Fréttablaðið - 09.08.2011, Blaðsíða 11

ÞRIÐJUDAGUR 9. ágúst 2011
Í gúrkutíð sumarsins hófst duggunarlítil umræða um
landbúnaðarmál. Ekkert er
undan því að kvarta að menn
hefji máls á því sem þeir telja
brýnt, nema að því leytinu að í
umræðunni var öllum hlutum
snúið á haus. Þannig var það
sem síst skyldi, gert tortryggi-
legt og ósanngjörnum vopnum
því beitt gegn íslenskum land-
búnaði. Tilefni þessa greinar-
korns er að bregðast við því.
Í fyrsta lagi þetta. Fyrr í
sumar birtust fréttir af því
að stórverslunin Bónus vildi
afnema svo kallaða skilaskyldu
á íslenskum kjötvörum og jafn-
vel líka öðrum landbúnaðar-
afurðum. Þetta voru í sjálfu sér
jákvæðar fréttir. Skilaskyldan
hefur lengi verið þyrnir í augum
íslenskra afurðastöðva og fram-
leiðenda íslenskra matvara. Árið
2009 á 136. löggjafarþinginu
flutti ég ásamt tíu öðrum þing-
mönnum Sjálfstæðisflokksins
þingsályktunartillögu um málið
sem var svo hljóðandi:
„Alþingi ályktar að fela efna-
hags- og viðskiptaráðherra að
móta reglur um skilaskyldu á
ferskum matvörum í verslun-
um, til þess að tryggja eðlilegt
og sanngjarnt samkeppnis-
umhverfi innlendrar matvæla-
framleiðslu.“
Tillagan hlaut ekki afgreiðslu
og höfum við flutt hana í tví-
gang síðan. Nú síðast var henni
dreift á Alþingi 4. október sl.
en hefur ekki verið afgreidd.
Málið fékk þó almennt jákvæðar
undirtektir, svo sem í umræðum
á Alþingi. Var það meðal annars
sent til umsagnar sjávarútvegs
og landbúnaðarnefndar, sem
samþykkti einróma jákvætt álit
þann 24. nóvember sl. Enn bólar
ekki á afgreiðslu málsins, en
þingið hefur þó möguleika á að
ljúka því nú í september.
Hvað er skilaskylda?
Í greinargerð með tillögunni er
skilaskyldan útskýrð með þess-
um hætti: „Skilaskyldan felur
í sér að kjósi verslunareigandi
svo, getur hann sér að kostnað-
arlausu krafist þess að framleið-
andi taki til baka framleiðslu-
vörur sem eru að nálgast síðasta
söludag. Þetta á við um íslenskar
matvörur en ekki þær erlendu.“
Þannig er skilaskyldan klárleg
mismunun gagnvart íslenskri
framleiðslu, en á það þarf þó að
líta að í skilaskyldu getur falist
trygging fyrir því að ekki verði
óeðlileg birgðasöfnun í verslun,
með tilheyrandi kostnaði og
rýrnun sem að lokum falli á
neytendur í hærra vöruverði.
Þegar þetta er skoðað sjá allir
hversu ósanngjarnt það er þess
vegna að halda því fram, eins og
gert hefur verið núna nýverið,
að skilaskyldan sé til marks um
sóun í íslenskum landbúnaði og
að um sé að ræða nokkurs konar
ríkisstyrk við að farga landbún-
aðarafurðum sem komnar eru
fram yfir söludag. Skilaskyldan
er ekki það sem bændur eða
afurðastöðvar hafa krafist. Öðru
nær. Þeir aðilar hafa ályktað um
að afnema hana.
Jákvæðar fréttir
af vaxandi útflutningi
Hitt atriðið sem hér skal gert að
umtalsefni er vaxandi útflutn-
ingur á landbúnaðarafurðum.
Í gegnum tíðina hafa menn
af mikilli þrautseigju reynt að
hasla íslenskri landbúnaðar-
framleiðslu völl á erlendum
mörkuðum. Sú viðleitni hefur
gengið upp og ofan, en nú um
stundir sjáum við merki um
að betur horfi. Þessi útflutn-
ingur veldur engum viðbótar
útgjöldum fyrir ríkissjóð. Þvert
á móti. Þessi útflutningur er til
ábata fyrir samfélagið og ríkis-
sjóð. Umsvifin aukast, tekjur
bænda verða meiri, störf verða
til hjá fólki sem ella væri án
atvinnu. Þannig dregur frem-
ur úr útgjöldum ríkisins og
tekjurnar aukast með vaxandi
útflutningsframleiðslu á
landbúnaðarvörum.
Margt veldur um betri horfur
Það er margt sem leggst á eitt
og veldur því að betur horfir nú
um útflutning á ýmsum land-
búnaðarafurðum en fyrr. Fyrst
ber að nefna þrautseigju þeirra
sem hafa unnið að þessum
málum, með ærnum tilkostnaði,
vöruþróun og markaðsvinnu. Sá
kostnaður hefur að minnstu fall-
ið á ríkissjóð, gagnstætt því sem
látið hefur verið í veðri vaka.
Þessi kostnaður lagðist ekki síst
á bændur og afurðastöðvarnar.
Núna erum við að sjá árangur
erfiðisins. Þá eru aðstæður til
útflutnings á dilkakjöti á alþjóð-
legum mörkuðum betri en oft
áður, af ýmsum ástæðum, meðal
annars vegna minna framboðs
frá hefðbundnum útflytjendum
frá Nýja-Sjálandi og víðar. Loks
er það augljóst að lágt gengi
krónunnar styður við þennan
útflutning, eins og annan, nú um
stundir.
Ábending Josephs Stiglitz
Nóbelsverðlaunahafa
Allt hefði þetta því átt að vera
fagnaðarefni. Það er því í meira
lagi ósanngjarnt að gera þennan
útflutning tortryggilegan og
jafna honum á einhvern hátt
við útflutning sem stundaður
var á landbúnaðarafurðum með
útflutningsbótum, eins og átti
sér stað fram að síðasta áratug
síðustu aldar.
Sé það hins vegar skoðun ein-
hvers að stuðning við íslenska
landbúnaðarframleiðslu eigi að
minnka, er vitaskuld heiðarlegt
að segja það hreint út, en ekki
undir rós. Slíkt hefði ófyrirséð
áhrif, sem mönnum ber þá að
gera grein fyrir. Það er nefni-
lega rétt sem Nóbelsverðlauna-
hafinn í hagfræði, Joseph Stig-
litz, segir í bók sinni Fair trade
for all; menn eru flestir til-
búnir til þess að gera tilkall til
þess ávinnings sem þeir ætla af
minni landbúnaðarstuðningi, en
engir heimtingu á að bera kostn-
aðinn sem af þeirri stefnumótun
hlýst.
Þversögn og ESB-umræðan
Og svo er það eitt að lokum. Mál-
efni landbúnaðarins er mjög á
dagskrá í tengslum við aðildar-
umsókn okkar að ESB. Það
vekur athygli að þeir sem ákaf-
astir eru í baráttunni fyrir aðild,
þreytast ekki á því að segja
okkur að með inngöngunni í
ESB opnist miklir möguleikar til
margs konar opinbers stuðnings
við landbúnaðinn, ekki síst við
sauðfjárframleiðsluna. Þeir sem
þannig tala og vilja uppvægir
halda þá leið, geta að minnsta
kosti ekki í hinu orðinu gert það
tortryggilegt að við séum að
ná meiri árangri við útflutning
landbúnaðarvara, án tilkostn-
aðar af hálfu ríkissjóðs. Í því
felst algjör þversögn, sem ekki
gengur upp.
Ósanngjörn landbúnaðarumræða
Landbúnaður
Einar K.
Guðfinnsson
alþingismaður
Með auka gleri.
Stærðir: M og XL
AF NETINU
ESB-umsókn lamar
ríkisstjórnina
Aðildarumsókn um Evrópusam-
bandið var samþykkt naumlega á
Alþingi 16. júlí 2009.
Síðan þá hefur ríkisstjórn
Íslands undirbúið aðild landsins
að Evrópusambandinu. Önnur
verkefni stjórnarinnar hafa setið á
hakanum. Jóhönnustjórnin býður
ekki upp á aðra framtíðarsýn en
ESB-aðild með evruna sem lögeyri
í landinu.
Innganga í evruland, þ.e. inn í
Evrópusambandið og í samstarf
við þau 17 ríki ESB sem eru með
evru sem lögeyri, er ómöguleg
vegna þess að innan tíðar verður
evruland ekki til.
http://pallvil.blog.is
Páll Vilhjálmsson