Fréttablaðið - 26.06.2010, Blaðsíða 30

MENNING 2
menning kemur út mánaðarlega með laugardagsblaði Fréttablaðsins. Ritstjórn:
Sigríður B. Tómasdóttir og Bergsteinn Sigurðsson Hönnun: Kristín Agnarsdóttir Forsíðu-
mynd: Stefán Karlsson Auglýsingar: Bjarni Þór Sigurðsson bjarnithor@365.is
Út eru komnar ferðadagbækur
Magnúsar Stephensen frá 1807 til
1808. Magnús hefur verið nefndur
bjargvættur Íslands í Napóleons-
stríðunum.
Árið 1807 gerðu Bretar skotárás
á Kaupmannahöfn og gengu Danir
þá í lið með Frökkum. Breski flot-
inn var allsráðandi í Norðurhöfum
og hertók flest Íslandsskip. Magn-
ús var í einu þessara skipa og í
þremur dagbókarbrotum frá 1807
til 1808 lýsir hann ferð sinni, her-
tökunni, dvöl sinni í Leith og Kaup-
mannahöfn tilraunum sínum til að
koma landsmönnum til hjálpar.
Anna Agnarsdóttir, prófessor í
sagnfræði við Háskóla Íslands, og
séra Þórir Stephensen gefa bók-
ina út. Atburðarásin er um margt
ævintýraleg. Magnús er hertek-
inn af Bretum en fær mjög góða
meðferð sakir stöðu sinnar. „Kaf-
teinninn annaðist Magnús afskap-
lega vel,“ segir Anna. „Hann borð-
ar með fína fólkinu og æfir sig í
frönsku um borð. Hann segir líka
frá því að þegar hann kvartar við
kafteininn yfir því að sofa illa er
sett upp sérstakt hengirúm fyrir
hann og eftir það sefur Magnús vel
í fyrsta sinn eftir að hann fer frá
Íslandi. Í dagbókunum eru marg-
ar skemmtilegar sögur sem sýna
stöðu hans vel, að mínu mati.“
Í dagbókunum lýsir Magnús
daglegu lífi en stóratburðir flétt-
ast líka inn í frásögnina. Kóngur
deyr og nýr tekur við, sem Magnús
fær áheyrn hjá. „Þetta er skemmti-
leg saga sem segir okkur margt
um nítjándu öldina, til dæmis
um Napóleonsstríðin en ekki síst
hvernig það er fyrir Íslending
að vera í hringiðu þessara miklu
atburða í heimssögunni. Að því
leyti eru dagbækur Magnúsar
afskaplega merkileg heimild.“
Dagbókarbrotin fundust hvert
í sínu lagi. Með útgáfu bókar-
innar hafa öll dagbókarbrot sem
varðveist hafa eftir Magnús verið
gefin út. „Þetta er mjög merkilegt
rit og leitt að það skuli vanta í það
því maður ímyndar sér að maður
eins og Magnús hafi haldið dagbók
mjög samviskulega,“ segir Anna,
sem vonar að fleiri dagbókarbrot
eftir Magnús komi í leitirnar með
tíð og tíma.
Íslendingur í hringiðu
Napóleonsstyrjalda
Anna Agnarsdóttir og séra Þórir Stephensen með nýja útgáfu ferðadagbóka Magn-
úsar frá 1807-1808. Þá hafa öll dagbókarbrot sem varðveist hafa eftir Magnús verið
gefin út. Anna vonast þó til að fleiri komi í leitirnar með tíð og tíma.
W
.G. Collingwood
var unnandi Íslend-
ingasagnanna.
Þær urðu einmitt
kveikjan að Íslands-
ferð hans. Sumarið 1897 ferðaðist
hann, ásamt Jóni Stefánssyni mál-
fræðingi, milli staða sem koma
við sögu í fornsögunum og málaði
með það í huga að sýna lesendum
heima í Bretlandi hvernig sögu-
staðirnir litu út. Tveimur árum
síðar kom bók þeirra Jóns út; A
Pilgrimage to the saga steads of
Iceland, sem er um leið stórmerki-
leg heimild um hvernig Ísland leit
út í lok 19. aldar.
Einar Falur segist hafa þekkt
til verka Collingwood um nokk-
urt skeið og hrifist mjög af rann-
sóknum hans . „Ég hef gaman af
svonefndri endurljósmyndun,“
segir hann, „aðferð sem gengur
út á að taka gömul verk og endur-
vinna sömu sjónarhorn. Ég þekkti
til verka Collingwood; hafði verið
að ræða nálgun hans við vin minn
Helga Friðjón Þorgilsson, mynd-
listarmann, sem hafði einmitt
málað myndir út frá verkum hans
í Dölunum.
Árið 2007 vann ég stórt verk-
efni sem var sýnt í Listasafni
Reykjaness, þar sem ég mynd-
aði æskuslóðir mínar – staði úr
minni fortíð. Í leiðinni fór ég að
kanna enn eldri fortíð, það er að
segja slóðir Collingwood og hans
vinnubrögð. Hann er mjög athygl-
isverður myndlistarmaður; bæði
nákvæmur en um leið upphefur
hann landslagið í orðsins fyllstu
merkingu – það er að segja lyftir
fjöllunum upp. Ég byrjaði á Snæ-
fellsnesi, fann sömu sjónarhornin
og endurmyndaði.“
Í framhaldinu ákvað Einar
Falur að vinna persónulegt og
heilsteypt ljósmyndaverk byggt á
ferðalagi Collingwoods.
„Nálgunin hjá mér var að gera
hann að fararstjóra en sýna um
leið minn samtíma. Ég læt hann
velja staðina og mynda þá annað
hvort nákvæmlega hans sjónar-
horn eða finn mér annað persónu-
legra.“
Ljósmyndir Einars Fals mynda
því um leið annan aldarspegil.
„Verk Collingwoods og Jóns var
hugsað sem stuðningsrit fyrir þá
sem lásu Íslendingasögurnar úti
og vildu vita hvernig söguslóð-
irnar litu út. Fyrir vikið verð-
ur verkið að spennandi samtali
milli tveggja tíma, það er að segja
Íslands árið 1000 og Íslands í lok
19. aldar. Mér fannst spennandi að
leggja minn samtíma ofan á sem
eins konar þriðja lag og sjá hvern-
ig samhljóm ég myndi fá.“
Það kostaði mikla vinnu og
rannsóknir að hafa uppi á þeim
stöðum sem Collingwood vitjaði.
„Þetta var heilmikið ferli, eins
og ég held að sjáist á bókinni. En
maður er merkilega fljótur að
komast inn í hugsanagang þessa
manns. Ég fjalla líka um það, því
bókin er ekki aðeins ljósmynda-
verk heldur er um Collingwood,
tímafyrirbærið og endurljós-
myndun.“
COLLINGWOOD Í
BÍLSTJÓRASÆTINU
Enski myndlistarmaðurinn, rithöfundurinn og fagurfræðingurinn W.G. Colling-
wood ferðaðist um Ísland sumarið 1897 og teiknaði og málaði rúmlega 300 mynd-
ir af íslensku landslagi. Fyrir þremur árum ákvað Einar Falur Ingólfsson ljós-
myndari að feta í fótspor Englendingsins og mynda ferðaslóðirnar aftur. Nú hefur
afraksturinn litið dagsins ljós í nýrri bók: Sögustaðir – Í fótspor Collingwood.
Einar Falur Ingólfsson gerði Collingwood að fararstjóra og fór á alla staði sem Eng-
lendingurinn teiknaði og myndaði aftur.
Svona kom Kóngsbakki W.G. Collingwood fyrir sjónir þegar
hann lagði leið sína þangað sumarið 1897. Handan vogsins er
Bjarnarhafnarfjall.
Sama sjónarhorn séð með linsu Einars Fals rúmri öld eftir að
Collingwood málaði mynd sína. LJÓSMYND/ EINAR FALUR INGÓLFSSON