19. júní - 19.06.1966, Blaðsíða 22

Barnaskapur ... ?
„Já, það er undarlegt þetta með minnið", sagði
hún, „sumt af því, sem ég man greinilegast frá
yngri árum mínum, hefur í rauninni ekki staðið
í neinu sambandi við æviferil minn. Aftur á móti
á ég oft fullt í fangi með að rifja upp ýmislegt,
sem á sínum tíma olli straumhvörfum í lífi mínu.
Það er að segja, ytri atvik þess“.
Ég var í heimsókn hjá vinkonu minni, sem fám
dögum áður hafði átt sextíu og fimm ára afmæli.
Hún var enn mjög ern og óvenjulega skýr í hugs-
un og minnisgóð, þrátt fyrir áralangt stríð við
heilsuleysi og sjúkdóma, hafði jafnvel fengið það
sem kallað er í daglegu tali „slag“. Þá hafði hún
legið mánuðum saman ósjálfbjarga í rúminu. Síð-
an voru liðin nokkur ár, og nú sá hún að mestu
leyti um sig sjálf, en þó í skjóli barna sinna. Hún
gekk um í stofunni, og á milli stofu og eldhúss,
staflaus, að vísu fremur hægt, en að því er virtist
örugg í spori og hiklaus. Hún hafði verið að búa
til kaffi handa okkur og bera það inn. Nú sátum
við yfir kaffinu og spjölluðum saman og hún sagði
mér frá ýmsu, sem á daga hennar hafði drifið.
„Já, þetta kannast ég við“, sagði ég. „Stundum
geymast í minni mínu ljóslifandi myndir af löngu
liðnum atvikum, án alls samhengis, eins og úr
lausu lofti gripnar".
„Mikil ósköp, ég held maður kannist nú við
það. En þetta, sem ég átti við áðan, var ekki þann-
ig. Það átti sér svo sem nógu djúpar rætur, en það
skildi ekki eftir nein sýnileg spor í mínum ytri
æviferli. Það er annars bezt, að ég segi þér frá
því. Nú er ég orðin svo gömul, að ég er hætt að
skammast mín fyrir það. En fyrst á eftir og raunar
allt fram á síðustu ár blygðast ég mín svo mikið
fyrir barnaskap minn, að hvað sem í boði hefði
verið, hefði ég engum sagt það, jafnvel ekki mann-
inum minum. Ég var, og er, sannfærð um, að allir,
hann líka, hefðu hlegið að mér. Annars hef ég
aldrei verið neitt sérlega spéhrædd, en um þetta
gegndi öðru máli. Á einhvern undarlegan hátt var
minningin um þetta glaðvakandi einhvers staðar
undirniðri í vitund minni árum saman, líkt og opið
sár, sem, þótt ekki blæði úr því, virðist ekki geta
gróið. Sennilega hlærð þú líka að mér, en nú finn
ég ekki lengur fyrír þessu eins og sári. Nú er það
aðeins Ijóslifandi minning.
Þetta var veturinn 1939—40, svo að þú sérð, að
ég get ekki afsakað mig með þvi, að ég hafi verið
svo ung og óreynd, eins og algengt er að gera,
ef menn í ellinni játa á sig einhvern gamlan <
barnaskap. Þegar heimsstyrjöldin fyrri hófst, var
ég á fermingaraldri. Mér er sá tími, styrjaldar-
árin, enn í fersku minni. Allar þær hörmungar,
sem þá dundu yfir, höfðu mjög sterk og varanleg
áhrif á mig. Þó að fréttir bærust ekki daglega og
oft á dag, eins og nú, bárust þær samt. Skip létu
úr höfn á íslandi, farþega- og flutningaskip, sem
þrátt fyrir hætturnar, reyndu að halda upp sam-
göngum við landið. Að nokkrum dögum liðnum
fréttist, að þau hefðu verið skotin niður. önnur
voru væntanleg hingað, en lentu á hafsbotni, í stað
þess að komast á ákvörðunarstað. Og allar þær
ógnir, sem fólkið í sjálfum styrjaldaríöndunum
varð að þola, menn, konur og börn! Hungur og
allsleysi, kulda og sjúkdóma, limlestingar og kvala- <!
fullan dauða, missi fleiri eða færri ættingja og
vina, svo að stór landsvæði voru í rauninni eins
og flakandi sár. Allt þetta orkaði mjög sterkt á
mig. — Og svo vopnahlésdagurinn 11. nóvember
1918. — - Hann verður mér ógleymanlegur. —
Ótrúlega margt fólk víðsvegar um heiminn, þar
á meðal ég, var svo barnalegt að halda, að með
lionum hefði verið bundinn endi á blóðugar styrj-
aldir. Við, þessir kjánar, héldum, að valdhafarnir
20
19. JÚNl