Morgunblaðið - 14.02.2009, Blaðsíða 22

22 Daglegt lífVIÐTALIÐ
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 14. FEBRÚAR 2009
É
g er ráðherra í rík-
isstjórn sem hefur
mjög ákveðin verk-
efni í þá þrjá mánuði
sem eru fram að
kosningum. Verkefnið er að
bregðast við því að heilt efnahags-
kerfi hrundi. Sá stutti tími sem ég
hef í embætti og staða efnahags-
mála þýðir að ég get ekki gert allt
sem ég vil gera,“ segir Katrín
Jakobsdóttir, þingkona Vinstri-
grænna, sem er nýr mennta-
málaráðherra landsins.
Eitt fyrsta verk hennar í starfi
var að skipta um stjórn í Lána-
sjóði íslenskra námsmanna. Sú
ákvörðun var nokkuð umdeild.
„Mér fannst vera kominn tími til
að skipta um stjórn. Formaður
stjórnarinnar var skipaður árið
1991. Við val mitt á nýrri stjórn
hafði ég að leiðarljósi að velja fólk
sem hafði tekið þátt í stúd-
entahreyfingunni og þekkti til
mála frá þeirri hlið. Ég legg
áherslu á að farið verði út í meira
samráð við námsmenn í úthlut-
unarferli og reynt að ná sátt um
lánasjóðinn.“
Hugsað í nýjum lausnum
Hvað ætlarðu að gera til að
bæta hag námsmanna?
„Ég vil láta endurskoða úthlut-
unarreglurnar og gera þær sveigj-
anlegri. Það er líka mikilvægt að
Lánasjóðurinn vinni með Vinnu-
málastofnun og Atvinnuleys-
istryggingasjóði. Það á að vera
gerlegt fyrir fólk sem missir vinn-
una að fara í nám og ég vil að far-
ið verði yfir þau mál. Í öllum
stjórnmálaflokkum eru menn sam-
mála um að menntakerfið eigi að
hjálpa okkur í gegnum þessa erf-
iðu tíma og þá þarf að hugsa í nýj-
um lausnum.“
Það þarf alls staðar að skera
niður, þar á meðal í mennta-
málum. Hvar eru tækifæri til
þess?
„Niðurskurður lendir ekki á
mínu borði, nema ég verði hér
áfram eftir kosningar. Sem stend-
ur má ég ekki auka útgjöld. Þegar
kemur að sparnaði skiptir miklu
máli hvaða afstaða er tekin. Það
er ekki sama hver tekur ákvörðun
um sparnað, það er meðal annars
hlutverk Íslendinga að taka
ákvörðun um það í kosningum
hvaða áherslur þeir vilja sjá þegar
þarf að skera niður. Í sparnaði
þarf að hafa einhver gildi að leið-
arljósi. Á sparnaður að bitna á
gæðum, aðgengi eða þjónustu? Á
undanförnum árum hefur skólum
á öllum skólastigum fjölgað og
hver er með sína yfirstjórn. Það
er hugsanlegt að sameina megi
einhverja skóla og ná fram hag-
ræðingu með þeim hætti en í þeim
málum hefur ekkert verið ákveð-
ið.“
Hvað með að taka upp skóla-
gjöld á háskólastigi?
„Það fylgja því mikil ríkisút-
gjöld því lánað er fyrir skólagjöld-
unum. Þar er að hluta til verið að
færa úr einum vasa í annan sem
er ekki endilega leið sem skilar
miklu. Ég hef alltaf litið á það
sem hluta af jafnrétti til náms að
nemendur borgi ekki skólagjöld.
Það að nemendur fái gjöldin að
láni bætir enn ofan á þá gríð-
arlegu skuldsetningu sem er á
ungu fólki. Mér finnst ekki á hana
bætandi með því að taka almennt
upp skólagjöld á háskólastigi.“
Finnst þér að það þurfi að gera
grundvallarbreytingar á mennta-
kerfinu?
„Það er ég ekki viss um. Hins
vegar má efla það á ýmsum svið-
um og horfa um leið til innihalds
þess. Ég hef hugsað mikið um það
í þessu hruni þegar fólk kallar eft-
ir auknu lýðræði og opnari um-
ræðu hvað það er sem vantar í
annars gott skólakerfi. Mér finnst
vanta ríkari áherslu á gagnrýna
hugsun og þekkingu á hug-
myndasögu frekar en atburðum,
þannig að við fótum okkur betur í
því lýðræðiskerfi sem við búum
við og séum meðvitaðri um það af
hverju við höfum farið þær leiðir
sem við höfum farið og hverju við
viljum breyta. Nú er ég að tala
um innihald, sem á ekki endilega
að vera mitt að ákveða, en þetta
er áhersla sem ég vildi sjá inni í
skólakerfinu – og þá er ég að tala
sem manneskja en ekki sem
menntamálaráðherra.“
Hvað á að gera við tónlistar-
húsið?
„Ríkisstjórnin vill láta ljúka við
húsið. Ég tel raunar að það sé
eina leiðin í stöðunni. Það er
miklu dýrara að fresta fram-
kvæmdum og láta húsið standa
hálfklárað. Þá sæjum við fram á
gríðarlega framtíðarreikninga og
kostnaður gæti aukist um allt að
helming. Við erum að tala um
sóknarfæri í ferðamennsku og þá
gengur ekki að hafa hálfklárað
hús sem gnæfir yfir borgina og
setur ömurlegan svip á hana.“
Áhugi á framhaldi
Er ekki mjög líklegt að þessi
stjórn sé komin til að vera, með
eða án Framsóknarflokksins?
„Ég held að það sé að minnsta
kosti áhugi á því hjá bæði Sam-
fylkingu og Vg að halda samstarf-
inu áfram. Hér hefur einn flokkur
verið ráðandi í átján ár og öllum
þjóðfélögum er hollt að taka
breytingum. Þessi ríkisstjórn hef-
ur góðar hugmyndir um hvernig
má endurreisa samfélagið og vill
vinna áfram að því.
Mér finnst Sjálfstæðisflokkurinn
hafa komist í hugmyndafræðilegt
þrot. Flokkurinn hefur fylgt mjög
ákveðinni hægristefnu, sér-
staklega í efnahagsmálum, og sú
stefna beið stórkostlegt skipbrot
6. október þegar forsætisráðherra
og formaður Sjálfstæðisflokksins
bað Guð að blessa Ísland. Það er
kominn tími fyrir aðra, lýðræð-
islegri og mannúðlegri hug-
myndafræði.“
Heldurðu að þetta stjórnarsam-
starf geti þokað Evrópumálum
eitthvað áfram?
„Vinstri-græn eru sá stjórn-
málaflokkur sem hefur verið harð-
asti andstæðingur Evrópusam-
bandsaðildar meðan Samfylkingin
styður eindregið aðild. Þarna
þurfa flokkarnir að ná sameig-
inlegri lendingu ef samstarf þeirra
heldur áfram eftir kosningar.“
Hver er þín skoðun?
„Það eru ýmsir kostir við Evr-
ópusambandið en gallarnir hafa
hingað til vegið þyngra í huga
mínum. Fyrir utan ýmislegt sem
tengist sérhagsmunum Íslands, þá
finnst mér helsti gallinn vera sá
að minni þjóðir eru á jaðrinum í
þessu batteríi, stóru þjóðirnar
hafa þar mest áhrif. Það verður
áhugavert að vita hver þróunin
Katrín Jakobsdóttir menntamálaráðherra
Aldrei draumur að fara
Hversdagsmanneskja „Ég hef alltaf séð um mig sjálf og lifað hversdagslegu lífi og mér finnst mikilvægt að ég haldi því áfram.“
» „Það er ekki sanngjarnt að ræða um okkursem afl sem boði afturhvarf til fortíðar. Stefna
okkar er nátengd sígildri vinstristefnu og snýst um
framtíðarsýn. Hún snýst um að ganga ekki á höf-
uðstólinn, hvort sem er í efnahagslífinu, umhverf-
inu eða samfélaginu. Vegferð íslenskra stjórnvalda
var allt of lengi sú að meta allt út frá efnahagsþætt-
inum og ganga á höfuðstólinn. Það varð þjóðinni að
falli.“
Eftir Kolbrúnu Bergþórsdóttur
kolbrun@mbl.is