Fréttablaðið - 15.09.2010, Blaðsíða 36

24 15. september 2010 MIÐVIKUDAGUR
menning@frettabladid.is
Meðal bóka sem væntanleg-
ar eru í jólabókaflóðinu í ár
er ævisaga Gunnars Thor-
oddsen forsætisráðherra
eftir Guðna Th. Jóhannes-
son sagnfræðing. Við ritun
bókarinnar fékk Guðni
óheftan aðgang að afar
persónulegum dagbókum
Gunnars.
Guðni hefur unnið að skrán-
ingu ævisögu Gunnars í nokkur
ár. Upphaflega var það bókafor-
lagið Edda sem fór þess á leit við
hann að skrifa ævisögu Gunnars,
að undirlagi Völu, ekkju hans, og
barnanna þeirra fjögurra.
„Þau vildu að saga hans yrði
skráð og því fylgdu engir fyrirvar-
ar nema að þetta yrði gert vel.“
Guðni fékk því aðgang að viða-
miklum gögnum sem Gunnar skildi
eftir sig. Þungamiðjan eru dagbók-
arfærslur sem Gunnar byrjaði að
skrifa á barnsaldri og fram undir
andlátið 1983.
„Þar má finna minnispunkta
af fundum, símtölum og guð má
vita hverju sem snýr að opinber-
um störfum,“ segir Guðni, „en líka
alls kyns hugleiðingar um mark-
mið, vonir og vonbrigði og eigin
breyskleika. Þetta skráði hann hjá
sér samviskusamlega. Dagbókin
og minnisblöðin eru því hjálpar-
tæki til að halda til haga því sem á
dagana drífur en líka til að skrifa
sig frá vandræðum og vonbrigð-
um; eins konar sáluhjálparatriði.“
Sífellt að reyna að bæta sig
Guðni segir að Gunnari hafi ávallt
verið umhugað um að svonefnd-
ur dómur sögunnar yrði honum
hliðhollur, dagbókarskrifin séu til
marks um það.
„Hann var alltaf öðrum þræði
að skrifa fyrir sjálfsævisöguna,
alveg frá unga aldri. Samt sem
áður eru þessar dagbókarfærsl-
ur það einlægar að maður kemst
að þeirri niðurstöðu að hann var
ekki að skálda neitt og kom lang-
oftast til dyranna eins og hann var
klæddur. Hann trúir dagbókinni
að minnsta kosti fyrir brestum í
eigin fari. Gunnar glímdi til dæmis
við áfengisvandamál og skráði af
mestu samviskusemi hvernig hann
ætlaði að ráða bót á því og hvernig
það tókst og tókst ekki eftir atvik-
um.“
Að sögn Guðna var Gunnar leit-
andi sál, sem leið þó best þegar
hann hafði nóg fyrir stafni og allt
var í röð í reglu.
„Daginn eftir að hann hafði verið
í einhverju slarki fann hann að
þetta var eitthvað sem veitti honum
ekki lífsánægju og var stöðugt að
reyna að gera sig að betri manni.“
Dýpri og persónulegri sýn
Guðni segir gaman að fá tækifæri
til að kynnast innri hlið Gunnars
yfir mestallt æviskeið hans.
„Maður fær miklu dýpri og
nýrri sýn á manninn og sleppur
frá þessari leiðindapólitík sem
menn muna fyrst og fremst eftir
í sambandi við Gunnar Thorodd-
sen; innanflokksátök í Sjálfstæð-
isflokknum og svo þessi sögulega
stjórnarmyndun 1980. Ég geri því
auðvitað ítarleg skil, en ævi Gunn-
ars var miklu meiri og merkari en
það. Sjálfstæðisflokkurinn og þessi
átök voru ekkert upphaf og endir í
lífi hans.“ bergsteinn@frettabladid.is
Dagbókin var sáluhjálparatriði
GUÐNI TH. JÓHANNESSON Segir Gunnari greinilega hafa verið umhugað um að dómur sögunnar yrði sér hliðhollur. Í dagbókum
sínum kom Gunnar þó yfirleitt til dyranna eins og hann var klæddur og trúir þeim fyrir brestum sínum. FRÉTTABLAÐIÐ/ANTON
„ÉG HEF ALDREI SÉÐ ÁTAKANLEGRI SJÓN”
Eftirfarandi er brot úr kafla um laganám Gunnars sem er mikið til byggður á
dagbókarfærslum hans:
„Með vinum sínum var Gunnar glaður og reifur. Ungir menn og áhyggjulaus-
ir staupuðu sig og fóru öðru hvoru á „fyllerí“. Oft var komið saman á Borginni
og eitt sinn skrifaði Gunnar langa frásögn af ferð með Sigurði Jóhannssyni á
White Star, hið alræmda lastabæli að Laugavegi 11.
Báðir eru allsgáðir og forvitni rekur þá á staðinn. Spænskir sjómenn eru
innan dyra og nokkrar stúlkur gera sér dælt við þá. Ein er orðin ölvuð. Hún
tekur hverja ölflöskuna af annarri á borðum og ætlar að hella í glas sitt en
þær eru allar tómar: „Hún ... gengur inn eftir stofunni og að veitingaborðinu.
Hún ætlar að sníkja út eina flösku af öli.“ Önnur dansar úti á gólfi, lyftir öxlum
eftir hljómfallinu, syngur með, hlær dátt og leikur „augnaleik“ við Spánverjana
sem sitja í kring. Gunnar hefur séð hana á dansleikjum, „hún er skækja“. Hún
gefur sig á tal við tvo hinna spænsku. Þeir munu fá það sem þeir sækjast eftir,
hugsar Gunnar með sér. Önnur stúlka festist þó frekar í minni hans. Hún var
hávaxin en skinhoruð og bogin í baki, með ógreitt hár:
„Drukkinn piltur dansaði við hana hvað eftir annað. Hann náði henni í öxl
þótt hún væri öll í keng. ... Aldrei sagði hún orð. Það var eins og ógæfan skini
út úr hverri hennar hreyfingu og hverjum drætti í svip hennar. Allt sköpulag
og yfirbragð bar vott um útilokun frá allri gleði, útskúfun frá allri ánægju. Það
getur verið að hún sé vændiskona. En það var ekkert illt í fari hennar, ekkert
æst eða tryllt, engin ástríða og ekkert hatur eða vonbrigði í svipnum. Hún var aðeins líflaus, gleðisnauð. Ég hef sjald-
an séð átakanlegri sjón.“
Gunnar sá að því gat verið misskipt, mannanna láni. Í æsku hafði honum verið innrætt samúð með þeim sem
minna máttu sín og hún entist lífsleiðina. Á hinn bóginn trúði hann því líka að hver væri sinnar gæfu smiður og ekki
vildi hann boða meinlætalifnað.
Barnaleikritið Horn á höfði verð-
ur sýnt í Borgarleikhúsinu frá
og með 18. september næstkom-
andi. Sýningin var upphaflega
frumsýnd í Grindavík í fyrra en
hún var valin Barnasýning ársins
2010 á Grímunni í vor.
Víðir Guðmundsson, leikari í
verkinu, segir að velgengni þess
hafi ekki komið sér á óvart. „Það
er auðvitað ekki sjálfgefið að sýn-
ing slái í gegn þegar hún er sett
upp utan höfuðborgarsvæðisins,
en við vissum að við vorum með
gott leikrit í höndunum.“
Auk Víðis leika þau Sólveig
Guðmundsdóttir og Sveinn Ólafur
Gunnarsson í verkinu en Vilhelm
Anton Jónsson semur tónlistina.
- bs
Horn á höfði aftur á svið
Út er komin bókin Með mínu
grænu augum, með frumort-
um ljóðum og þýðingum eftir
Sverri Norland. Þetta er önnur
ljóðabók Sverris og lokaverk-
efni hans til BA-prófs í ritlistar-
námi við Háskóla Íslands.
Sverri finnst íslenskur kveð-
skapur eiga það til að taka
sig of hátíðlega og leggur
sjálfur kapp á að lesandanum
leiðist ekki við lesturinn. „Það
er eins og það hafi gleymst
að ljóð þurfa ekki að vera
naumhyggjuleg og torræð;
þau mega líka vera skemmti-
leg, eins og popptónlist eða
Andrésblöð, en geta samt
verið djúp.“ Þetta kvað vera
fyrsta lokaverkefni nemanda í
ritlist sem gefið er út en Sverrir
skrifaði bókina undir hand-
leiðslu Sigurðar Pálssonar.
Sverrir segir að bæði námið
og samstarfið við Sigurð hafi
gagnast sér vel.
„Við Sigurður hittumst
nokkrum sinnum og hann gaf
mér afar gagnlegar ábending-
ar, enda afar naskur maður.“
Sverrir heldur til London í
dag í framhaldsnám í London.
„Ég er á leið í eins konar sjálf-
skipaða útlegð og geri ráð fyrir
að nýta þann tíma til að skrifa
lengri prósa.“
Ljóð mega vera eins og Andrésblöð
> Ekki missa af …
einum vinsælasta breikdans-
hópi á Norðurlöndum, Free-
style Phanatix, í sýningarsal í
kjallara Norræna hússins. 160
nemendur úr nokkrum grunn-
skólum fá tækifæri til að auka
þekkingu sína á dansinum og
læra nýja takta. Tvö námskeið
verða haldin í dag, klukkan 10
fyrir yngri dansara og klukkan
13 fyrir þau eldri.
Klukkan 17.15
Á morgun halda dr. Steinunn J.
Kristjánsdóttir og dr. Vilborg Auður
Ísleifsdóttir fyrirlestur um evrópska
klausturhefð og Skriðuklaustur á
Landnámssýningunni í Aðalstræti
16. Stiklað verður á stóru um upp-
runa klausturhefðar í Evrópu og
framvinda og niðurstöður fornleif-
agraftarins á Skriðu verða rakin í
máli og myndum.
BESTA BARNASÝNINGIN Grindverska Grímurverðlaunasýningin fer aftur á fjalirnar í
Borgarleikhúsinu í haust. LJÓSMYND/ JÓHANNA ÞORKELSDÓTTIR
Safnaðu litlum lis taverkum