Fréttablaðið - 24.07.2010, Blaðsíða 16

16 24. júlí 2010 LAUGARDAGUR
Þ
eirri fullyrðingu er oft
kastað fram að augun
séu spegill sálarinn-
ar. Fyrir mörgum er
sú hugmynd þó nýstár-
legri að augun séu líka
spegill líkamans eða ástands hans.
Slíkt er þó fullyrt í fræðum sem
kennd eru við lithimnugreiningu
(eða iridology á enska tungu).
„Lithimnugreining eða augnlest-
ur er sú list og þau vísindi að skoða
litu og hvítu augans. Með lithimnu-
greiningu er hægt að læra margt
um eigin heilsu; veikleika og styrk-
leika líffæra og líffærakerfa og
ójafnvægi á öllum sviðum það er að
segja bæði líkamlegum og andleg-
um,“ segir í grein Lilju Oddsdótt-
ur, lithimnufræðings og formanns
Félags lithimnufræðinga, sem birt
er á vef Heilsubankans, heilsubank-
inn.is.
Þeir sem helst aðhyllast lithimnu-
fræðin segja að finna megi fornar
heimildir um notkun þeirra þótt
flestir reki upphaf þeirra til ung-
versks læknis að nafni Ignatz von
Péczely sem uppi var á 19. öld. Sá
mun meðal annars hafa unnið að
þróun augnkorta þar sem ákveðin
svæði lithimnu augans eru tengd
ákveðnum líffærum. „Fleiri rann-
sakendur bættu smátt og smátt upp-
lýsingum á kortin og eitt stærsta
nafnið í lithimnufræðum er án efa
náttúrulæknirinn Dr. Bernard Jen-
sen,“ segir Lilja í grein sinni, en
hann lést 92 ára gamall árið 2001.
Á lithimnukorti er meltingarveg-
urinn tengdur svæði sem innst ligg-
ur við augasteininn. Utar koma svo
önnur líffæri og líffærakerfi. Yst
eru svo hringrásarkerfi og húðin,
að því er fram kemur í grein Lilju.
„Meltingin er því augljóslega mið-
punkturinn.“
Læknar og vísindamenn blása á
þessi fræði og benda á að lithimna
augans taki litlum sem engum
breytingum yfir ævina. Þar með
sé strax búið að kippa stoðunum
undan fullyrðingum um að lesa
megi eitthvað úr lithimnunni um
breytilegt ástand líkamans.
Svo má aftur spyrja sig hvort
fræðin þurfi að eiga sér vísindalega
stoð ef þeir sem leita til lithimnu-
fræðinga finna bót sinna meina.
Alla jafna virðist þarna um að vera
ráðleggingar um heilbrigðari lifn-
aðarhætti og ber þeim saman um
það sem rætt var við og hafa látið
greina sig að ráðin hafi verið um
margt gagnleg. Ein kona sem fór
í slíka heimsókn fyrir um áratug
síðan furðaði sig á því að hafa feng-
ið ráð um að huga að nýrunum í sér,
en í þeim hafi hún aldrei kennt sér
meins, hvorki fyrr né síðar. Ráðum
um mataræði og lifnaðarhætti hafi
hún hins vegar fylgt um nokk-
urra mánaða skeið og fundið mikla
breytingu til batnaðar á líðan sinni,
allt fram að jólum þegar „óhollust-
an“ náði yfirhöndinni á ný.
Þá hafa viðmælendur sem kynnst
hafa lithimnulestri líka haft á orði
að ákveðin meðferð kunni að vera
falin í viðtalinu sjálfu, þar sem ein-
staklingurinn fær óskipta athygli
og áherslan er lögð á líðan hans á
meðan á því stendur.
Vandséð er að lithimnugreining
verði kölluð hættuleg, þótt vissu-
lega megi setja upp ímynduð dæmi
þar sem einstaklingur með hættu-
leg einkenni leitar ekki læknis
eftir að hafa fengið einhvers stað-
ar ranga greiningu. Í slíku dæmi
er þó heldur lítið gert úr skynsemi
fólk og verður að teljast ólíklegt
að einhver sem teldi sig haldinn
sjúkdómi myndi leita til lithimnu-
fræðings fremur en heilbrigðis-
þjónustunnar í landinu. Líklegra
er að þeir sem leita þjónustu lit-
himnufræðinga geri það einhverri
leit að betri almennri líðan. Ef þau
ráð sem fólkið fær og fylgir virka
þá er ekki nema gott eitt um það að
segja. Virki þau ekki er ólíklegt að
fólk haldi áfram að pínast áfram í
að fylgja ráðleggingum sem ekkert
fyrir það gerir.
„Eiginlega höfum við ekkert yfir óhefð-
bundnum lækningum að segja,“ segir Geir
Gunnarsson landlæknir. Sjálfráða ein-
staklingar, segir hann, taki sjálfir ákvörðun
um hvort þeir vilji fara í bænahringi, leita
fjarlækninga að handan, fara í heilsunudd,
detox-meðferð eða hvað annað. „Grundvall-
arafstaða landlæknisembættisins og þá mín
í þessum efnum er hins vegar að ekki má
auglýsa þessa hluti sem lækningar.“
Geir segir fólki þannig í sjálfsvald sett
hvort það vilji nota lithimnufræði sem leið
til að sjúkdómsgreina sig, en þau fræði séu
ekki viðurkennd innan heilbrigðisvísindanna
og sem slík falli þjónustan utan valdsviðs
landlæknis. „En ef okkur bærust kvartanir
og einhver teldi að siglt væri undir fölsku
flaggi heilbrigðisþjónustu þá grípum við
inn í.“
Geir segir jafnframt að ekki sé alveg hægt
að vísa því á bug að óhefðbundnar lækn-
ingar geti gert gagn. „Við vitum að máttur
innri tilfinningar hvað varðar lækningu er
mjög mikill. Og ég verð bara auðmjúkur
þegar ég hugsa um það. Læknavísindin
hafa ekki svör við öllum sköpuðum
hlutum, en við vitum að lyfleysur geta
oft gert jafnmikið gagn og lyf.“
Vísindin hafa ekki svör við öllu
Augun sem spegill líkamans
Lithimnufræði nefnast ein grein óhefðbundinna lækninga sem gengur út á að lesa megi úr auganu ýmsa kvilla sem hrjá kunna
líkamann. Skiptar skoðanir eru um gagnsemi slíkrar skoðunar. Sumir ganga jafnvel svo langt að segja fræðin brosleg því þau sé
einna auðveldast að hrekja í þessum flokki lækninga. Enn aðrir segja trúna flytja fjöll. Óli Kristján Ármannsson skoðaði málið.
AUGNABLIK Til eru þeir sem telja sig geta lesið úr litbrigðum augans hvaða mein hrjá líkamann. Erfitt virðist hins vegar að hrekja það sem augnlæknar benda á að lithimna augans breytist afar lítið yfir mannsævina
og því hæpið að tímabundnir sjúkdómar setji mark sitt á hana. Ekki er þó alveg hægt að loka augunum fyrir því að sú meðferð sem sótt er í lithimnulestur kunni að gera einhverjum gott, af hvaða orsökum sem það
annars er. Og ef til vill ólíklegt að fólk með „alvöru“ sjúkdómseinkenni leiti til lithimnufræðings áður en það leitar læknis. FRÉTTABLAÐIÐ/ANTON
„Að mínu viti þá eru þetta ekki vís-
indi,“ segir Jóhannes Kári Kristinsson
um lithimnugreiningu. Jóhannes Kári
er sérfræðingur í hornhimnusjúk-
dómum, augnskurðlækningum og
laser-augnlækningum.
„Eins og aðrir hef ég lesið um
þetta fyrirbæri, en þó nægilega til
þess að vita að á þessu virðast engar
vísindalegar rannsóknir hafa verið
gerðar. Það má því alveg flokka þetta
með skottulækningum.“
Lithimnan breytist lítið
„Þegar lithimnan þróast þá verður
hún strax hjá barni mjög lík því sem
gerist seinna á ævinni,“
segir Jóhannes Kári og
kveður því mjög ólík-
legt ef sjúkdómur kæmi
upp í galli eða brisi að
það mætti merkja á
lithimnunni. Máli sínu til
stuðnings bendir hann á
að lithimnan þyki jafnvel
ábyggilegri til auðkenning-
ar einstaklinga en fingraför.
„Lithimnuskannar sem
víða eru notaðir, svo sem á líkams-
ræktarstöðvum, væru fljótlega hættir
að virka ef lithimnan tæki miklum
breytingum,“ segir hann.
Lithimnuna segir Jóhannes
Kári hins vegar vera geysilega
fallegan hluta augans og
skemmtilegt hversu marg-
breytileg lithimnan sé í fólki.
„Og þess vegna hefur mönn-
um eflaust fundist gaman að
pæla í þessu. En fyrir fræðun-
um eru engin vísindaleg rök
þarna. Þau er í raun og veru
svolítið brosleg og auðveldara
að afsanna þau en margar
aðrar skottulækningar.“
Læknar fari úr vörn í sókn
Jóhannes segir sér löngum hafa þótt
annar flötur áhugaverður í tengsl-
um við óhefðbundnar lækningar.
„Það er þessi vissa linkind sem
fyrirbærinu er sýnd, sérstaklega með
tilliti til þess að læknar mega ekki
auglýsa starfsemi sína,“ segir hann
og bendir máli sínu til stuðnings á
að erlendur lithimnufræðingur sem
reglulega sæki landið heim auglýsi
starfsemi sína óáreittur. „Sjálfur er
ég fylgjandi því að læknar, eins og
aðrar starfsstéttir fái að auglýsa. Það
held ég að sé einmitt mjög mikilvægt
gagnvart skottulækningum því annars
fá óhefðbundnar lækningar að vera
mun meira áberandi í umræðunni.“
Hér segir Jóhannes fremur lögmálið
að læknar séu í varnarhlutverki í
umræðunni.
„Þegar kemur að heilsunni þá
erum við komin með svo fullkomin
vísindi á 21. öld að við þurfum ekki
að leita til úreltra vísinda,“ segir
Jóhannes Kári, en bendir þó um leið
á að þótt vísindi séu gömul þá þurfi
þau ekki að vera úrelt eða út í hött.
„Nálarstungumeðferð er til dæmis
meðferð sem mikið er til í og þarf
bara að þróa áfram í samræmi við
vestræna læknisfræði. En hlutir á
borð við þessi lithimnufræði ættu nú
bara að fá að deyja drottni sínum.“
JÓHANNES KÁRI
KRISTINSSON
Sérfræðingur í augnlækningum segir lithimnuna fallega, en lithimnufræðina broslega
Fyrir rétt um viku síðan brá Diljá Ámundadóttir
sér í lithimnugreiningu án þess þó að vita alveg
við hverju væri þar að búast. Hún segist hafa
verið í leit að ráðleggingum hjá Kolbrúnu grasa-
lækni, en verið komin í lithimnugreininguna
áður en varði.
„Og það sem kom út úr því var alveg magn-
að. Hún las karakterinn minn mjög vel út frá
augnsteininum og svæðinu þar í kring, þar sem
liturinn er og æðunum í hvítunni. Og ég fékk
heljarinnar útskýringar á því hvernig kerfið mitt
virkar og af hverju það er eins og það er,“ segir
Diljá, sem einnig fékk að sjá á korti hvernig
svæði augans tengjast líkamanum.
Diljá kveðst hafa komið út úr lestrinum bæði upprifin
og bjartsýn og segist síðan búin að skýra hverjum sem
hlusta vill frá því hversu gagnlegt þetta hafi verið. „Þetta
gekk alveg upp fyrir mér sem hún las úr þessu og ég
hef mikla trú á því,“ segir hún. Í greiningunni fékk Diljá
ráðleggingar um lifnaðarhætti og mataræði.
„Hún sýndi mér að ég væri með spennulínur yfir
meðallagi í augunum sem þýðir að ég kunni
ekki að slaka á vegna þess hve spennt ég
væri yfir því að lifa lífinu lifandi.“ Og þótt Diljá
hafi svo sem vitað það sjálf að hún væri of
spennt hafi Kolbrún leitt henni fyrir sjónir
hvað hún væri að gera kerfinu í sér. „Ég geymi
alla spennu í maganum og þar af leiðandi
hefur það kerfi ekki næði til að brjóta niður
næringuna sem það fær.“
Í lestrinum kveðst Diljá hafa fengið mikils-
verða yfirferð um virkni líkamans og samspil
ólíkra þátta í honum. „Sem er nauðsynlegt til
að maður geti tekið sig á, farið betur með sig
og liðið betur.“
Raunar segir Diljá að Kolbrún grasalæknir hafi getað
lesið ýmislegt úr augum hennar sem hafi komið henni á
óvart. „Ég mæli sterklega með þessu,“ segir hún og telur
lithimnugreiningu henta hverjum þeim sem er í almennri
leit að auknum skilningi á líkama sínum og betri líðan.
„Þetta var orðið eins og góður læknis- og sálfræðitími á
sama tíma.“
DILJÁ
ÁMUNDADÓTTIR
Sá ýmislegt í augunum sem kom á óvart
Fjallað er um lithimnulestur á vefn-
um vantru.is og vísað til rannsókna
sem sýndu að lithimnufræðingar
gátu ekki greint á milli heilbrigða
og veikra með því að skoða ljós-
myndir. Vísað er í rannsókn sem
birt var í Journal of the American
Medical Association árið 1979 og
annarrar í British Medical Journal
árið 1988. „Reyndar lásu þeir oft lit-
himnur veikasta fólksins sem heil-
brigðar væru og svo öfugt. Meira að
segja voru þeir ekki sammála sín á
milli,“ er vitnað í fyrri rannsóknina.
Vantrú hefur brugðist við
umfjöllun um lithimnugreiningu
með því að bjóða verðlaun takist
að færa sönnur á virkni lestursins.
Á vef félagsins kemur líka fram að
lithimnufræðingar hafi ekki viljað
taka þátt í tilrauninni.
Gátu ekki greint sjúka
GEIR GUNNARSSON