Fréttablaðið - 24.07.2010, Blaðsíða 10

10 24. júlí 2010 LAUGARDAGUR
greinar@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Ólafur Þ. Stephensen olafur@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í
gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
SPOTTIÐ
ÞORSTEINN
PÁLSSON
AF KÖGUNARHÓLI ÞORSTEINS PÁLSSONAR
SKOÐUN
Steinunn
Stefánsdóttir
steinunn@frettabladid.is
Vinstri vængur VG lítur á Alþjóðagjaldeyrissjóðinn sem óæskilega skuggarík-isstjórn. Sjóðurinn hefur
lánað Íslandi mikla fjármuni sem
það átti ekki kost á annars staðar.
Löngu fyrir hrun bankanna 2008
var búið að loka öllum dyrum á
Seðlabankann erlendis.
Aðstoðinni fylgja hins vegar
skilyrði sem bæði núverandi ríkis-
stjórn og sú fyrri hafa samþykkt.
Þau fela í sér nauðsynlegar ráð-
stafanir til að koma Íslandi út úr
Hrunadansinum. Í því ljósi er hug-
takið skuggaríkisstjórn ekki rétt.
Það var hins vegar til marks um
vanmátt stjórnarinnar þegar hún
bað sjóðinn um útfærslu á skatta-
tillögum. Það er
ekki í samræmi
við hlutverk hans
hér og ýtir undir
skuggastjórnar
ímyndina.
Nokkur árang-
ur hefur náðst
vegna þessa
samstarfs. Er
Ísland þá sálu-
hólpið? Þegar
þeirri spurningu er svarað er rétt
að horfa á þrjú atriði sem gera
framreikning á hagtölum óvissan.
Fyrsta atriðið er að ríkisstjórn-
arflokkarnir hafa ekki meirihluta
í eigin röðum fyrir framkvæmd
efnahagsstefnu á grundvelli sam-
starfssamningsins. Það eitt hefur
sett endurreisnina í uppnám á
ýmsum sviðum og á eftir að gera í
enn ríkari mæli.
Í annan stað er sjóðurinn á
förum eftir eitt ár. Þá hverfur allt
ytra aðhald. Hvorki ríkisstjórnin
né stjórnarandstaðan hafa mótað
stefnu um framhaldið.
Í þriðja lagi hefur Alþjóðagjald-
eyrissjóðurinn brugðist mjög alvar-
lega með því að viðurkenna bók-
haldsblekkingar að grískum hætti
varðandi nokkrar stórar opinber-
ar framkvæmdir. Þær nema varla
lægri upphæð en 130 milljörðum
króna. Sjóðurinn verður svo far-
inn þegar blekkingarnar byrja að
bíta skattgreiðendur.
Stjórn eða skuggastjórn?
Á þessum vettvangi var í byrjun ársins lýst efa-semdum um að fjárlög-in héldu í framkvæmd.
Fyrstu tölur um útgjöldin benda til
að það mat hafi verið of svartsýnt.
Ástæða er til að fagna þeim óvænta
árangri. Tekjuáformin ætla hins
vegar að bresta eins og sjá mátti.
Þá er fall þjóðarframleiðslu
heldur minna og atvinnuleysis-
tölur heldur lægri en upphafleg-
ar spár Alþjóðagjaldeyrissjóðsins
gerðu ráð fyrir. Hvort tveggja ætti
að gefa tilefni til nokkurrar bjart-
sýni. Aðgæslu er þó þörf við það
mat. Viðurkennt er að upphaflegar
spár voru neikvæðari en efni stóðu
til. Skárri tölur eru því ekki vís-
bending um sneggri bata.
Hér þarf einnig að hafa í huga
að áætlun Alþjóðagjaldeyrissjóðs-
ins gekk út á mjög hæga aðlögun
ríkissjóðs að nýjum aðstæðum.
Umsvifum hefur verið haldið uppi
með lántökum. Lífskjörin eru því
fölsk að hluta og Hrunadansinn er
enn stiginn.
Aðlögunartíma ríkissjóðs átti
að nota til að skjóta stoðum undir
atvinnulífið og nýja verðmæta-
sköpun. Það hefur ekki gerst.
Hvorki bólar á fjárfestingum
í orkufrekum iðnaði né annars
konar iðnaði og þjónustu.
Þjóðin þarf því að ganga inn í
lokaáfanga ríkisfjármálaaðgerð-
anna áður en ný fjárfesting er
farin að skila sér í auknum umsvif-
um og gefa von um vöxt í þjóðar-
búskapnum eins og reiknað var
með.
Árangurinn
Þessar alvarlegu framtíðar-horfur eru afleiðing pólit-ískrar kreppu frá haust-dögum 2008. Hún gerir
efnahagsþrautina þyngri.
Fjármálaráðherra og talsmenn
Heimssýnar keppast við að sann-
færa almenning um að sjávarút-
vegur og landbúnaður geti lagt til
þann hagvöxt sem þörf er á til að
fjölga störfum um tuttugu þúsund
og bæta lífskjörin. Þetta eru fölsk
fyrirheit. Þau virðast vera gefin í
þeim eina tilgangi að telja fólki trú
um að unnt sé að nota krónuna sem
framtíðarmynt. Ljóst má þó vera
að vegna náttúrulegra takmarkana
verður sjávarútvegurinn ekki upp-
spretta hagvaxtar. Af sömu ástæðu
verða ekki til ný störf þar. Þver-
stæðan lýsir sér svo í því að útvegs-
menn gera bókhaldið upp í erlendri
mynt.
Fjölgun starfa verður á nýjum
sviðum iðnaðar og þjónustu. Til
þess að vænta megi fjárfestinga á
nýjum sviðum þarf traust á pen-
ingakerfinu. Ríkisstjórnin er klofin
um markmið og leiðir í þeim efnum.
Eigi krónan að verða nothæf þarf
margvíslegar ráðstafanir sem aftur
rýra lífskjörin enn frekar.
Um það þegja flestir þunnu hljóði.
Framsóknarflokkurinn birti þó
mjög upplýsandi skýrslu um þann
veruleika fyrir tveimur árum.
Sjálfstæðisflokkurinn og VG ætla
að treysta á krónuna til frambúðar.
Á sama tíma hafna útvegsmenn
henni vegna óhagræðis. Þeir ætl-
ast hins vegar til að heimilin sætti
sig við það óhagræði.
Gjaldeyrishöftin áttu að vera
tímabundin en stefna nú í að verða
varanleg þungamiðja efnahags-
stefnunnar. Afleiðingin er stöðnun.
Ofan í þessi kaup kemur að vinstri
vængur VG hefur sterklega gefið
til kynna að hann muni ekki standa
að næsta áfanga ríkisfjármála-
aðgerðanna.
Af þessu má ráða að sá árangur
sem samstarfsáætlunin við Alþjóða-
gjaldeyrissjóðinn hefur þrátt fyrir
allt skilað getur runnið út í sand-
inn ef ekkert breytist á pólitíska
sviðinu.
Fölsk fyrirheit
Átt þú verk eftir Birgi Andrésson?
N
okkur eftirvænting hefur verið eftir dómi Héraðsdóms
Reykjavíkur vegna gengistryggðra lána. Hann er þó
vissulega aðeins áfangi á leið málsins til Hæstaréttar.
Segja má að almenningur hafi fagnað gengistryggð-
um lánum, eða myntkörfulánum eins og þau voru kölluð
meðan allt lék í lyndi, þegar þau fóru fyrst að bjóðast. Þau þóttu
aðlaðandi kostur á lánamarkaði veikrar myntar þar sem áður höfðu
um langt skeið ekki boðist lán að neinu marki nema verðtryggð.
Einhverjir urðu til að benda á
að alltaf væri falin í því áhætta
að skulda fé, ekki síst mikið fé,
í mynt sem viðkomandi hefði
ekki tekjur í en meðan íslenskir
neytendur högnuðust á gengis-
muninum var þessu sjónarmiði
takmarkaður gaumur gefinn.
Myntkörfulánin áttu svo eftir
að snúast upp martröð í heimilisbókhaldi margra við fall krónunnar.
Sú martröð stóð í nærri tvö ár og var leyst af hólmi með ákveðnum
létti en um leið mikilli óvissu sem varð þegar Hæstiréttur kvað upp
sinn dóm, að óheimilt hefði verið að tengja lán í íslenskum krónum
við erlenda mynt eins og tíðkast hafði.
Niðurstaða Héraðsdóms Reykjavíkur í dag var í þeim anda sem
flestir bjuggust við og í samræmi við tilmæli Seðlabankans og Fjár-
málaeftirlitsins þar sem gengið var út frá því grundvallarsjónarmiði
að skuld sé greidd. Mörgum þóttu þessi tilmæli sanngjörn meðan
öðrum þótti rétt að þeim sem hefðu tekið gengistryggð lán bæri með
réttu sá happdrættisvinningur sem felst í að greiða af láni þar sem
höfuðstóll er færður í íslenskar krónur en vextir reiknast í samræmi
við myntir sem búa við mun stöðugra gengi en íslenska krónan.
Hópur fólks sem tók gengistryggð lán hefur haft sig mjög í
frammi og talað fyrir happdrættishugmyndinni. Þessi hópur talar
þó áreiðanlega ekki fyrir munn allra þeirra sem tóku gengistryggð
lán. Það er alls ekki hagur neytenda að tiltekinn hluti þeirra, þ.e.
þeir sem tóku lán í mynt sem er mun stöðugri en sú íslenska og
sömdu um að greiða vexti í samræmi við það, eigi bæði að geta átt
kökuna og étið hana með því að aftengja erlendu myntina en halda
vöxtunum sem við hana miðuðust.
Niðurstaða Héraðsdóms er sanngjörn vegna þess að lánin sem um
ræðir eru með dómi Hæstaréttar frá í júní orðin að óverðtryggðum
lánum í íslenskum krónum. Því er það réttmætt að til grundvallar
liggi sambærilegir vextir og þeir sem tíðkuðust þegar tekin voru
óverðtryggð lán í íslenskum krónum. Ekki má heldur gleyma því að
staða langflestra skuldara er til muna betri miðað við þessa niður-
stöðu en hún var fyrir dóm Hæstaréttar fyrr í sumar.
Dómur Héraðsdóms Reykjavíkur í gær er vonandi skref í áttina
til sáttar. Mikilvægt er að óvissunni um þetta mál verði endanlega
eytt sem allra fyrst. Íslenskt samfélag hefur næg önnur verkefni
að glíma við.
Dómur Héraðsdóms um gengistryggð lán:
Að eiga kökuna
og éta hana líka
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is
ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is