19. júní - 19.06.1959, Síða 9

Una Sigurðardóttir fæddist á Ytri-Hofdölum í Skagafirði 4. janúar 1865. Þar bjuggu
þá foreldrar hennar, Sigurður Jónsson og Rannveig Guðmundsdóttir (hún var systir
Sigurðar málara). Una átti heima á Hofdölum til vorsins 1883, en fluttist þá að Reykj-
um í Hjaltadal og ótti þar heima til vorsins 1919. Þá fór hún með dóttur sinni að
Kjarvalsstöðum i Hjaltadal og ótti þar heima fjögur ár, en fluttist siðan að Kólfsstöðum
í sömu sveit og dvaldist þar til dauðadags, 19. nóv. 1953. Hún sagði löngum börnum
og unglingum sögur þeim til skemmtunar og fróðleiks. Siðustu fjögur árin, sem hún
lifði,'var hún blind og rúmföst, og var þá bezta dægrastytting hennar að tala um
endurminningarnar frá Hofdölum, og varð það til þess, að nokkrar þeirra voru skrifaðar.
Saga þessi var eftirlætissagan mín, þegar ég var barn, og sú fyrsta, sem mér datt
í hug að skrifa. Amma min kallaði hana Lambasöguna.
Móðir mín, Sigurveig Friðriksdóttir, og uppeldissystir hennar, Sigrún Jóhannes-
dóttir á Reykjum í Hjaltadal, hafa lesið söguna yfir, og telja hana nákvæmlega rétt
endursagða.
Myndin var tekin, þegar amma var 26 ára gömul.
Una Árnadóttir, Kálfsstöðum, Hjaltadal.
LAMBASAGAN
Vorið 1874 var jafnan í daglegu tali nefnt þjóð-
hátíðarvorið, því að eins og allir vita, var þess þá
hátíðlega minnzt, að liðin voru 1000 ár frá upp-
hafi íslands byggðar, en mér er þetta vor — það
10., sem ég lifði, minnisstætt, af því þá sat ég
lömbin fyrsta sinn. Það þótti leiðinlegt starf, og
man ég, að þessi vísa heyrðist stundum kveðin
um fráfærurnar:
Lömbin eta lítið hér,
lömbin feta um vegi.
Lambasetan leiðist mér,
en lambaketið eigi.
Venjulega var fært frá eftir 10. sumarhelgina og
lömbin setin kringum það hálfan mánuð. Mér þótti
það leiðinlegasti timi ársins, bæði gekk þá annriki
og erill úr hófi, og svo kenndi ég í brjósti um
lömbin fyrir meðferðina á þeim.
Þegar fært var frá, voru þau látin í horn á
stekknum. Var það kallað lambakró. Var reft yfir
hana til skjóls. Þar eru þau höfð um nóttina. Morg-
uninn eftir voru þau heft og því næst rekin niður
að Héraðsvötnum og setin á bökkunum kringum
landamerki Ytri- og Syðri-Hofdala. Höftin voru
búin til úr ull á vetrum og reynt að hafa þau sem
mýkst, en samt vildu lömbin verða haftsár, eink-
um í bleytutíð. Á kvöldin voru þau rekin inn í
lambakróna og tekin úr höftunum. Sigurlaug syst-
ir mín, sem var 10 árum eldri en ég, var orðin
langleið á að sitja lömbin, enda hafði hún nóg að
gera heima. Það var piltur á 13. ári hjá foreldrum
mínum þetta ár, Guðmundur Eldjámsson að nafni.
Hann sat yfir ánum uppi í fjalli. Hofdalir eiga
ekki til fjalls, en fengu leyfi til að hafa ærnar
uppi í Svaðastaðafjalli hálfan mánuð eftir fráfær-
urnar. Nú bámst böndin að mér að sitja lömbin.
Mér var nú lofað þvi, að ef ég reyndist vel við
lambagæzluna, skyldi ég fá að fara með, þegar
lömbin yrðu rekin á fjall (þ. e. a. s. fram í Kol-
beinsdalsafrétt). Þá fengi ég að koma heim í
Hjaltadal, en þangað hafði ég aldrei komið. Það
var talað um að fara heim í Hjaltadal, sbr. „heim
að Hólum“, og var sagt, að þessi eða hinn kæmi
„heiman úr dal“. Lömbin voru setin saman frá
Hofdalabæjunum. Þetta vor sátu hjá þeim ásamt
mér stúlkur tvær úr syðri bænum, Margrét Guð-
mundsdóttir og Margrét Simonardóttir. Þær voru
eldri en ég, báðar komnar yfir fermingu. Þær voru
kátar og fjörugar, og við gerðum ýmislegt okkur
til dægrastyttingar, eftir að lömbin fóru að spekj-
ast. Tíðin var heldur góð. Gömul kona, Gróa Pét-
ursdóttir, sem var vinnukona á Hofdölum alla tíð,
sem ég átti heima þar, færði mér miðdegismat-
inn, sem var bæði mikill og góður, nýr fiskur eða
svartfugl, en það var maður frá Ytri-Hofdölum við
Drangey þetta vor og sendi vikulega aflann i land.
Stundum færði hún mér nýbakað flatbrauð, stund-
19. JÚNl
7