Fréttablaðið - 24.07.2010, Blaðsíða 12

12 24. júlí 2010 LAUGARDAGUR
A
ri Matthíasson hefur
varið meirihluta
ævinnar í Vesturbæ
Reykjavíkur. Hann
er þriggja barna
faðir, hefur verið
giftur í 25 ár en komið ansi víða
við hvað starfsvettvang varðar.
Ari er sonur Ingibjargar Jónsdótt-
ur, húsmóður og rithöfundar, og
Ingva Matthíasar Árnasonar, sem
lengst af starfaði hjá Flugleiðum.
Hann er yngstur sex barna og við-
urkennir að því hafi fylgt ákveðn-
ir kostir, hann hafi fengið meira
rými en eldri systkinin.
Áhuginn smitaðist
Í lok hinnar hefðbundnu vestur-
bæjarskólagöngu – Melaskóli,
Hagaskóli og MR – segist Ari hafa
„lent í vondum félagsskap“ eins
og hann orðar það sjálfur; félags-
skap fólks með leiklistaráhuga.
„Þar fremstur í flokki var Stef-
án Jónsson, nú prófessor í leik-
list við Listaháskóla Íslands. „Afi
hans var Halldór Björnsson, fyrsti
atvinnuleikarinn á Íslandi. Stefán
var því alltaf viðloðandi leikhúsið
og með sínum áhuga kveikti hann
í mér og mörgum öðrum, þannig
að hann er eiginlega ábyrgur fyrir
þessu,“ segir Ari sem sá sjálfan
sig alltaf í læknasloppi, ekki uppi
á sviði. Eftir útskrift úr MR lá leið-
in í togarasjómennsku, til útlanda
og bókmenntafræði og íslensku við
Háskóla Íslands. Og svo í Leiklist-
arskólann, þegar Ari var 23 ára
gamall.
Lán og launakjör
Nánast strax eftir útskrift árið
1991 landaði Ari hlutverkum í
tveimur kvikmyndum og vakti
strax mikla athygli. Annars vegar
var það hlutverk hommans Ugga í
Veggfóðri og hins vegar hlutverk
í Sódómu Reykjavík eftir Óskar
Jónasson. Ari þótti sýna góð tilþrif
og varð einn umtalaðasti leikari
landsins. „Ég var eiginlega bara
heppinn, fékk hlutverk í þessum
tveimur kvikmyndum sem urðu
síðan ótrúlega vinsælar.“ Næstu
árin urðu Ara gjöful hvað hlutverk
varðar og lék hann hjá Leikfélagi
Reykjavíkur þar til honum var
sagt upp árið 2000 ásamt nokkr-
um öðrum þegar nýr leikhússtjóri
tók við. Ari segir líf leikarans ekk-
ert sældarlíf, starfið krefjist mik-
illar vinnu og leikarar eigi oft
erfitt með að segja nei við verk-
efnum. „Ég tók einhvern tímann
saman ferilsskrá og sá þá að á tíu
árum hafði ég leikið í 35 leikverk-
um, tíu bíómyndum og sjónvarps-
myndum og leikstýrt líka. Auðvit-
að segir þetta manni að maður var
lánsamur að fá mikið að gera en
þetta segir líka sitthvað um launa-
kjör leikara, það er vinna öll kvöld
og allar helgar.“
Píning í barnasýningum
Áfengið fylgdi hins vegar Ara
eins og skugginn í leikhúsinu og
þegar hann varð fertugur ákvað
hann að fara í meðferð á Vog.
Hann var ekki sá fyrsti úr vina-
hópnum, margir af hans nánustu
félögum höfðu einnig farið í með-
ferð. Ástæðan fyrir meðferð var
einföld. „Ég drakk of mikið. Og
það tók mikið á að leika kannski í
tveimur barnasýningum á einum
og sama deginum timbraður og
manni leið á eftir eins og maður
hefði hlaupið maraþon. Eftir átök-
in var maður hins vegar búinn að
svitna öllu áfenginu út og var þá
auðvitað til í meiri bjór! Þetta var
hálfgerð píning og kannski varð
þetta til þess að ég fór út úr leik-
húsinu á sínum tíma.“
Skrefin inn á Vog voru síður en
svo auðveld. „Ég er stoltur maður
og það var ekkert gaman að standa
í sloppnum inni á Vogi, hlusta á
fyrirlestra hjá Þórarni Tyrfings-
syni sem sagði að maður væri með
sjúkdóm í heila, ég meina hver vill
vera með sjúkdóm í heila?“
Vann til að sýna og sanna
Fram að þessum tímamótum hafði
Ari unnið eins og brjálæðingur,
aðallega til að sýna og sanna fyrir
öllum að hann væri ekki fyllibytta.
Hann vann með sjálfstæðum leik-
hópum, seldi fasteignir og fór svo
í MBA-nám í stjórnun og markaðs-
fræði. „Ég var blautur allt námið
og þegar námi lauk stóð ég allt í
einu frammi fyrir þeirri spurn-
ingu hvort ég væri sáttur við það
sem ég sá og ég spurði mig af
hverju hlutirnir væru ekki eins og
þeir ættu að vera. Svarið var það
að ég drakk of mikið.“ Í dag er Ari
algjör bindindismaður og syndir
tvo kílómetra á dag. „Maður verð-
ur að hreyfa sig, ég vil verða einn
af þessum níræðu körlum sem
mæta á hverjum morgni í laugina,
þeir synda kannski færri ferðir en
þeir mæta.“
Það vakti töluverða athygli
þegar leikarinn Ari fór í áður-
nefnt nám í stjórnun og markaðs-
fræði í kringum 2003. Enda telst
það til tíðinda þegar leikarar snúa
baki við listinni sem þeir eiga að
vera reiðubúnir að deyja fyrir.
„Ég hafði skömmu áður sett upp
eigin sýningu í Noregi og langaði í
framhaldinu til að læra þetta fag,
sem tengdist stjórnun. Ég fékk í
kjölfarið mikinn áhuga á mark-
aðinum og viðskiptum og þegar
maður er búinn að fjárfesta í námi
vill maður auðvitað fara að vinna
við það.“
Vakning nauðsynleg
Í þrjú ár var Ari mörgum af
stærstu fyrirtækjum landsins
innan handar, meðal annars Íbúða-
lánasjóði þegar bankarnir hófu
innreið sína á fasteignamarkaðinn,
og Strætó þegar mikilli leiðakerf-
isbreytingu var komið á koppinn.
Þegar hann var enn í vinnu við
markaðsstörfin var hann beðinn
um að koma inn á framkvæmda-
svið SÁÁ og ári seinna tók hann
við framkvæmdastjórastöðu sam-
takanna. „Þessi heimur er alveg
ótrúlega merkilegur og þetta var
einstök lífsreynsla. Enda þegar ég
var búinn að vera þarna í þrjú ár
þá langaði mig til að kafa dýpra á
þessu sviði og tók meistaragráðu í
heilsuhagfræði.“
Meistararitgerð Ara vakti tölu-
verða athygli nú í sumar og þá sér-
staklega kaflinn um neyslu Íslend-
inga á örvandi efnum. Í ritgerðinni
kom meðal annars fram að yfir sex
hundruð manns koma í meðferð á
ári hverju inn á Vog sem eru fíkn-
ir í örvandi vímuefni og séu alþjóð-
legar viðmiðunarreglur notaðar þá
eru að minnsta kosti tveir meðferð-
arlausir fíklar á hvern einn sem
fer í meðferð. „Ef hver neytandi
notar eitt gramm á dag þá er árs-
þörfin í kringum 740 kíló.“ Rann-
sóknin leiddi enn fremur í ljós að
mjög mikið magn af fíkniefnum
flæðir inn í landið.
„Í hvert skipti sem hald er lagt
á mikið magn af amfetamíni vildi
maður sjá að það hefði áhrif á
markaðinn og birtist í hærra verði.
Verðið hækkar jú en því miður í
aðeins skamman tíma og það segir
okkur mikið um framboðið. Fólk
verður að fara að skilja hvað er að
gerast, fangelsin eru full af ungu
fólki sem hefur verið dæmt fyrir
innflutning og sölu á vímuefnum.“
Ari bendir jafnframt á að eitur-
lyfjaneyslu fylgir mikill kostn-
aður fyrir samfélagið. „Við erum
að missa ungt fólk, það verður
óvinnufært og þessu fylgja mikil
útgjöld fyrir löggæsluna, dóms-
viðið og svo heilbrigðiskerfið.“
Hinum megin borðsins
Eftir stífa vinnu í leikhúsunum
næstu tæpu tíu árin eftir útskrift
lék Ari aðeins í þremur sýningum
frá aldamótum og leikaragervið er
því svo að segja komið á hilluna.
Leiðin liggur þó aftur í leikhús-
ið, þó ekki upp á svið, heldur var
Ari valinn í starf framkvæmda-
stjóra Þjóðleikhússins á dögun-
um, af 27 umsækjendum. „Starf-
ið er kannski í rökréttu samhengi
við það sem ég hef gert undanfarið
en þó er þetta allt öðruvísi ábyrgð.
Ég á að sjá um reksturinn og gerð
áætlana en Tinna þjóðleikhússtjóri
er skipstjórinn, minn yfirmaður og
listrænn stjórnandi.“ Og kannski,
eftir tíu ára hlé, er leikarinn aftur
kominn heim? „Ég hugsa það. Þótt
ég hafi unnið með stjórnendum
stórfyrirtækja, stjórnmálamönn-
um og allt þar á milli þá held ég
að ég skilji listamenn alltaf best.“
Hann telur það kost að hafa verið
hinum megin borðsins. „Ég hef
framleitt sýningar á eigin kostn-
að og ef það er eitthvað hollt þá er
það að vinna þannig. Ef þú tapar
þá kemur það niður á heimilisbók-
haldinu og ég hef reynt bæði – að
tapa á sýningu og verið lengi að
jafna mig á því en einnig grætt.
Í þessum bransa verður maður
að velta fyrir sér hverri einustu
krónu. Svo held ég að það sé kost-
ur að maður skilji leikarana, leik-
stjórana og listafólkið. Þetta er
tilfinningaríkt fólk. Þegar manni
gengur vel þá er það manni sjálf-
um að þakka. Ef manni gengur illa
þá er búningurinn óþægilegur,
leikmyndin ómöguleg, leikstjór-
inn vitlaus og verkið lélegt.“
Ari undanskilur sjálfan sig ekki
í þessari upptalningu og rifjar upp
að fyrir ári síðan hafi hann stig-
ið á svið í fyrsta skipti í allnokk-
urn tíma í sýningunni Við borgum
ekki, Við borgum ekki. Ari fékk
fína dóma í öllum tilvikum nema
einu. „Það kom mér virkilega á
óvart hvað ég tók dóminn nærri
mér. Ég hélt að ég væri miklu
svalari en þetta. En þetta er bara
hluti af þessari viðkvæmni lista-
manna, vondi dómurinn stóð í mér.
Auðveldast fyrir mig hefði verið
að segja umræddan gagnrýnanda
hálfvita en ég tók hins vegar þá
ákvörðun að prófa að lesa það sem
hann var að segja og nýta mér það.
Ég held að ég hafi bara orðið betri
fyrir vikið.“
Sér um sultarólina
Framkvæmdastjórastarfið verð-
ur ekki neinn dans á rósum; fram
undan er erfitt ár þar sem krafa
um niðurskurð frá stjórnvöldum
til að ná böndum á fjárlagahallann
er staðreynd. Ari kvíðir því ekki,
segist kunna best við sig í erfið-
um aðstæðum og sigrast á þeim,
þá komi hann sjálfum sér mest á
óvart. „Meginhluti af rekstrar-
kostnaði leikhússins er kannski í
launakostnaðinum sem þýðir að
maður þarf að leita leiða til að gera
hlutina með hagkvæmari hætti og
skoða hvernig hægt sé að ná fram
sparnaði með sársaukaminnstum
hætti. Rekstur Þjóðleikhússins er
ekkert í molum, það þarf bara að
herða sultarólina og það verður
mitt að sjá til þess að það slakni
ekki á henni.“
Ætlar að vera níræður í sundi
Ari Matthíasson var ráðinn framkvæmdastjóri Þjóðleikhússins í síðustu viku. Leikhúsið stendur frammi fyrir erfiðum niður-
skurði en sjálfur segist Ari þrífast á krefjandi aðstæðum. Júlía Margrét Alexandersdóttir ræddi við leikarann og hagfræðinginn.
VEL Í STAKK BÚINN „Ég hef framleitt sýningar á eigin kostnað og ef það er eitthvað hollt þá er það að vinna þannig. Ef þú tapar þá kemur það niður á heimilisbókhaldinu og
ég hef reynt bæði – að tapa á sýningu og verið lengi að jafna mig á því en einnig grætt,“ segir Ari Matthíasson, nýr framkvæmdastjóri Þjóðleikhússins.
Ég drakk of mikið. Og það tók mikið á að leika kannski
í tveimur barnasýningum á einum og sama deginum
timbraður og manni leið á eftir eins og maður hefði
hlaupið maraþon.