ekki hætt að dansa og Íslend-
ingum er áskapað að tjá sig og
skapa. Að sjá á eftir árslaunum
venjulegs útrásarvíkings til að
hér geti allar listgreinar borið
ávöxt er svo smátt að við skul-
um láta eins og það hafi ekki átt
sér stað. Jú annars, við skulum
gera það að árvissum atburði og
tilefni til að varpa ljósi á heild-
armyndina.
Hinn árlegi héraðsbrestur
PÉTUR GUNNARSSON
Í DAG | Starfslaun listamanna
Að sjá á eftir árslaunum
venjulegs útrásarvíkings til að
hér geti allar listgreinar borið
ávöxt er svo smátt að við skul-
um láta eins og það hafi ekki
átt sér stað.
UMRÆÐAN
Óskar Bergsson skrifar um
borgarmál
Minnihlutinn í borgarstjórn Reykjavíkur gagnrýnir að í
þriggja ára áætlun borgarinnar
verði ekki varið sama fjármagni
til nýframkvæmda á árinu 2013
eins og gert hefur verið á árun-
um 2008-2010.
Rétt er að geta þess að meirihluti Framsóknar-
flokks og Sjálfstæðisflokks hafa lagt ríka áherslu
á verklegar framkvæmdir eftir efnahagshrunið
ekki síst til þess að halda uppi atvinnu við þessar
erfiðu aðstæður. Sem dæmi má nefna að heildar-
framkvæmdir borgarinnar og Orkuveitunnar hafa
verið í kringum 25 milljarðar króna bæði fyrir
árið 2009 og 2010. Til samanburðar má geta þess
að heildarframkvæmdapakki ríkisins fyrir árið
2010 er innan við 10 milljarðar króna.
Helstu framkvæmdir borgarinnar og OR eru
vegna samningsbundinna verkefna. Hjá borg-
inni má helst nefna uppbyggingu skóla, leikskóla,
frístundaheimila, frágang við ný hverfi og upp-
byggingu í miðborginni. Hjá Orkuveitunni er
framkvæmt við Hellisheiði 5 og gert ráð fyrir
Hverahlíðarvirkjun ef viðunandi orkusölusamn-
ingar ganga eftir. Til þessara fjárfestinga var
stofnað þegar íslenskur byggingariðnaður þurfti
mest á því að halda. Eftir þessa miklu uppbygg-
ingu er ekki nema eðlilegt að dregið verði úr
framkvæmdum að því tímabili loknu. Reykjavík-
urborg hefur þá nýtt tíma samdráttar og erfið-
leika í fjárfestingar til framtíðar.
Gagnrýni minnihlutans og fullyrðingar um
framkvæmdastopp árið 2013 hittir þau sjálf
fyrir því samflokksmenn þeirra í ríkisstjórninni
standa fyrir framkvæmdastoppi í þessum töl-
uðu orðum. Því miður er það að gerast á tímum
þegar mestu skiptir að opinberir aðilar leggi fé til
framkvæmda til þess að örva atvinnugrein sem
orðið hefur fyrir þungum höggum. Meirihlut-
inn í borgarstjórn Reykjavíkur hefur vænting-
ar um að hjól atvinnulífsins verði farin að snúast
aftur árið 2013 og því sé minni þörf á opinberum
framkvæmdum þá en nú. Viðbrögð minnihlutans
í borgarstjórn, sem fer nú með stjórn landsmál-
anna, gefa því miður til kynna að þau sjálf hafi
ekki trú á því að það muni ganga eftir. Það veldur
vissulega áhyggjum.
Höfundur er formaður borgarráðs.
Minnihlutinn líti sér nær
ÓSKAR BERGSSON
Í minningu Friðriks
Fréttin í Mogganum í gær um lokun
veitingahússins Friðriks V. vakti að
sjálfsögðu athygli. Staðurinn var eitt af
fegurstu blómum Akureyrar og þaðan
fóru flestir saddir og sælir, jafnvel
þótt örlítið hafi séð á pyngjunni eftir
heimsóknina. Bloggarar kepptust
við að mæra staðinn og lýsa eftirsjá.
Hefur líklega aldrei verið talað jafn
fallega um nokkurt íslenskt veitinga-
hús. Fáir höfðu fyrir því að fjalla
um ágæti Friðriks V. fyrr en að
honum liðnum. Minntu skrif
gærdagsins að því leytinu til á
minningargreinar þar sem allir
eru svo gáfaðir og góðir
þegar þeir eru dánir.
Alvarleg staða
Ásbjörn Óttarsson, Sjálfstæðisflokki,
hefur lagt fram fyrirspurn til landbún-
aðar- og sjávarútvegsráðherra. „Hyggst
ráðherra, og þá hvernig, bregðast við
þeirri alvarlegu stöðu sem skapast
hefur vegna slæms ástands Gilsfjarð-
ar- og Kollafjarðarlínu?“ spyr Ásbjörn.
Vonandi grípur ráðherrann til tafar-
lausra aðgerða, ellegar gæti Ásbjörn
farið fram á nefndarfund og jafnvel
utandagskrárumræðu um málið.
Ekkert óeðlilegt
Helsta stef fólksins sem hélt svo
óhönduglega um viðskipta- og
efnahagsmálin að hér
er allt í steik, er að
það hafi ekki gert neitt rangt. Það er
ekkert óeðlilegt við þetta, svarar það
jafnan spurningum um tiltekin atriði
eða gjörninga. Björk Vilhelmsdóttir,
Samfylkingunni, grípur til þess sama
stefs í yfirlýsingu um ferðakostnað
borgarfulltrúa. „Í janúar var mikið gert
úr ferðakostnaði Sigrúnar Elsu Smára-
dóttur, borgarfulltrúa Samfylkingarinn-
ar, í fjölmiðlum vegna ferðar sem hún
fór á vegum REI í kjölfar þess að hún
tók þar sæti sem fyrsti og eini fulltrúi
minnihlutans“ segir í yfirlýsingunni.
Nú hafi komið í ljós að aðrir hafi
ferðast jafn mikið og Sigrún Elsa.
Það er því ekkert óeðlilegt við
þetta, segir Björk að hætti
útrásarvíkinga.
bjorn@frettabladid.is
E
nginn vafi leikur lengur á að Íslendingar ganga á morgun
til þjóðaratkvæðagreiðslu um Icesave-lögin. Undanfarin
ár hefur því sjónarmiði vaxið mjög fylgi, að ástæða sé
til að nota beint og milliliðalaust lýðræði í auknum mæli
á Íslandi. Þjóðin ætti að fagna því að vera spurð álits á
mikilvægu máli, en líklega þykir mörgum dapurlegt að fyrsta þjóð-
aratkvæðagreiðslan í sögu lýðveldisins skuli vera haldin á jafnein-
kennilegum forsendum og raun ber vitni.
Í fyrsta lagi var ákvörðun forseta Íslands um að vísa Icesave-
lögunum til þjóðarinnar stjórnskipulega hæpin. Það er afar ólík-
legt að höfundar stjórnarskrárinnar hafi ætlazt til þess að í valdi
eins manns lægi að taka hvað eftir annað fram fyrir hendurnar á
Alþingi og vísa málum til þjóðaratkvæðagreiðslu. Engar almennar
reglur hafa enn verið settar um hvernig almenningur geti krafizt
þjóðaratkvæðagreiðslu eða hvers konar mál eigi að fara í dóm þjóð-
arinnar.
Í öðru lagi uppfyllir þjóðaratkvæðagreiðslan á morgun ekki þau
sjálfsögðu skilyrði að þjóðin standi frammi fyrir skýrum kostum,
sem eiga sér stoð í raunveruleikanum.
Fáum dettur væntanlega í hug að segja já og samþykkja Icesave-
lögin, því að fyrir liggur að viðsemjendur Íslendinga eru reiðubúnir
að gera nýjan samning, sem er hagstæðari en sá sem átti að stað-
festa. Nei þýðir ekki annað en það að fólk ætlar ekki að samþykkja
samning, sem er hvort sem er ekki lengur á borðinu. Viðsemjend-
urnir gera varla ráð fyrir öðru lengur en að meirihluti þjóðarinnar
segi nei, sérstaklega þegar þeir hafa sjálfir lagt fram betra tilboð.
Það er útbreiddur misskilningur, bæði innan lands og utan, að
með því að segja nei í þjóðaratkvæðagreiðslunni samþykki Íslend-
ingar að borga ekki Icesave-skuldbindingarnar. Samninganefnd,
sem nýtur stuðnings allra flokka, hefur þvert á móti verið í viðræð-
um undanfarna daga um að Ísland greiði innlánstryggingarnar en
njóti betri kjara en samkvæmt fyrri samningi.
Þegar þjóðin hefur sagt nei á laugardaginn, liggur áfram á að
leysa úr Icesave-deilunni. Biðin eftir niðurstöðu er þegar orðin
Íslandi gífurlega dýr. Erlendir fjárfestar og lánveitendur halda að
sér höndum. Efnahagsáætlun stjórnvalda og Alþjóðagjaldeyrissjóðs-
ins, sem átti að mýkja höggið af bankahruninu, hefur frestazt æ ofan
í æ, sama á við um lánin frá Norðurlöndunum.
Eins og Gylfi Zoëga hagfræðiprófessor bendir á í Fréttablaðinu
í gær verður önnur efnahagsáætlun að koma til, gangi áætlun AGS
ekki eftir. Þá gæti þurft að grípa til enn meiri lífskjaraskerðing-
ar með gengisfellingu, skattahækkunum og niðurskurði ríkisút-
gjalda.
Að enn hafi ekki samizt um Icesave er ekki fyrst og fremst
áhyggjuefni vegna þess að við þurfum að ganga til tilgangslítill-
ar þjóðaratkvæðagreiðslu. Það er áhyggjuefni vegna þess að allur
frestur á málinu stendur endurreisn efnahagslífsins fyrir þrifum.
Fyrsta þjóðaratkvæðagreiðsla lýðveldisins er
ekkert sérstakt fagnaðarefni.
Þjóðaratkvæði
um óskýra kosti
ÓLAFUR Þ. STEPHENSEN SKRIFAR