Frjáls verslun - 01.11.2003, Page 64

fjörðum og var jafnframt nátengdur rekstri
Ottós á Akureyri og víðar á Norðurlandi.
Upphaf kaupskipaútgerðar - Thorefélagið
Ekki leið á löngu uns verslunarreksturinn
kallaði á önnur og meiri umsvif. Um 1890,
þegar Þórarinn hóf eigin atvinnurekstur,
var venjan sú að hinar stærri verslanir á
Islandi höfðu eigin skip eða leiguskip í
förum á milli landa en minni verslanir
fluttu sínar vörur að mestu með skipum
Sameinaða gufuskipafélagsins danska
(DFDS) og öðrum skipum eftir því sem
færi gafst og þörf var á. Sameinaða, eins
og það var oftast kallað, var á þessum
árum næsta einrátt í áætiunarsiglingum
hingað til lands frá Kaupmannahöfn og
strandferðum og naut til þeirra ijárstyrks
úr ríkissjóði Dana og landssjóði. Því fór þó
íjarri að Islendingar væru sáttir við þjón-
ustu félagsins. Ferðir voru stijálar, einkum
strandferðir, skipin sigldu tíðum framhjá
viðkomustöðum, héldu illa áætlun og fram-
koma skipveija við landsmenn vakti
löngum mikla óánægju. Þá þóttu fargjöld
og farmgjöld félagsins afar há og það hélt
ekki uppi siglingum til annarra landa en
Danmerkur að neinu marki.
Hér var augsýnilega mikil þörf á samkeppni. Þórarinn
Tulinius hugðist fyrst í stað flytja vörur til verslana sinna með
skipum Sameinaða og kaupa farmiými í öðrum skipum eftir
þörfum. Efiir kaupin á Papósverslun varð honum þó brátt ljóst,
að það myndi ekki duga. Þá hóf hann útgerð eigin kaupskipa
og tók á leigu lítið gufuskip sem Bremnæs hét. Það sigldi á
milli landa og hélt jafnframt uppi reglulegum strandferðum á
milli Sauðárkróks og Hornaijarðar sumarið 1896 og hafði við-
komu á flestum höfnum á leiðinni. Árið 1896 festi Þórarinn svo
kaup á gufuskipi, sem Hjálmar hét og var skráð á Seyðisfirði.
Það dugði honum þó ekki lengi og 1899 keypti hann annað
skip, Viking, en það strandaði og eyðilagðist hér við land sama
ár. Þá brá Þórarinn á það ráð að selja
Hjálmar og keypti í staðinn tvö gufu-
skip, Ingu og Mjölni. Inga fórst í ís
undan Melrakkasléttu árið 1902 og þá
festi Þórarinn kaup á stærra skipi, sem
Perwie hét. Öll sigldu þessi skip reglu-
lega á milli útlanda og hafna á Norður-
landi og Austfjörðum og þótti að þeim
mikil og góð samgöngubót. Þá varð
það enn til að auka vinsældir fyrirtækis-
ins að það þótti áreiðanlegt, flutnings-
gjöld sanngjörn og framkoma skipveija
miklum mun betri en þeirra á skipum
Sameinaða.
Þessar siglingar voru reknar í nafni
verslunar Þórarins og áttu fyrst og
fremst að þjóna þörfum þeirra, þótt
einnig væri flutt fyrir aðra. Reksturinn
mun hafa gengið þokkalega, þrátt fyrir
ýmis áföll, og þegar kom fram yfir
aldamótin 1900 afréð Þórarinn að
færa út kvíarnar og hefla umfangs-
mikla kaupskipaútgerð. Var öllum
ljóst, að þar gengi hann á hólm við
Sameinaða gufuskipafélagið.
Nýtt hlutafélag var stofnað um
þessa útgerð. Það hlaut nafhið A/S
Dampskibsselskabet THORE, en
var jafnan kallað Thorefélagið hér á landi. Stofnfundur félagsins
var haldinn í Kaupmannahöfn 7. febrúar 1903 og var meginhlut-
verk þess að halda uppi siglingum á milli íslands og annarra
landa. Þórarinn var forstjóri og langstærsti hluthafi í félaginu og
lagði í það í upphafi skipin Mjölni og Perwie. Jaihiramt voru
keypt tvö gufuskip til viðbótar, Kong Inge og Scotland. Þessi
Jjögur skip héldu uppi áætlunarferðum til hafna á Norður- og
Austurlandi allan ársins hring og tóku brátt að sigla einnig á
hafnir í öðrum landshlutum. Vetrarsiglingar voru hrein nýlunda
og mæltust vel Jyrir. Árið 1904 fórst Scotland en í stað þess var
keypt skip sem hlaut nafnið KongTrygve. Tveimur árum síðar
bættust tvö ný skip í flotann, Kong Helge og Sterling. Hið síðar-
nefnda var liðlega 1000 rúmlestir að stærð og betur búið en
önnur skip sem hingað sigldu. Það gat flutt 86 farþega og þótti
góður farkostur. Skipstjóri á Sterling var lengi Emil Nielsen,
Jyrsti forstjóri Eimskipafélags Islands. En vetrarsiglingarnar
voru erfiðar og reyndust félaginu dýrkeyptar. Kong Inge fórst á
strandi við Flatey á Skjálfanda í febrúar 1906 og veturinn eftir
fórst Kong Trygve í hafís rið Langanes. í stað þeirra var keypt
skip sem Ingolf hét og gerði félagið það út það sem eftir var for-
stjóratíðar Þórarins.
Rekstur Thorefélagsins byggðist á öðrum forsendum en
siglingar Sameinaða hingað til lands. Það naut engra opinberra
styrkja en varð að treysta á að standa sig í samkeppni við keppi-
naut sem naut opinberrar íyrirgreiðslu. Það tókst, félagið naut
vinsælda landsmanna og margir íslenskir stjórnmálamenn
höfðu á þvi velþóknun. Átti það ekki síst við um dr. Valtý
Sveinn Björnsson, síðar forseti, var
einn helsti samstarfsmaður Þórarins
við gerð tilboðsins til Alþingis 1909.
Björn Jónson tók við ráðherra-
embætti af Hannesi. Björn hafði
lengi verið dyggur stuðnings-
maður Thorefélagsins og „vildi
gera siglingarnar íslenskar“
líkt og Sveinn Björnsson.
64