Faxi - 01.04.1989, Side 38

Skúli Magnússon:
Sjóslysaannáll
Kefl avxkur
30« hluti
1973
V/s Sjöstjarna sekkur
í hafi
ísvartastaskammdeginu 17. eða
18. desember 1972, hélt hundrað
lesta eikarbátur, Sjöstjarnan KE 8,
úr heimahöfn f Keflavík, áleiðis til
Þórshafnar í Færeyjum. Erindið var
að setja bátinn þar í slipp til við-
geröar og halda síðan heim til (s-
lands, eftir áramót, til veiöa á vetrar-
vertíð. En engan grunaði að þetta
yrði Fiinsta ferð þessa báts og f ram-
undan væru atburðir er seint
gleymdust. Þegar hörmuleg sjóslys
verða eru það ekki einungis nánir
vinir og ættingjar sem sorgina
þreyja, heldur allir landsmenn.
Þannig deilist byrðin ósjálfrátt á
hvern og einn sem kominn er til vits
og ára.
Fyrstu vikur hins örlagaríka árs
1973, er eldgos í Eyjum og þorska-
stríð stóðu sem hæst, verða minn-
isstæðar, líkt og veturinn
1961—1962. Illviðri geysuðu með
litlum hléum frá áramótum, en út
yfir tók febrúarmánuður. Þá var
veðurhamurinn slíkur, að dögum
saman stóðu illviðri með blindbyl og
grimmdarfrosti á hafsvæðum
umhverfis íslands. Frá 1. janúar til
28. febrúar varð tjón á tíu
íslenskum bátum og skipum og
þrettán sjómenn fórust. Tjónið á
skipunum einum var metið á tvö
hundruö milljónir króna, eða fjórar
milljónir á dag að meðaltali. Er þá
undanskilin líftrygging hinna
þrettán sjómanna. En mannslíf
verða tæþlega metin tll fjár. Hamfar-
ir lofts og lagar á Norður-Atlantshaf i
geta orðið slíkar að vart getur meiri
hildarleik náttúruaflanna. Um það
eru sjómenn almennt sammála.
Einhverju sinni las annálshöfundur
viðtal við breskan sjóliösforingja, er
hóf störf I breska flotanum snemma
á þessari öld. Hann sigldi um 'öll
heimsins höf, þar á meðal í tveimur
heimsstyrjöldum, en aldrei hafði
hann lent í þvílíkum veðrum og við
ísland. En hann stýrði einu herskip-
anna í Þorskastríðinu veturinn
1958—59. Slíkur var vitnisburður
hins þaulreynda sjómanns.
Æörulausir tóku skipverjar á
Sjöstjörnunni land i Þórshöfn 20.
desember 1972 og settu bátinn í
slipp. Fram undan voru jól. Skipverj-
ar héldu því heim og hugðu á utan-
ferð eftir áramót.
Snögglega kallaði skipstjóri,
Engilbert Kolbeinsson, menn sína
til skips á ný. Fimmta janúar héldu
þeir utan til Færeyja. Með í förinni
var eiginkona Engilberts, Gréta
Þórarinsdóttir. Þau bjuggu þá í Ytri-
Njarðvík. Sambýlismaður þeirra,
Júlíus Högnason, átti afmæli þenn-
an sama dag. Engilbert átti það til
að kasta fram stökum við ýmis tæki-
færi, en þar sem hann þurfti að fara
svo snögglega gat hann ekki sam-
glaðst Júlíusi, en skyldi eftir erindi
á blaði. Lokaorð þess voru:
„Guð veri með þér, góði maður,
ég get ekki alls staðar verið“.
Eftir orðanna hljóðan mætti ætla að
Engilbert hafi beinlfnis veriö kallað-
ur til feröar, jaf nvel fyrr en ætlað var.
Umfangsmikil leit hefst
Jólin voru nú afstaðin og aftur
fóru í hönd hin hversdagslegu störf.
í Þórshöfn fylgdust skipverjar með
lagfæringum bátsins. Meðal annars
var lúkarinn allur endurnýjaður og
skipið sjálfsagt málað.
Sjöstjarnan var að mestum hluta
ferniseruð, en borðstokkar málaðir
hvítir. Hvalbakur og stýrishús einn-
ig. Fimm Færeyingar voru ráðnir á
bátinn og einn hafði beðið um far til
íslands, sem farþegi.
Fimmtudaginn 8. febrúar hélt
Sjöstjarnan frá Þórshöfn áleiðis til
Miðvogs á Suöurey. Þar bjuggu
Færeyingarnir sem ráðnir voru á
vetrarvertíðina, sem í hönd fór. Það-
an lagði báturinn af stað til íslands.
Sunnudaginn 11. febrúar um
klukkan tvö eftir hádegi, var Sjö-
stjarnan stödd 210 sjómílur norð-
vestur af Mykjunesi í Færeyjum.
Voru þá komin ellefu vindstig af
suðvestri og allmikill sjór. Fárviðri
virtist í aðsigi. Klukkan 3.03 sendi
skipstjóri út neyðarkall og sagði að
báturinn væri að sökkva. Lúkarinn
væri oröinn hálffullur af sjó. Sagðist
skipstjóri nú fara seinastur frá
borði, aðrir væru komnir í tvo gúmí-
báta, er lægju við skipshlið. Er þetta
gerðist lá varðskipið Ægir við Vest-
mannaeyjar, og hélt þar sjó. Var
skipið á vakt vegna gossins. Slysa-
varnafélagið sendi strax út beiðni til
nærstaddra skipa um að veita hjálp.
Þrjú skip voru eigi allfjarri slysstað.
Það voru Brúarfoss, írafoss og
rannsóknaskipið Bjarni Sæmunds-
son. Brúarfoss var þó næstur og
hélt þegar á staðinn. En hann átti
gegn veöri og sjó að sækja. Síð-
degis sama dag gáfu sig fram til
leita nítján skip. Átján loðnubátar og
rannsóknaskipið Árni Friðriksson.
Þau lágu í vari í Lónsbug. Sumir bát-
anna voru með loðnuslatta í lestum.
Ægir gat miðað út neyðarsending-
una og hélt strax af stað. Hafði skip-
ið ofsaveðrið á stjórnborðskinn-
unginn og valt þvi mikið. Siglt var á
fullri ferð og ekki slegið af þó veður
versnaði er fjær dró landi. Kom
hnútur á skipið og braut borðstokk-
inn á þriggja metra kafla. Klukkan
fjögur var tilkynnt úr neyðarsendi
annars gúmíþátsins að Sjöstjarnan
væri sokkinn. Eftir það heyrðist
ekkert frá bátnum.
Klukkan hálf niu um kvöldið var
Ægir kominn á slysstaðinn, sem
upp var gefinn, en lítið var hægt að
athafna sig, enda komið fárviðri og
sjórok og fannfergi slíkt að vart sá
út úr augum. Var þó leitað eins og
hægt var um nóttina og í birtingu
um morguninn dró aöeins úr veður-
ofsanum á meðan áttin snerist til
norðurs.
Aðfaranótt mánudagsins 12.
febrúar var aftakaveður um allt land
og á hafdjúpum umhverfis landið.
Leituðu þó öll skipin, auk þess eitt
varðskip til viðbótar, fimm breskir
togarar og þýska eftirlitsskipið
Ranger Brisis. Var nú samið vopna-
hlé í landhelgisstríðinu, er breskir
togarar og síðar eftirlitsskipin, hófu
leit. Kom þá best í Ijós, að flestar
þjóðir virða hin óskráðu lög er á haf-
inu gilda, þegar mannslíf eru í
hættu. Þá um nóttina komst Herkú-
les-flugvél loks af stað frá Keflavík-
urflugvelli og um klukkan ellefu á
mánudagsmorgun hélt gæsluflug-
vélin TF-SYR til leitar. Fyrr varð ekki
leitað úr lofti vegna óveðurs.
Herkúles-vélin flaug mjög lágt yfir
sjónum vegna veðurofsans og
meðan á leit stóð bilaði einn hreyfill
hennar vegna seltu. Hafði vélin þá
verið á lofti í nokkrar klukkustundir,
en varð að halda til Keflavíkur á ný,
enda skyggni lítið.
Fljótlega eftir að leitin hófst, tók
Guðmundur Kærnested á Ægi að
sér stjórn hennar. Voru þá tvær
vaktir í brú Ægis allan tímann. Önn-
ur stjórnaði ferð skipsins, hin sá um
skipulagningu leitarinnar. Loðnu-
bátarnir leituðu á svæði, sem þeim
var úthlutað, undir stjórn Eggerts
Gíslasonar á Gísla Árna.
Þennan sama dag, 12. febrúar,
tilkynnti flugmaður Herkúles-vélar-
innar að þeir hefðu séð gúmíbát.
Gáfu þeir upp staðarákvörðun og
köstuðu út Ijósduf li við bátinn. Ægir
hélt þegar á staðinn ásamt fleiri
skipum, en þau fundu ekkert.
Um klukkan fjögur aðfaranótt
þriðjudagsins 13. febrúar varð að
hætta leit vegna veðurs. Létu sum
skipin þá illa að stjórn, einkum
loðnuskipin sem sum voru með
slatta í lestum. Auk þess voru þau
orðin olíulítil og fóru því að tínast til
lands. Þennan dag voru flugvellir
lokaðir vegna veöurs. Var þá fyrir-
hugað að leita með þremur flugvél-
um, en ekki varð af því.
Klukkan fjögur, aöfaranótt mið-
vikudagsins 14. febrúar, var Ægir
við leit ásamt sextán skipum, í norð-
an tíu vindstigum. Fór veðrið harðn-
andi og tveimur tímum slðar var enn
komið fárviðri. Daginn eftir buðu
bresk eftirlitsskip fram aðstoð og
auk þess fleiri breskir togarar. Voru
þeir allmargir og fínkembdu leitar-
svæðið. Um svipað leyti hófu dönsk
skip leit, en færeysk skip voru þá
fyrir nokkru byrjuð að leita. Auk
þess bættust við tvær flugvélar frá
Skotlandi.
Fimmtudaginn 15. febrúar voru
átta færeysk skip við leit. Héldu þau
heim litlu síðar. í staðinn komu önn-
ur færeysk skip, þrjátíu talsins.
Hófu þau leit á öðru svæði vestur af
Færeyjum.
Laugardaginn 17. febrúar var
Ægir staddur í Meðallandsbug. Um
klukkan fjögur siðdegis, tilkynnti
gæsluflugvélin TF-SYR, að hún
hefði séð gúmibát á reki. Fór Ægir
þegar á staðinn ásamt fimm bresk-
um togurum og bresku eftirlits-
skipi, en ekkert sást vegna særoks
og éljagangs. Einnig fundu flug-
menn gæsluflugvélarinnar hvítan
fleka í sjónum. Kannaði Árni Frið-
riksson rekaldið og kom þá í Ijós, að
þetta var hurð, sem þarna var að
veltast. Hún var hins vegar ekki
tekin um borð, sennilega vegna
veðurs og sjógangs. Var það til
nokkurs happs því huröin kom aftur
viö sögu tveimur dögum síðar.
Að morgni mánudagsins 19. febr-
úar hófst leit að nýju klukkan átta.
154 FAXI