Morgunblaðið - 13.12.2008, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 13. DESEMBER 2008
Einar Sigurðsson.
Ólafur Þ. Stephensen.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Lögmennhafa vakiðathygli á
að löggjöf um
störf sérstakrar
rannsóknarnefndar vegna
bankahrunsins þurfi að vera
vönduð, svo ekki sé hætta á að
hugsanleg saksókn síðar spill-
ist.
Ábendingar lögmannanna
eru réttmætar. Þeir geta vísað
til nærtæks dæmis, því í olíu-
málinu svokallaða voru reglur
um málsmeðferð og réttar-
stöðu manna við rannsókn og
meðferð upplýsinga óskýrar.
Ákvæði skorti í samkeppnis-
lög um skil á milli rannsókna
lögreglu og samkeppnisyfir-
valda. Niðurstaða dómsmáls á
hendur forstjórum olíufélag-
anna þriggja varð sú, að ekki
væri hægt að reisa ákæru á
lögreglurannsókninni. Málinu
var vísað frá, eftir mjög um-
fangsmikla rannsókn sam-
keppnisyfirvalda og lögreglu.
Laganefnd Lögmanna-
félagsins lýsti áhyggjum sín-
um af að hugsanlega yrði brot-
ið gegn friðhelgi einkalífsins
með því að birta upplýsingar
um fjárhagsmálefni ein-
staklinga, verði frumvarp um
störf nefndarinnar að lögum.
Þar er gert ráð fyrir að heim-
ilt sé að birta slíkar upplýs-
ingar og nefndarinnar að meta
nauðsyn þess.
Neyðarlögin, sem sett voru
í kjölfar hruns bankanna,
gengu meira á rétt
manna en eðlilegt
er í réttarríki.
Eðlilega, af því að
þá urðu stjórnvöld
að fá svigrúm til að bregðast
við mjög óvenjulegri stöðu.
Nú er rétt að staldra við.
Neyðarlög eru eitt, lög um
sérstaka rannsóknarnefnd
annað.
Allsherjarnefnd Alþingis
skilaði í gær nefndaráliti, sem
tekur að verulegu leyti undir
ábendingar lögmannanna. Til
dæmis lagði nefndin til að ekki
verði heimilt að nota upplýs-
ingar sem einstaklingur hefur
veitt fyrir nefndinni sem
sönnunargagn í sakamáli sem
höfðað er gegn honum og er
ákvæðið þá sambærilegt sam-
keppnislögum, eins og þeim
var breytt í kjölfar olíu-
málsins.
Þá leggur nefndin til að
rannsóknarnefndinni verði
gert að tiltaka þær ástæður,
sem eru fyrir því ef hún telur
nauðsynlegt að birta upplýs-
ingar um persónuleg málefni
einstaklinga, í stað þess að
birting byggist á óljósu mati.
Á Alþingi hvílir sú ábyrgð
að setja slík lög um rannsókn-
ina á bankahruninu að enginn
vafi leiki á að grundvallar-
reglur réttarríkisins séu virt-
ar. Allsherjarnefnd Alþingis
hefur bætt verulega úr þeim
göllum sem voru á frumvarp-
inu.
Allsherjarnefnd
lagaði frumvarpið}Réttmætar ábendingar
Morgunblaðiðsagði frá því
í gær að for-
eldrum barna í
Hvassaleitisskóla
hefði verið til-
kynnt að greiddu þeir ekki
fyrir skólamáltíðir fengju
börnin þeirra ekki mat í skól-
anum.
Við eðlilegar aðstæður
þættu þetta kannski sjálfsögð
vinnubrögð. Nú stefnum við
hins vegar inn í tíma, þar sem
alls ekki er víst að allir for-
eldrar hafi ráð á að greiða fyr-
ir mat barna sinna í skól-
anum.
Séra Þórhallur Heimisson,
prestur í Hafnarfjarð-
arkirkju, segir í blaðinu í gær
að huga þurfi að hópum, sem
séu rétt undir þeim viðmiðum,
sem sett eru um félagslega
aðstoð. Fólk sem sé í þeirri
stöðu að hafa enn vinnu, en
hafi lág laun, eigi jafnvel ekki
fyrir mat og neyðist sumt til
að hætta að borga skóla-
máltíðirnar. „Þegar allt er bú-
ið, þá er bara allt búið. Hvað
gerir fólk þá?“
Sveitarfélögin á
höfuðborgarsvæð-
inu eru byrjuð að
undirbúa aukna
félagslega aðstoð
fyrir atvinnulausa
og láglaunafjölskyldur nú
þegar að kreppir í efnahags-
lífinu.
Magnús Baldursson,
fræðslustjóri Hafnarfjarðar,
segir í Morgunblaðinu að enn
betur sé fylgzt með í skól-
unum en vanalega hvort hugs-
anlega dragi úr mataráskrift.
„Við stefnum að því að þetta
leiði ekki til þess að börnin fái
ekki að borða,“ segir hann.
Í kreppunni í Finnlandi í
byrjun síðasta áratugar var
lögð áherzla á ókeypis skóla-
máltíðir, sem í sumum til-
vikum voru eini heiti mat-
urinn, sem börn fengu á
virkum dögum. Sveitarfélögin
hér eiga að létta undir með
foreldrum, sem ekki geta
borgað fyrir skólamáltíðir.
Ekkert barn á að þurfa að
lenda í því að vera vísað frá í
biðröðinni eftir heitum mat í
skólanum.
Engu barni á að
vísa frá í skóla-
mötuneytinu}
Skólamatur í kreppunni
É
g lofaði ókunnugri konu úti á götu
í gær að ég mundi ekki skrifa um
kreppu í dag. Sem dyggur les-
andi bað hún mig að skrifa ekk-
ert um fjármálahrun og erf-
iðleika heldur bara eitthvað væmið og skrítið
um þakklæti sem kæmi henni í opna skjöldu.
Svo ég skrifa um fíla.
„Fílarnir eru lúnir eftir langan dag í sólinni
og þeir leggjast á árbakkann, þá munar um
lúrinn, og hann klifrar upp fótinn og uppá
herðakambinn þeirra með skrúbb og klút, fí-
lahirðirinn minn frá Súrín.“
Mikið er ég þakklát fyrir Möggu Stínu sem
syngur þetta lag sem önnur eins og engill og er
held ég engill og mikið er ég þakklát fyrir hitt
og þetta í lífinu og þar á meðal dýrin í skóg-
inum. Ég datt inn á útvarpsþátt á BBC í vikunni þar sem
ástríðufullur líffræðingur sagði að fílar dæju yngri og
sorgmæddari í dýragörðum heldur en úti í náttúrunni.
Fílar syrgja, hlæja, gráta, rífast, slást, leika og hugga,
stendur skrifað. Og þeir muna. Eða ætti ég að segja þær?
Kvenfílar lifa og hrærast allt sitt líf í stórri fjölskyldu
systra, mæðra, amma, dætra og frænkna. Aumingja full-
orðnu karlarnir eru miklu meira einir og afskiptir og fá
bara öðru hvoru að vera eitthvað á vappi í kring en eru
aldrei almennilega með nema þegar á að búa til börn. En
kannski eru þeir ekki einmana heldur einfarar sem vilja
vera einir með sjálfum sér. Fílar geta haft samskipti yfir
langar vegalengdir með því að gefa frá sér
drunur undir hljóðhraða sem nemast með við-
kvæmri húð á fótum og rana. Fílar eru fé-
lagsverur, sagði maðurinn á BBC, og kvenfíll
sem lifir ein hættir að vera fíll. Þegar fíll fer í
burtu frá hópnum og kemur svo aftur eru
miklar seremóníur til að bjóða hana velkomna
á ný og þegar fílskálfur grætur hleypur sam-
félagið allt til og strýkur honum, ekki bara
mamman ein, segir í fílabók. Svona mann-
gerum við hegðan fílanna. Og ég fyllist lotn-
ingu á fallegum íslenskum vetrardegi yfir
undrum heimsins, vistkerfunum, lífríkinu og
dýrunum öllum sem eru svo óendanlega fjöl-
breytt og furðuleg að það tekur út yfir allan
þjófabálk og ekki einu sinni mannlegt ímynd-
undarafl af sterkustu gerð allra manna í öllum
heiminum gæti nokkurn tímann spunnið slík undur með
sjálfu sér. Ég ætla að verða David Attenborough þegar
ég verð stór.
Konan sem ég hitti á götu í gær og fær pistil um fíla
spurði mig hvernig við gætum endurreist orðspor Íslands
í heiminum. Orðspor Íslands? Við því er svar: Með því að
byggja hér upp betra samfélag. Við getum ef við viljum
og höfum til þess kjark og dug og þor og sýn varðveitt það
besta og búið til nýtt, ekki bara í ímynd heldur innihaldi.
Náttúra Íslands er enn á eyðileggingarlistanum, svo
dæmi sé tekið. Enginn er hennar hirðir nema við sjálf.
Eigum við kannski að byrja þar? liljagretars@gmail.com
Guðfríður Lilja
Grétarsdóttir
Pistill
Til konunnar á götunni
Mikil atvinnuþátttaka
en menntun í meðallagi
FRÉTTASKÝRING
Eftir Silju Björk Huldudóttur
silja@mbl.is
A
tvinnuþátttaka Íslend-
inga hefur í langan tíma
verið miklum mun meiri
en þekkist meðal ná-
grannaþjóðanna. Á
sama tíma er menntunarstigið hér á
landi aðeins í meðallagi, sem má ekki
síst rekja til þess að atvinnulífið hef-
ur gert mikla kröfu um atvinnuþátt-
töku landans. Þetta er meðal þess
sem kemur fram í nýjum tölum sem
Lárus Blöndal, deildarstjóri í at-
vinnu- og félagsmáladeild Hagstofu
Íslands, hefur tekið saman og hann
kynnti á ráðstefnu sem HÍ - Lands-
skrifstofa menntaáætlunar Evrópu-
sambandsins stóð fyrir undir lok vik-
unnar.
Samkvæmt gögnunum má sjá að
árið 2007 var atvinnuþátttaka Ís-
lendinga 83,3%, þar af var atvinnu-
þátttaka karla 87,5% og kvenna
78,6%. Séu tölurnar greindar eftir
aldri má sjá að atvinnuþátttaka fólks
á aldrinum 16-24 ára var 80,1%, á
aldrinum 25-54 ára 90,6% og á aldr-
inum 55-74 ára 66,2%. Á sama tíma
mældist atvinnuleysi aðeins 2,3% og
var það mest í aldurshópnum 16-24
ára eða 7,2% en rétt ríflega 1% í hin-
um aldurshópunum.
Vinnutími námsfólks 33 klst.
Í samantekt Lárusar kemur einnig
fram að vinnutíminn árið 2007 var að
meðaltali 41,9 klst. á viku, þar af var
meðalvinnutíminn í fullu starfi 46,8
klst. og í hlutastarfi 24 klst. Atvinnu-
þátttaka námsfólks var mjög mikil
árið 2007 eða rúmlega 74%, þ.e. ríf-
lega 73% í hópi nemenda á aldrinum
16-24 ára og ríflega 76% í hópi nem-
enda á aldrinum 25-74%. Heildar-
vinnutími námsfólks var að meðaltali
tæpar 33 klst. á viku en tæpar 30 klst.
í yngri aldurshópnum og tæplega 38
klst. í eldri hópnum. Þannig má
spyrja sig hvort réttara sé að segja,
að námsfólk vinni með námi eða
hvort það stundi nám með vinnu.
Leiða má að því líkur að aukið at-
vinnuleysi geti haft þau áhrif að fleiri
sæki sér menntun en áður og mennt-
unarstigið í landinu hækki. Það væri í
samræmi við markmið ríkisstjórn-
arinnar og aðila vinnumarkaðarins,
því í yfirlýsingu ríkisstjórnarinnar,
sem gefin var út í febrúar sl. í
tengslum við gerð kjarasamninga
milli ASÍ og SA, segir að stefnt verði
að því að ekki verði fleiri en 10% fólks
á vinnumarkaði án viðurkenndrar
starfs- eða framhaldsskólamennt-
unar árið 2020.
20% lögðu stund á símenntun
Sé rýnt í menntunarstig vinnandi
fólks á aldrinum 20-64 ára kemur í
ljós að árið 2007 var hlutfall þeirra
sem voru aðeins með grunnmenntun
28%, hlutfall þeirra sem voru með
starfs- og framhaldsmenntun var
43% og hlutfall fólks með háskóla-
menntun var 29%. Séu tölur fyrir ald-
urshópinn 25-64 ára skoðaðar má sjá
að þær eru mjög svipaðar, nema hvað
ívið fleiri eru með háskólamenntun
og ívið færri með starfs- og fram-
haldsmenntun eins og meðfylgjandi
graf ber með sér. Sé atvinnuþátttaka
skoðuð eftir menntunarstigi má sjá
að 82% þeirra sem eru aðeins með
grunnmenntun eru á vinnumarkaði,
meðan 87% þeirra sem eru með
starfs- og framhaldsmenntun eru
vinnandi og 94% þeirra sem eru með
háskólamenntun.
Í ljósi áherslu yfirvalda á það að
auka menntunarstigið í landinu er
forvitnilegt að skoða að á árinu 2007
lögðu 20% vinnuaflsins stund á sí-
menntun. Þar af sóttu tæp 79%
fræðslu í tengslum við starf sitt. Tæp
68% sóttu námskeið eða fræðslu á
vinnutíma og tæp 68% fengu laun
þann tíma sem þeir sóttu námskeið
eða fræðslu. Velta má fyrir sér hvort
vinnuveitendur verði jafn fúsir til
þess að styðja við símenntun með
þessum hætti þegar harðnar á daln-
um.
    #



"


  Q  Q Q "

# 
  $
 %& 

 E"
5
9
'  

  ( 

)  
* 
 
„VIÐ eigum öflugt atvinnulíf. Það er
sveigjanlegt og það tekur áskor-
unum vel. Í þessu felast mikil verð-
mæti,“ sagði Ingibjörg Elsa Guð-
mundsdóttir, framkvæmdastjóri
Fræðslumiðstöðvar atvinnulífsins, á
ráðstefnu HÍ - Landsskrifstofu
menntaáætlunar Evrópusambands-
ins, nú í vikunni.
Í máli hennar kom fram að til að
bregðast við núverandi aðstæðum
hefði FA komið upp nýrri forgangs-
röðun á fjármunum sínum í því skyni
að auka við náms- og starfsráðgjöf
til þess að mæta ástandinu. Eitt af
hlutverkum FA er að fylgjast með
tölfræði Vinnumálastofnunar. Í lið-
inni viku voru yfir 8 þúsund manns
skráðir atvinnulausir, sem jafngildir
um 4,1% atvinnuleysi.
Af þessum hópi reyndust 60%
vera verkafólk, starfsmenn í þjón-
ustu- og afgreiðslustörfum sem og
iðnaðarmenn, 54% höfðu eingöngu
grunnskólapróf, 34% höfðu ýmiss
konar próf á framhaldsskólastigi,
s.s. stúdentspróf, iðnmenntun og
verslunarpróf, en 12% höfðu há-
skólapróf. Ingibjörg benti á að hóp-
urinn sem einvörðungu hefði lokið
grunnskólaprófi væri ávallt mun
viðkvæmari fyrir atvinnuleysi og
iðulega lengur á atvinnuleysisskrá
en þeir sem hafa meiri menntun.
››ÖFLUGTATVINNULÍF