Morgunblaðið - 06.12.2008, Qupperneq 18

18 FréttirINNLENT
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 6. DESEMBER 2008
FRÉTTASKÝRING
Eftir Ágúst Inga Jónsson
aij@mbl.is
BLEIKJUSTOFNINN í Elliðavatni
stendur höllum fæti og sjúkdómur
sem greindist í bleikju í vatninu í
haust eykur enn á áhyggjur af stofn-
inum. Sérfræðingar á rann-
sóknadeild fisksjúkdóma á Keldum
og Veiðimálastofnun vinna nú að
undirbúningi á viðamiklum rann-
sóknum í Elliðavatni og fleiri vötn-
um þar sem bleikjustofninn hefur
hopað síðustu ár. Unnið verður eftir
þeirri rannsóknaáætlun næsta sum-
ar.
Sjúkdómurinn nefnist PKD (e. Pro-
liferative Kidney Disease) og veldur
sýkingu í nýrum fisksins. Allir lax-
fiskar eru næmir fyrir sjúkdómnum,
sem hefur ekki áður fundist á Ís-
landi.
„Ég get ekki neitað því að þetta er
alvarlegur sjúkdómsvaldur, sér-
staklega í regnbogaeldi, en þekk-
ingin á villtum stofnum er takmörk-
uð,“ segir Árni Kristmundsson,
fisksjúkdómafræðingur á rann-
sóknadeild fisksjúkdóma. „Í eldinu
geta afföllin verið 30-90% þar sem
sjúkdómsins verður vart og dæmi
eru um talsverð afföll á villtum
stofnum, en rannsóknir þar eru
skemmra á veg komnar,“ segir Árni.
Gísli Jónsson, dýralæknir fisk-
sjúkdóma, segir að sjúkdómurinn
hafi fyrst verið greindur í Noregi
upp úr 1972. Hann hafi slegið veru-
lega á stofna bleikju og urriða í
norskum ám og um 70 vötnum og
vatnasvæðum.
Mikill afföll af yngri fiski
Eins og áður hefur komið fram
reyndust þrjár bleikjur af átján vera
sýktar við rannsókn í Elliðavatni í
haust. Ekki aðeins báru þær sýk-
ilinn, heldur voru þær orðnar sjúkar.
Ekki er vitað hvort þetta hlutfall má
yfirfæra á bleikjustofninn í vatninu í
heild en þessar bleikjur voru veiddar
í net. Talið er að afföll verði sér-
staklega mikil af yngri fiski. Það er
einnig stofnabundið hve næmir þeir
eru fyrir sjúkdómnum.
Hitastig vatnsins er sett í sam-
hengi við útbreiðslu sýkinnar, en
fiskar verða ekki sjúkir fyrr en hita-
stig hefur náð 12-15 gráðum. Hita-
stig Elliðavatns hefur hækkað mikið
á síðustu áratugum. Í vatninu er
mosadýr sem er millihýsill fyrir ein-
frumunginn sem veldur PKD. Þetta
smásæja dýr finnst aðeins í nýrum
(blóðdálki) fisks og fiskurinn er á
engan hátt hættulegur mönnum.
Guðni Guðbergsson, sérfræðingur
hjá Veiðismálastofnun, segir að
bleikjan í Elliðavatni hafi ekki náð
sér á strik og séu fáar bleikjur í
vatninu. Veiðimálastofnun hafi tekið
sýni þar árlega frá árinu 1988.
Urriðastofninn virðist vera svip-
aður yfir þetta tímabil, en frá því í
kringum 1990 fækkaði jafnt og þétt í
bleikjustofninum fram til aldamóta.
Ekki má hrapa að ályktunum
Frá árinu 2000 hafi bleikjur í vatn-
inu verið mjög fáar. Á sama tíma hafi
bleikju einnig fækkað í Hafravatni
og Vífilsstaðavatni og þar hafi verið
talsvert kaldara en í Elliðavatni. Því
þurfi að kanna hvort þessi fækkun
bleikju í vatninu tengist hlýnun. Sú
tilgáta sé ágæt, en varast beri að
hrapa að ályktunum, segir Guðni.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Rannsóknir Í Elliðavatni hefur bleikjustofninn hopað á síðustu árum og verður rannsakað hvað veldur, en hækkað
hitastig sem auðveldar sjúkdómum leið er meðal líklegra skýringa. Myndin er tekin við vatnið í vetrarstillu í vikunni.



    





 














 

  

   

 
  

!"
Viðamikil bleikjurannsókn
 PKD-nýrnasýk-
ing í Elliðavatni
 Alvarlegur
sjúkdómsvaldur
STJ’ORN Starfsmannafélags Kópa-
vogs hefur skrifað undir nýjan
kjarasamning við Launanefnd
sveitarfélaga. Samningurinn felur í
sér framlengingu og breytingu á
eldri samningi og er byggður á
sama grunni og önnur starfs-
mannafélög hafa verið að skrifa
undir við Launanefnd sveitarfé-
laga. Farið var yfir samninginn á
fundi með trúnaðarmönnum í gær.
Stefnt er að því að kjósa um hann á
fimmtudag og föstudag í næstu
viku.
Samið
um laun í
Kópavogi
KORNRÆKT gekk vel í Horna-
firði í sumar og hafa kornakrar
stækkað og fjölgað úr um 100
hekturum í
150 ha. og
nýir korn-
ræktendur
bæst við. Á
vefnum hor-
nafjordur.is
er haft eftir
Grétari Þor-
kelssyni hjá
Búnaðarsam-
bandinu að
hey séu mikil
og góð eftir
sumarið og
ásetningur hjá sauðfjárbændum er
heldur meiri.
Þórey Bjarnadóttir hjá Bún-
aðarsambandinu segir að fram-
undan sé annatími hjá sauð-
fjárbændum, verið er að rýja féð,
meta ullina og koma henni til Ís-
tex þar sem ullin er þvegin og
unnin.
Skráðir sauðfjáreigendur í sýsl-
unni eru um 40 og sá sem státar
af stærsta fjárhópnum er með um
1.200 kindur. Hrútaskráin er ný-
komin út og segir Þórey að á
þessum tíma sé hún mest lesna
bókin meðal sauðfjárbænda enda
fengitíminn framundan.
Annatími
hjá sauð-
fjárbændum
Á heimasíðu Náttúru-
fræðistofnunar Kópavogs er
fjallað um bleikjustofninn í
Elliðavatni undir fyrirsögninni
Nýrnaveiki og loftslagshlýnun.
Þar segir meðal annars: Eðlilega
vakna margar spurningar í kjöl-
far þessa fundar. Þar á meðal af
hverju PKD−sýking skjóti fyrst
upp kollinum nú. Enda þótt full-
snemmt sé að staðhæfa nokkuð
í þessum efnum er ekki útilokað
að hlýnun Elliðavatns eigi hér
sök að máli...
Einnig segir þar: Erlendis er
vel þekkt úr laxfiskaeldi að sjúk-
dómurinn tengist vatnshita en
hástig sýkingar og mest afföll
verða fyrst og fremst síðsumars
þegar vatnshiti nær hámarki,
iðulega á bilinu 15−18 °C. Gjarn-
an er miðað við að neðri hita-
stigsmörk á PKD−faraldri séu
við 15 °C.
Síðar í umfjölluninni segir:
Flest bendir því til að fækk-
unina í bleikjustofni Elliðavatns
megi rekja a.m.k. að hluta til of
hás vatnshita. Neikvæð áhrif
óhagstæðs vatnshita á bleikju
geta m.a. falist í vaxtarrýrnun,
lélegri þroskun hrogna, minni
sjúkdómsvörnum og auknum
líkum á dauðsföllum.
www.natkop.is
Tengist vatnshita
ÍS
L
E
N
S
K
A
S
IA
.I
S
U
T
I
44
21
0
11
.2
00
8
Skíðapakkar
20% afsláttur
Skíðadeildin er í Glæsibæ
HOLTAGÖRÐUM GLÆSIBÆ KRINGLUNNI SMÁRALIND SÍMI 545 1500
Jólatilboð
Norskir eðal plastbátar.
Sterkir, stöðugir og
ósökkvanlegir
SJÁLFSTÆÐISMENN undirbúa nú
Evrópu- og gjaldmiðilsumræðu
landsfundarins, sem haldinn verður
í janúar.
Meðal annars hefur flokkurinn
fengið þá Gylfa Zoëga, prófessor í
hagfræði við Háskóla Íslands, og
Ársæl Valfells, lektor í við-
skiptafræði við sömu stofnun, til
þess að framkvæma úttekt á mögu-
leikum Íslendinga í gjaldmið-
ilsmálum.
Í samtali við Morgunblaðið sagði
Ársæll hlutverk þeirra Gylfa að
taka saman upplýsingar um hvern
kost fyrir sig, sem innlegg í um-
ræðuna á landsfundi.
onundur@mbl.is
Gera úttekt fyrir landsfund