Morgunblaðið - 28.11.2008, Blaðsíða 14

14 FréttirINNLENT
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 28. NÓVEMBER 2008
OLÍS ÁLFHEIMUM, OLÍS GULLINBRÚ, HOLTAGÖRÐUM,
OLÍS MJÓDD, OLÍS NORÐLINGAHOLTI, NÝBÝLAVEGI,
SUÐURLANDSBRAUT, OLÍS AKRANESI, OLÍS AKUREYRI,
OLÍS BORGARNESI, OLÍS KEFLAVÍK, OLÍS REYÐARFIRÐI
12 STAÐIR
Sagt er frá athafna-
mönnum og farand-
verkafólki,
knattspyrnuköppum
og stjórnmálamönnum
og síðast en ekki síst
baráttunni um fram-
tíð byggðar í
Vestmannaeyjum.
holar@simnet.is
Hér eru sögurnar
óteljandi
Morgunblaðið/Ómar
Fullt stím áfram Flestir sérfræðingar búast við því að gengi krónunnar lækki fyrst um sinn, eftir að hún fer á flot.
Fljótandi króna
„Ef hún flýtur er hún ekki norn, eins og við héldum.“
Þannig vísaði rokksöngvari sem Önundur Páll Ragn-
arsson man eftir, eitt sinn í galdrafár miðalda. Þá
var meintum galdrakerlingum gert að standast ómögulega prófraun. Að hald-
ast á floti í hyldjúpu vatni, bundnar inni í poka. Fyrr en síðar kláraðist loftið í
lungum þeirra og þær sukku til botns.
Nú er krónan komin í hlutverk nornarinnar í margvíslegum skilningi. Ógnvæn-
leg prófraunin er framundan, niðurinn heyrist úr hylnum. En viti menn, Al-
þjóðagjaldeyrissjóðurinn blæs nú lofti í lungu Seðlabankans og krónunnar
með milljörðum dala. En hvenær flýtur króna og hvenær flýtur hún ekki?
Hvað felst eiginlega í því að
„setja krónuna á flot“?
Með því er yfirleitt átt við að skipta úr
miðstýrðum markaði með krónuna, yfir
í frjálsan markað. Samt er gengi hennar
ekki fast núna, heldur á „tempruðu
floti“ eins og Nýi Glitnir kallar það í
morgunkorni gærdagsins. Í raun þarf
þrenns konar aðgerðir til að fleyta
henni alveg.
Hvaða aðgerðir eru það?
Í fyrsta lagi þarf að afnema höft á þau
gjaldeyrisviðskipti sem fara fram vegna
vöru- og þjónustuviðskipta.
Í öðru lagi þarf að láta verðið á krón-
unni myndast á svipuðum markaði og
það gerði fyrir hrun bankanna. Svoköll-
uðum millibankamarkaði. Núna er hins
vegar í gangi tilboðsmarkaður með
krónuna, á vegum Seðlabankans.
Í þriðja lagi þarf að afnema höft á fjár-
magnsflutninga.
Allt þetta þarf að gerast ef gengið á að
ráðast á alveg frjálsum og óafskiptum
markaði. Það er hins vegar ólíklegt að
yfirvöld vilji afnema öll höft, með þess-
um hætti, alveg strax.
Hvernig virkar þessi millibanka-
markaður með krónuna?
Á millibankamarkaði, fyrir hrunið, voru
Kaupþing, Landsbankinn og Glitnir við-
skiptavakar. Sá markaður var frjáls og
verð krónunnar var ákveðið í frjálsum
viðskiptum. Seðlabankinn beitti sér þar
eftir mætti sínum til að ná ákveðnum
markmiðum um gengi og verðbólgu, en
handstýrði markaðnum ekki.
Hvað er viðskiptavaki?
Að vera viðskiptavaki þýðir, að fyrr-
nefndir bankar sáu til þess að alltaf
væri hægt að eiga viðskipti með krónur.
Þeir voru alltaf með opin kauptilboð í
krónur annarra og sölutilboð á sínum
krónum. Það er ákveðin viðurkenning
fyrir banka að vera viðskiptavaki en um
leið fylgja þessu kvaðir. T.a.m. þurfa til-
boð þeirra að vera tæk fyrir markaðinn,
ekki alltof lág kauptilboð og alltof há
sölutilboð til dæmis. Þannig verða við-
skipti tíðari, áhættuminni og eðlilegri.
Það er ekki sjálfgefið að á gjaldeyr-
ismarkaði séu viðskiptavakar, t.d. er
minni þörf á þeim á stórum mörkuðum
með stóra gjaldmiðla.
Hvað með tilboðsmarkaðinn sem nú
er starfræktur, hvernig virkar hann?
Þar mega fleiri stunda viðskipti en á
millibankamarkaðnum. Þar eru nýju rík-
isbankarnir þrír virkir, ásamt nokkrum
öðrum fjármálafyrirtækjum og Seðla-
bankanum, að því er segir í morg-
unkorni Nýja Glitnis.
Rétt fyrir klukkan ellefu, fyrir hádegi
alla virka daga, heldur Seðlabankinn
uppboð á krónum. Þá er hægt að gera
tilboð í krónurnar og Seðlabankanum er
í sjálfs vald sett hvaða tilboðum, ef ein-
hverjum, hann tekur. Þannig má segja
að það eina sem Seðlabankinn ráði ekki
á þessum markaði sé hvaða tilboð ber-
ist. Hann hefur því mikla stjórn.
Hvernig ganga viðskiptin núna?
Fyrst eftir að nýja fyrirkomulagið var
tekið upp, um miðjan október, voru
heilmikil viðskipti á þessum markaði,
ekki síst vegna þess að gjaldeyrisvið-
skipti höfðu að miklu leyti fallið niður í
eina og hálfa viku. „Fremur hefur dregið
úr þeim síðan. Fyrstu tvær vikurnar
sem markaðurinn starfaði var meðal-
fjárhæð viðskipta á dag 17,2 milljónir
evra en síðustu tvær vikur hefur með-
alfjárhæðin verið 4,4 milljónir evra,“
segir í morgunkorni Glitnis. Á þessu
tímabili hefur gengi krónu fallið 17%
gagnvart evrunni, sem sýnir að auðvit-
að er gengið fljótandi að einhverju
marki nú þegar. Það hefur bara gerst
fjórum sinnum að Seðlabankinn tæki
öllum tilboðum sem bárust.
En hvaða hætta fylgir fleytingunni?
Traustið á krónunni er lítið, en aðstoðin
frá IMF er til að reisa það við. Samt ótt-
ast flestir að krónan falli enn meira
þegar hún fer á flot. Til að átta sig á
þessu má bera saman gengi krónunnar
hjá Seðlabanka Íslands og Seðlabanka
Evrópu. Í gær skráði Seðlabanki Íslands
evruna á 182 krónur, en Seðlabanki Evr-
ópu á 280 krónur. „Þetta er skýrt merki
um að erlendir aðilar treysta ekki krón-
unni,“ segir Gylfi Magnússon, dósent
við Háskóla Íslands. Áhyggjuefni sé að
skráð gengi krónunnar lækki enn er-
lendis. M.a. út af þessu munu stjórn-
völd ekki að gefa allt frjálst strax. Fyrst
þarf að auka traustið en halda höftum á
fjármagnsflutninga úr landi enn um
sinn. Samkvæmt frumvarpi um gjald-
eyrismál sem var lagt fram á Alþingi í
gær getur Seðlabankinn takmarkað
fjármagnsflutninga til ársins 2010.
Vandinn við höft á fjármagnsflutninga
er hins vegar að þau hafa líka öfug
áhrif, fæla peninga frá því að koma inn í
kerfið.
En hvað fær krónuna til að falla?
Gífurleg krónusala, fyrir aðra gjald-
miðla, myndi skapa mikið framboð á
meðan eftirspurnin væri lítil. Þá myndi
gengið hrynja. Eigendur ríkisskulda-
bréfa, innistæðna, jöklabréfa (skulda-
bréf í krónum, útgefin af erlendum
bönkum) gætu flutt héðan hundruð eða
þúsund milljarða.
S&S

1 2"  3, " 



 








! " # " $ % & ' (
)(#*!%
Morgunblaðið/Golli
Vörn Fyrst þarf traust, svo ekki
þurfi að nota allan gjaldeyrisforð-
ann til að verjast gengishruni.
Eftir Ylfu Kristínu K. Árnadóttur
ylfa@mbl.is
„NÚ er ég einfaldlega laganemi
þannig að ég veit ekki hvað annað
ég á að kalla mig. Þetta sýnir
kannski svolítið
þennan hroka
sem er í gangi
hjá ákveðnum
aðilum,“ segir
Katrín Oddsdótt-
ir en skiptar
skoðanir eru um
ræðu sem hún
hélt á mótmæla-
fundinum á
Austurvelli sl.
laugardag. Í Morgunblaðinu í gær
birtist grein eftir fjóra samnem-
endur hennar í lögfræði við Há-
skólann í Reykjavík þar sem mál-
flutningur hennar er harðlega
gagnrýndur. Þá er hún sögð hafa
hvatt til óeirða þar sem fólk gæti
slasast eða týnt lífi og ætti hún
ekki aftur að titla sig laganema á
opinberum vettvangi.
„Lög eru alltaf túlkanleg“
Katrín segist aldrei hafa boðað
til ofbeldis en henni virðist sem les-
in hafi verið eins öfgafull meining
úr textanum og hægt var. „Það að
túlka þetta svona bókstaflega er
siðurinn orðinn í þessum heimi og í
þessum lögfræðigeira þar sem fólk
vill bara rýna í lagabókstafinn án
þess að hugsa um hvað sé raun-
verulega sanngjarnt og réttlátt.
Lög eru alltaf túlkanleg. Þeir mega
túlka það sem ég segi eins og þeir
vilja en ég túlka hins vegar lögin
eins og mér finnst líka og áskil mér
allan rétt til að tjá mig um það sem
laganemi í framtíðinni.“
Katrín segir marga samnemend-
ur sína hafa komið til hennar og
þakkað fyrir ræðuna. Þeir sem
voru henni ósammála hafi ekki rætt
við hana í eigin persónu. „Það er
frekar verið að stofna Facebook-
síðu sem mér finnst áhugavert og
eineltislegt ef maður skoðar það í
stóra samhenginu. Í öllum alvöru
háskólum þrífst umræða og fólk á
rétt á öllum þeim skoðunum sem
það vill. Ég held að HR ætti að
fagna því að það séu alls konar
skoðanir innan skólans.“
„Eineltislegt“ að
stofna Facebook-síðu
Hafnar gagnrýni samnemenda í HR
Í HNOTSKURN
»Á heimasíðu HR má finnaræðu Katrínar. Stofnuð
hefur verið Facebook-síða þar
sem skólinn er hvattur til að
taka ræðuna út af vefnum.
»Það stendur hinsvegarekki til, að sögn upplýs-
ingafulltrúa skólans. Tengill á
ræðu Katrínar birtist í dálk-
inum „HR-ingar í fjölmiðlum“
þar sem reynt er að gera grein
fyrir öllum fréttum þar sem
kennarar og nemendur við HR
koma við sögu.
Katrín
Oddsdóttir