Fréttablaðið - 09.04.2010, Blaðsíða 16

16 9. apríl 2010 FÖSTUDAGUR
Eftir að hafa búið við eitt og hálft ár af fjármálakreppu og laga-
flækjum, niðurskurði og ýmiss
konar samningum um afborgun-
arskilmála, er kominn tími til að
hefja uppbyggingu og leggja sterk-
an grunn að framtíðinni. Gott er
að hafa í huga að kínverska tákn-
ið fyrir „kreppu“ táknar einnig
„möguleika“.
Ísland er stórkostlegt land tæki-
færa, náttúruauðlinda og sjálfstæðr-
ar og friðelskandi þjóðar. Með slík-
an grunn og í ljósi þeirra möguleika
sem fámenn þjóð hefur til að laga sig
fremur hratt að nýjum aðstæðum er
framtíðin björt sé tækifærið gripið
einmitt nú.
Nú er lag að hefja uppbyggingu
með langtímasjónarmið að leiðar-
ljósi, í umhverfi sem er í fararbroddi
á heimsvísu þegar kemur að þeim
sköpunarkrafti og framkvæmda-
gleði sem náttúra Íslands blæs okkur
í brjóst á einstakan hátt. Við getum
með skjótum hætti orðið fordæmi
til að snúa þróuninni við eftir fjár-
málakreppu heimsins. Ef við þorum
að taka nokkur óhefðbundin hliðar-
spor getum við byggt upp kröftugan
og hugmyndaríkan hóp sem höfðar
bæði til skapandi fólks og skapandi
fjármagns. Ísland á möguleika á að
verða fyrsta land í heimi þar sem
jafnvægi næst í losun og upptöku
koltvísýrings. Á tíu árum gætum
við endurnýjað allan bílaflota lands-
ins þannig að notuð yrði innlend og
endurvinnanleg orka.
Á Íslandi er gnótt af því sem
almennur skortur er á í heiminum;
víðernum og auðnum. Við vitum öll
að með matvöru sem framleidd er á
staðnum og framreidd af hugmynda-
ríki og sjálfsögðum gæðum, og með
nýstárlegum gistimöguleikum og
aukinni þjónustu, á landið mögu-
leika á að verða gífurlega vinsæll
áningarstaður ferðamanna.
Til að koma þessu í framkvæmd
er þörf á þekkingu, hugmyndaríki,
hugrekki og sköpunarkrafti.
Árið 2010 mun Norræna húsið
í Reykjavík, sem ég vona að geti
lagt sitt af mörkum sem frjósamt
og kraftmikið afl á erfiðum tímum,
setja börnin í öndvegi. Börnin okkar
taka þátt í að byggja upp landið á ný
og þau þurfa að fá í hendurnar verk-
færi og einnig stuðning sem eykur
hugmyndaflug, hugrekki og þann
mikla sköpunarkraft sem getur gert
Ísland að besta landi í heimi.
Í samvinnu við Háskóla Íslands
verður nú í apríl opnað Tilraunaland
sem er öllum opið þeim að kostnað-
arlausu. Tilraunalandið höfðar til
sköpunarkrafts og forvitni, það er
fræðandi og skapandi en jafnframt
skemmtilegt. Tilraunalandið er sett
upp í samvinnu við Tom Tits Experi-
ment í Svíþjóð, sem er miðstöð upp-
lifana í Södertälje sunnan við Stokk-
hólm, og sem árlega fær heimsóknir
mörg hundruð þúsunda gesta og
hefur hlotið fjölda evrópskra verð-
launa fyrir fræðsluefni sitt. Ætlunin
er einnig að ferðast vítt og breitt um
landið með Tilraunalandið í tveimur
vögnum í sumar.
Norræna húsið hefur skipulagt
fjölda viðburða sem ætlað er að
höfða til barna, undir yfirskriftinni
„Fjöregg“. Í lok apríl verður Barna-
og unglingabókmenntahátíðin Mýrin
haldin, en hana sækja margir af fær-
ustu höfundum og myndskreytum
heims. Í ár verður líka í boði breik-
dans, leiksýningar, kvikmyndasýn-
ingar og tilraunareitur til ræktunar.
Stavanger hefur sent okkur „sand-
kassa með yfirbreiðslu“ – innsetn-
ingu sem gerð var þegar bærinn var
ein af menningarborgum Evrópu
fyrir nokkrum árum. Í haust verð-
ur hafist handa við að byggja upp
betra votlendi fyrir fuglana í Vatns-
mýrinni og samtímis setjum við
upp einstakan útiskóla í miðri höf-
uðborginni. Þetta verður gert í sam-
vinnu við Háskóla Íslands, Reykja-
víkurborg og eftir hugmyndum frá
X-Clinic við New York-háskóla.
Með þessu frumkvæði og með
framkvæmdagleðina að leiðarljósi
fá börnin tækifæri til að kynnast
uppfinningum og frjórri hugsun
sem gagnast við uppbyggingu þess
Íslands sem mun standa sterkt um
langa framtíð.
Þessi grein er hvatning til stjórn-
málamanna, sem hefja senn kosn-
ingabaráttu, til að úthugsa leiðir
til að fá börnum okkar í hendur tól,
tækifæri og forsendur til nýsköpun-
ar í borginni, auk sköpunargleði og
samkenndar. Þannig verður framtíð
Íslands björt.
Að auki finnst mér að grafa eigi
Hringbrautina í göng svo að við eign-
umst sannkallaðan borgargarð og
háskóla í miðri Reykjavíkurborg.
Fjöregg – eggin klekjast út í tilraunalandinu í Vatnsmýri
Aðgangur almennings að vís-indaþekkingu og nýjustu nið-
urstöðum rannsókna er mjög tak-
markaður og þarf að greiða þarf
háar fjárhæðir fyrir einstakar
greinar eða tímarit sem geyma
þessa þekkingu. Sem dæmi má
taka að ef ég eða nákominn ætt-
ingi greinist með krabbamein,
þarf ég að greiða hundruð doll-
ara fyrir aðgang að vefsíðum
sem geyma nýjustu rannsóknir
vísindamanna á sjúkdómnum.
Opinn aðgangur er hugtak sem
merkir að útgefið efni sem er
afrakstur vísindastarfs, og oftar
en ekki er kostað af opinberu fé,
háskólunum eða samkeppnissjóð-
um, er aðgengilegt öllum á raf-
rænu formi. Yfirleitt er um að
ræða ritrýndar greinar ritaðar af
háskólamenntuðum fræðimönn-
um sem þiggja laun eða styrki til
þess að stunda rannsóknir sínar
og fræðistörf, en síðan þarf að
greiða sérstaklega fyrir að fá að
lesa greinarnar í alþjóðlegum
tímaritum. Með opnum aðgangi
er reynt að tryggja að almenn-
ingur þurfi ekki að greiða þriðja
aðila eða „aftur“ fyrir vinnuna.
Vísindamenn hafa helst tvær
leiðir til þess að greinar þeirra
birtist í opnum aðgangi: að gefa
út í tímariti sem er opið eða
senda greinina í opið varðveislu-
safn jafnframt því sem hún birt-
ist í hefðbundnu tímariti. Báðar
leiðir, stundum kallaðar gullna
og græna leiðin, tryggja það að
greinin er aðgengileg á rafrænu
formi en takmarka hvorki höf-
undar- eða útgáfuréttindi miðað
við útgáfu í hefðbundnum tíma-
ritum. (Ekki er rúm til þess að
skýra allar efnislegar hliðar
þessa máls í stuttum pistli en
áhugasömum er bent á nýstofn-
aða síðu áhugahóps um málið
openaccess.is.)
Opinn aðgangur tryggir
almenningi, nemendum, og öðrum
vísindamönnum aðgengi að nýj-
ustu þekkingu, óháð staðsetn-
ingu og fjárhag. Opinn aðgangur
er þannig lýðræðis og réttlætis-
mál, á sama tíma og þekkingin er
efld því hún er þess konar auð-
lind sem eykst eftir því sem hún
er notuð víðar og meira. Þannig
eflist nýsköpun og tækniþróun
einnig fyrir sömu krafta.
Nauðsynlegt er að háskóla-
stofnanir á Íslandi komi sér
saman um stefnu varðandi opinn
aðgang að útgefnu vísindaefni.
Flestir háskólar í löndunum í
kringum okkur vinna að eða
hafa komið sér upp markmið-
um varðandi opinn aðgang, sam-
keppnissjóðir og útgefendur eru
að vinna að sínum hliðum máls-
ins, og menntamálayfirvöld hafa
einnig látið málið til sín taka.
Það stendur þó upp á háskólana á
Íslandi að taka af skarið og leiða
umræðu um mál sem stendur
þeim og þeirra samfélagslega
tilgangi næst.
Opinn aðgangur að vísindaþekkingu
Njörður Sigurjónsson
Lektor í menningar-
stjórnun við Háskólann
á Bifröst
Vísindastarf
Max Dager
Forstjóri Norræna hússins
Menningarmál
Íslenski bílaflotinn er nú í eldri kantinum því meðalaldur bíla hér
á landi er 10,2 ár á móti 8,5 í lönd-
um ESB. Bílaflotinn eldist nú hratt,
sem er óheillaþróun, því eðlileg
endurnýjun í bílaflota landsmanna
er mikilvæg. Framþróun í bifreiða-
framleiðslu hefur ekki einungis skil-
að sparneytnari bílum sem menga
minna, heldur jafnframt auknu
öryggi farþega.
Öll viljum við fækka alvarlegum
umferðarslysum. Einn lykilþáttur-
inn í því er að íslenskir bílar séu sem
flestir búnir nýjasta öryggisbúnaði.
Þetta öryggi fæst því miður ekki í
gömlum bílum.
Miklar framfarir hafa orðið síð-
ustu ár í þróun öryggisbúnaðar sem
dregur úr hættunni á umferðarslys-
um og búnaði sem verndar þá sem
lenda í slysum. Rannsóknir sýna
að hægt væri að fækka umferðar-
slysum á Íslandi um ríflega 1000 á
ári hverju ef allir bílar væriu búnir
nýjasta öryggisbúnaði á borð við
stöðugleikastýringu, ABS-brems-
ur, spólvörn, og veltivörn. En nýj-
asti öryggisbúnaður snýr ekki bara
að því að fækka slysum, heldur líka
vernda farþega betur þegar slys
verður. Betri öryggisbelti, fleiri
loftpúðar, tölvubúnaður sem metur
rétt viðbrögð við árekstri og öflugri
stoðkerfi farþegarýma minnkar allt
líkur á að slys leiði til alvarlegra
meiðsla.
Bílgreinasambandið í samstarfi
við bílaumboðin stendur um þess-
ar mundir að átakinu Bílavor 2010
og verður af því tilefni opið hús hjá
flestum bílaumboðum landsins laug-
ardaginn 10. apríl. Þemað er örygg-
ismál, og þar verður litið á þróunina
í öryggisbúnaði bíla síðustu ár. Ég
hvet landsmenn til að nota tækifær-
ið og sjá með eigin augum hvernig
þróun í bílaframleiðslu hefur gefið af
sér mun öruggari bíla og hafa örygg-
ið sérstaklega í huga næst þegar ráð-
ist er í bílakaup. Fækkun umferðar-
slysa er hagur okkar allra.
Betri bílar bæta öryggi
Özur Lárusson
Framkvæmdastjóri Bíl-
greinasambandsins
Umferðarmál
Á hjólbarðaverkstæðum N1 færð þú aðstoð
reyndra og lipurra fagmanna og mikið úrval
af hjólbörðum í öllum verðflokkum, fyrir allar
gerðir bíla. Við spörum líka pláss fyrir þig með
því að geyma vetrardekkin þín.
Það er alltaf heitt á könnunni.
SÉRFRÆÐINGAR
Í DEKKJUM
BETRI ÞJÓNUSTA OG ÚRVAL Á HJÓLBARÐAVERKSTÆÐUM N1
Bíldshöfða 2 Reykjavík sími 440 1318
Réttarhálsi 2 Reykjavík sími 440 1326
Fellsmúla 24 Reykjavík sími 440 1322
Ægisíðu 102 Reykjavík sími 440 1320
Langatanga 1a Mosfellsbæ sími 440 1378
Reykjavíkurvegi 56 Hafnarfirði sími 440 1374
Dalbraut 14 Akranesi sími 440 1394
Grænásbraut 552 Reykjanesbæ sími 440 1372

Hjólbarðaþjónusta N1 er á eftirtöldum stöðum:
Nýttu þér þjónustu okkar og
vertu klár fyrir sumarið!
Meira í leiðinniWWW.N1.IS
15. APR
ÍL
NAGLA
NA
AF!