Morgunblaðið - 20.01.2009, Síða 19

19
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 20. JANÚAR 2009
Gaman Ekki verður séð á Gylfa Arnbjörnssyni, forseta ASÍ, og Ingibjörgu R. Guðmundsdóttur varaforseta að fyrir stuttu börðust þau um forsetaembættið.
Ómar
Vilhjálmur Þorsteinsson | 19. janúar
Nýtt lýðveldi og hug-
myndir Vilmundar
Um daginn skrifaði ég um
25 ára gamlar hugmyndir
Vilmundar Gylfasonar um
róttækar breytingar á
stjórnkerfinu, sem eiga
ekki síður við í dag en þá.
Svo virðist sem margt af
þessu sé að festa rætur í umræðu dags-
ins og það er vel. Í þessu sambandi lang-
ar mig að benda á góðan og tímabæran
Krossgötuþátt á Rás 1 þar sem Hjálmar
Sveinsson fjallar m.a. um Vilmund og
hugmyndir Bandalags jafnaðarmanna,
og fræg 17 mínútna þingræða Vilmundar
er endurflutt – alveg mögnuð.
Jafnframt bendi ég á sérlega fína
grein Jóns Kalmans Stefánssonar úr
Fréttablaðinu 15. janúar sl., „Nýtt Ísland;
nýtt lýðveldi“. Jón rekur orsakir vanda
okkar réttilega til bresta í stjórnkerfinu
og gallaðs lýðræðis.
Nýtt lýðveldi hlýtur að læra af mistök-
unum og verða reist á traustari stoðum
en hið fyrra.
Meira: vthorsteinsson.blog.is
HÓLMFRÍÐUR
Guðlaug er dóttir mín.
Saga hennar hefur
snortið marga. Allt sem
hendir hana snertir mig.
Sem móðir finn ég til
sektar. Mér eru minn-
isstæð orð sem móðir
ritaði um son sinn sem
svipti sig lífi, en hann
hafði þurft að þola við-
varandi einelti. Þar stóð:
Ég bið þig að fyrirgefa mér allt sem
ég gerði en hefði ekki átt að gera.
Allt sem ég gerði ekki en hefði átt að
gera. Allt sem ég sagði en hefði ekki
átt að segja. Allt sem ég sagði ekki en
hefði átt að segja. Þessi minningar-
grein hafði líka mikil áhrif á dóttur
mína sem spurði: Mamma, gæti þetta
komið fyrir mig? Hjartað í mér brast.
Það er erfitt að eiga barn sem hef-
ur verið lagt í einelti. Það hlýtur að
vera jafn erfitt fyrir foreldra að horf-
ast í augu við þá staðreynd að barnið
þeirra leggur aðra í einelti. Öll ger-
um við mistök í lífinu. Verstu mistök
sem foreldri getur gert er að taka
ekki á vandamálum sem börn þeirra
lenda í.
Samviskan nagar mig eins og hún
hlýtur að naga alla foreldra sem eiga
börn sem verða fyrir hræðilegri lífs-
reynslu. Að velta sér upp úr því sem
er búið og gert hefur engan tilgang.
Ekkert getur breytt því sem hefur
þegar átt sér stað. Mikilvægast er að
líta fram á við og reyna að gera það
sem er barninu fyrir bestu, vinna úr
vandamálum líðandi stundar og læra
af reynslunni. Sagt er að það sem
bugar mann ekki veiti manni styrk.
Börn sem verða fyrir einelti geta
ekki bara gleymt því og haldið áfram
eins og ekkert hafi gerst. Dóttir mín
hefur verið að ganga í gegnum ferli
sem er ekki ósvipað sorgarferli. Hún
hefur verið að upplifa mikla reiði sem
gýs upp þegar hún sér skólann eða
þegar hún sér kvalara sína á förnum
vegi. Af hverju þurfti hún að víkja úr
sínum heimaskóla? Hún hafði ekki
gert neitt af sér.
Skólasamfélagið andar léttar. Þá
er þetta vandamál úr sögunni. Þol-
andinn farinn. En gerendur halda
áfram að kvelja og pína þar til næsta
fórnarlamb flýr af vettvangi. Er
þetta lausnin á einelti? Er þetta það
sem við viljum að viðgangist í skól-
unum okkar? Skólakerfið hylmir yfir
þetta, það má ekki tala um fórnar-
lömb eineltis. Þau eru falin í kerfinu
eins og óhreinu börnin hennar Evu í
Edensgarði forðum.
Við ættum að varast að nota orðið
einelti of frjálslega. Stríðni, slagsmál
og ósætti milli skólasystkina eru ekki
alltaf einelti. Einelti er viðvarandi
líkamlegt og/eða andlegt ofbeldi. Að
jafnaði eru þeir sem hrópa úlfur, úlf-
ur í tíma og ótíma ekki þolendur ein-
eltis. Við þurfum frekar að vera vak-
andi yfir börnunum
sem kvarta aldrei,
sitja ein, forðast at-
hygli, leika sér ein úti
í frímínútum, þau sem
af gömlum vana halda
hendi fyrir höfði og
bíða eftir því að árás-
inni linni. Börnin sem
gráta sig í svefn og
vakna með höfuðverk
og magapínu af kvíða.
Það eru fórnarlömbin.
Þau sem þola ítrek-
aðar atlögur í þeirri
trú að þetta sé á einhvern hátt þeim
að kenna.
Það var ég sem hvatti Hólmfríði til
að skrifa um reynslu sína í þeirri von
að það gæti hjálpað henni að vinna úr
fortíðinni. Það var hún sem ákvað að
setja þessa reynslusögu inn á blogg-
síðu í þeirri von að hún kæmist í sam-
band við aðra sem höfðu svipaða
sögu að segja. Ég átti ekki von á
þeim viðbrögðum sem hún fékk.
Ekki leið vika þar til fjölmiðlar sýndu
henni áhuga. Hún fór ekki í fjöl-
miðlana, þeir komu til hennar. Frá-
sögn hennar hefur vakið ótrúlega at-
hygli bæði jákvæða og neikvæða og
ég dáist að því hvað hún hefur tekið
þessu öllu með stóískri ró. Mér finnst
hún hafa fengið uppreisn æru og geti
nú horft björtum augum fram á við,
sterk og stolt, þessi frábæra mann-
eskja sem hún er. Hún á það svo
sannarlega skilið.
Það má vel vera að bloggsíða sé
ekki besti vettvangur fyrir umræðu
um einelti en viðbrögðin við reynslu-
sögu Hólmfríðar sýna hversu brýn
þörfin er. Fjöldi athugasemda sýnir
hversu útbreitt vandamál einelti er
og hversu margir hafa orðið fyrir því.
Varmárskóli er í þeirri óþægilegu
stöðu að lenda í kastljósinu að þessu
sinni en við megum ekki gleyma því
að einelti getur átt sér stað í hvaða
skóla sem er hvenær sem er. Vandi
Varmárskóla er að taka þessu ekki
sem persónulegri árás heldur sem
áskorun að vinna með eineltismál af
meiri fagmennsku og festu. Allir
skólar ættu að taka þessari áskorun.
Þolendur eineltis eiga ekki að sitja
uppi með ábyrgðina. Gerendur ein-
eltis verða að taka afleiðingum
gjörða sinna. Foreldrar og fagfólk –
stöndum saman. Tökum á einelti af
festu og alúð. Sýnum það í orði og
verki að einelti verður ekki liðið í
skólunum okkar.
Eftir Bergljótu
Ingvadóttur
» Þolendur eineltis
eiga ekki að sitja
uppi með ábyrgðina.
Gerendur eineltis verða
að taka afleiðingum
gjörða sinna.
Bergljót Ingvadóttir
Höfundur er móðir barns sem hefur
verið lagt í einelti.
Hjartað í mér brast
VANDINN sem ís-
lenskt samfélag stendur
nú frammi fyrir á ekki
einungis rætur í falli og
þjóðnýtingu viðskipta-
bankanna. Því fer raun-
ar víðs fjarri. Yfir okkur
reið ekki einungis
bankakreppa, heldur
mun stærri og alvarlegri
gjaldeyriskreppa.
Verðbólgan, sem
hækkar nú höfuðstól
lána heimila og fyrirtækja og rýrir
stórlega kjör allra landsmanna, er
til komin vegna gengisfalls krón-
unnar. Það var byrjað alllöngu áð-
ur en bankarnir féllu, en með þeim
atburði hvarf sú takmarkaða tiltrú
sem krónan hafði notið á alþjóð-
legum mörkuðum.
Stórhækkuð greiðslubyrði af er-
lendum lánum heimila og fyrir-
tækja, sem þau tóku til fjármagna
húsnæðiskaup og aðrar fjárfest-
ingar, er einungis til komin vegna
gengisfalls krónunnar.
Stýrivextirnir og þar með aðrir
vextir í landinu, sem nú sliga
heimili og atvinnulíf, þjóna þeim
tilgangi einum að halda uppi gengi
krónunnar sem annars gæti fallið
frekar. Þetta var reyndin strax
snemma á síðasta ári, löngu áður
en bankakreppan reið yfir. Háir
stýrivextir reyndust hins vegar
ekki nógu sterkt tæki, hvorki þá
né nú, og því var nauðsynlegt að
grípa til gjaldeyrishafta með vel
kunnum afleiðingum.
Veikur gjaldmiðill er því ein
stærsta og alvarlegasta orsök
vandans sem blasir nú við.
Leiðir til lausnar
Íslenskir jafnaðarmenn – Sam-
fylkingin – hafa árum saman talað
háum rómi um hætturnar sem
fylgja krónunni. Andstæðingar
okkar kölluðu þetta að „tala krón-
una niður“ og ýmislegt annað mið-
ur fallegt. Þó var einungis verið að
lýsa staðreyndum sem augljósar
voru hverjum þeim sem vildi sjá.
Strax á fyrsta ári mínu sem við-
skiptaráðherra, um áramótin 2007-
2008, kvaddi ég til nokkra af okkar
færustu sérfræðingum innlendum
sem erlendum til að kortleggja frá
ýmsum sjónarhornum kosti og
galla, hættur og tækifæri, sem
fylgja því að reka minnsta gjald-
miðil á Vesturlöndum. Kortleggja
kosti okkar í gjaldmiðilsmálum til
framtíðar og hvað sjálfkrafa evr-
uvæðing þýðir fyrir þjóðlífið.
Þessu verki var
um það bil að ljúka
þegar bankakreppan
reið yfir, fyrstu nið-
urstöður voru kynnt-
ar í september á
málþingi í Þjóð-
menningarhúsinu og
verða gefnar út í
lokagerð á næstunni.
Niðurstöðurnar eru
sláandi og staðfesta
að það er brýnasta
hagsmunamál al-
mennings og at-
vinnulífs til lengri og
skemmri tíma að taka hér upp
stöðugan gjaldmiðil.
Ein merkasta pólitíska nið-
urstaða síðustu missera er að
flestir eru komnir á þessa skoðun.
Þeir eru vandfundnir sem mæla
fyrir því í alvöru að haldið verði í
íslensku krónuna með áframhald-
andi gengissveiflum og ómældum
kostnaði fyrir landsmenn.
En tillögur til úrbóta hafa á
stundum verið sérkennilegar. Að
mati jafnaðarmanna er aðeins ein
leið skynsamleg: Innganga í Evr-
ópusambandið, aðlögun að mynt-
kerfi þess og upptaka evru, með
þeim efnahagslega stöðugleika
sem því fylgir. Þetta er þó engin
nauðungarleið, heldur kærkomið
framhald á því samstarfi sem Ís-
lendingar hafa átt við nágranna-
þjóðir sínar. Sérstaklega í því ljósi
hve dýrkeypt það reyndist okkur
að standa utan fullrar Evrópusam-
bandsaðildar eftir að erlend útrás
bankanna hófst í kjölfar einkavæð-
ingar þeirra.
Þeir sem eru andvígir ESB-
aðild – og bera m.a. fyrir sig rök
um framsal fullveldis – vilja taka
upp bara einhvern gjaldmiðil ein-
hliða (evru, dollar, norska krónu,
svissneskan franka), sem er þó
vísasta leiðin til að afsala sér full-
veldinu að þessu leyti. Slík aðgerð
kippir ennfremur fótunum undan
því sem eftir er af bankakerfinu,
því með einhliða upptöku hefðu ís-
lensku bankarnir ekki stuðning af
neinum seðlabanka sem lánveit-
anda til þrautavara, ekki einu
sinni hinum íslenska.
Sögulegur landsfundur
Sterk teikn eru á lofti um að
ábyrgir menn í öllum flokkum geri
sér grein fyrir þessari stöðu og til
hvaða aðgerða þarf að grípa. Um
það vitna umræður í aðdraganda
landsfundar Sjálfstæðisflokksins
sem haldinn verður um aðra helgi
og eru um margt sögulegar.
Það eru mikil tíðindi þegar flest-
ir helstu forystumenn Sjálfstæð-
isflokksins eru nú – eftir langa
fimmtán ára þögn – viljugir að ljá
máls á aðild Íslands að Evrópu-
sambandinu. Þetta eru sterkar
raddir og ná dýpra en margan
grunar.
Að vísu eru úrtöluraddirnar
þarna enn – og enduróma í hluta
vinstri grænna. Þær bera fyrir sig
afsal fullveldis, þegar fullveldi Ís-
lands í réttum skilningi myndi ein-
mitt styrkjast og dýpka við aðild
að ESB. Úrtölumenn vita að eng-
inn stjórnmálaflokkur mun standa
að samningi sem felur í sér var-
anlegt afsal náttúruauðlinda, en
þeir virðast hafa tapað samninga-
viðræðunum áður en þær hefjast.
Hinar gömlu raddir ættu líka að
vita að með aðild má styrkja stöðu
landbúnaðarins og hinna dreifðu
byggða, eins og reynslan sýnir.
Sú staðreynd, að aðildarsinnar
innan Sjálfstæðisflokksins eyða
ekki mörgum orðum í rökræður
um þetta, bendir til þess að þeim
þyki þessi mál að mestu útrædd,
rökin liggi fyrir og kominn sé tími
til að stíga næstu skref. Fyrir
suma gerði gjaldeyriskreppan út-
slagið – aðrir hafa fyrir löngu gert
þetta upp við sig.
Tíminn er núna
Jafnaðarmenn hafa alls staðar í
Evrópu verið í fararbroddi um
efnahagslegar umbætur og aukið
Evrópusamstarf. Við fögnum sér-
hverjum þeim sem reiðubúinn er
að ræða og taka þátt í alvöru-
lausnum til frambúðar. Þær eru
löngu tímabærar og hafa aldrei
verið tímabærari en einmitt nú
þegar afleiðingar fyrirhyggjuleys-
isins dynja á íslenskum fjöl-
skyldum og atvinnulífi af meiri al-
vöru en nokkru sinni. Því er
umsókn um aðild að Evrópusam-
bandinu órjúfanlegur þáttur að
endurreisn og uppbyggingu ís-
lensks efnahagslífs og lykilatriði
til þess að Íslendingar nái vopnum
sínum aftur.
Eftir Björgvin G.
Sigurðsson » Það eru mikil tíðindi
þegar flestir helstu
forystumenn Sjálfstæð-
isflokksins eru nú – eftir
langa fimmtán ára þögn
– viljugir að ljá máls á
aðild Íslands að Evrópu-
sambandinu.
Björgvin G.
Sigurðsson
Höfundur er viðskiptaráðherra.
Krónan, evran
og kostir Íslands
BLOG.IS