Morgunblaðið - 26.03.2009, Síða 23

23
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 26. MARS 2009
Árni Sæberg
Aðgát skal höfð Nú mega hvalirnir í sjónum fara að vara sig því það styttist í að veiðar hefjist fyrir alvöru á Hvölunum sjálfum. Í slippnum í Reykjavík er nú Hvalur 8 í yfirhalningu og eins gott að vera
með réttu tækin og tólin til að þrífa af skipinu tuttugu ára gamlan skítinn. Hérna hefur verið hafist handa við að skipta út plötum sem ónothæfar eru orðnar sökum þess að ryð fær þeim grandað.
Undirbúningur að
nýbyggingu fyrir
Landspítalann hefur
nú staðið um nokkurt
árabil. Nýrri sjúkra-
húsbyggingu er ætlað
að sameina starfsemi
hinna fjölmörgu
deilda spítalans á ein-
um stað, þannig að til
verði ein hentug og
vel gerð sjúkra-
húsbygging í stað
margra tuga aðskilinna og mis-
jafnlega hentugra húsa, sem eru
að meginstofni frá árunum 1930 til
1965. Meðan hugmyndavinnan
stóð yfir komu fram ýmis heiti til
að lýsa vissum þáttum starfsem-
innar, svo sem hátæknisjúkrahús
og háskólasjúkrahús, en ekkert
kemst nær meginhugmyndinni um
hlutverk Landspítalans en heitið
þjóðarsjúkrahús. Það heiti felur í
sér að Landspítalanum er ætlað
að þjóna sjúklingum af landinu
öllu, alveg eins og þörf er á hverju
sinni og hvort sem um er að ræða
bráðaveikindi eða langvarandi
sjúkdóma. Þess vegna þarf að
standa vel að byggingum og bún-
aði fyrir Landspítalann.
Þjónusta Landspítalans
Fjölbreyttri þjónustu Landspít-
alans má lýsa með því að nefna
ýmis af meginsviðum hans: a)
barnalækningar með und-
irdeildum fyrir almennar og sér-
hæfðar barnalækningar, barna-
skurðlækningar og
nýburalækningar; b) endurhæf-
ingarlækningar; c) geðlækningar
með deildum fyrir börn, unglinga
og fullorðna; d) kvenlækningar
með sérstökum deildum fyrir
meðgöngu og fæðingu; e) lyflæk-
ingar með deildum vegna blóð-
sjúkdóma, gigtsjúkdóma, hjarta-
sjúkdóma, innkirtlasjúkdóma,
krabbameina, lungnasjúkdóma,
meltingarsjúkdóma, nýrna-
sjúkdóma, smitsjúkdóma og
taugasjúkdóma; f) skurðlækningar
með deildum fyrir augnlækningar,
brjóstholsskurðlækningar, bækl-
unarskurðlækningar, háls-, nef-
og eyrnalækningar, heila- og
taugaskurðlækn-
ingar, þvagfæra-
lækningar og æða-
skurðlækningar; og
loks g) öldr-
unarlækningar. Þá
má nefna slysa- og
bráðadeildir, blóð-
rannsóknadeildir og
röntgendeildir
(myndgreiningu).
Þjónustunni má
einnig lýsa með tölu-
legum upplýsingum.
Á árinu 2008 fengu
rúmlega 100 þúsund
einstaklingar heilbrigðisþjónustu
á Landspítalanum, sumir komu
þar margoft, aðrir sjaldan eða að-
eins einu sinni. Umfangi starfsem-
innar má lýsa þannig að sjúkra-
húslegur (innlagnir sjúklinga) hafi
verið tæplega 29 þúsund og sam-
anlagðir legudagar sjúklinganna
232 þúsund á því ári. Að auki voru
komur sjúklinga á göngudeildir
rúmlega 340 þúsund, komur á
dagdeildir 93 þúsund og komur á
slysa- og bráðadeildir 94 þúsund.
Þá má nefna rúmlega 3.300 fæð-
ingar, 14.500 skurðaðgerðir, um
124 þúsund röntgenrannsóknir og
um 2 milljónir annarra rannsókna.
Dæmi um fjölda legudaga sjúk-
linga á deildum meginsviða má
einnig nefna: barnasvið rúmlega
11 þúsund, kvennasvið tæplega 11
þúsund, geðsvið rúmlega 52 þús-
und, lyflækningar meira en 60
þúsund, skurðsvið um 40 þúsund,
öldrunarsvið tæplega 40 þúsund
legudagar og er þó ekki nærri allt
talið.
Húsnæði Landspítalans
Undirritaður hefur áður vakið
athygli á því í blaðagreinum
hversu illa farnar og lélegar sum-
ar byggingar Landspítalans eru
orðnar. Á það sérstaklega við um
hús rannsóknadeilda spítalans,
svo sem „bráðbirgðahúsin“ svo-
nefndu við Barónsstíg og hús
sýkla- og veirufræðideilda við Ár-
múla. Starfsmenn í þessum húsum
búa við þrengsli, kulda, leka, lé-
lega hreinlætisaðstöðu og óöryggi
í neysluvatni og frárennsl-
islögnum. Hús þessi eru að sumu
leyti ekki talin uppfylla lágmarks-
kröfur um hollustu á vinnustöðum,
en í þeim fara þó fram rannsóknir
sem eru undirstaða sjúkdóms-
greiningar og meðferðar sjúklinga
á Landspítalanum.
Á undanförnum árum hafa spít-
alarnir þrír í Reykjavík, Landspít-
alinn, Borgarspítalinn og Landa-
kotsspítali verið sameinaðir.
Sameiningin nær þó enn ekki til
húsnæðisins nema að litlu leyti.
Starfsemin er enn svo dreifð um
Reykjavíkursvæðið og starfað er í
svo mörgum húsum að með ólík-
indum er. Stærstu starfsstöðv-
arnar eru við Túngötu, Hring-
braut, Þorfinnsgötu, Snorrabraut
og Grensás, í Fossvogi og Kópa-
vogi, á Vífilsstöðum, við Klepps-
veg, Dalbraut og Ármúla. Þá er
ótalin starfsemi birgðastöðvar og
þvottahúss við Tunguháls, skjala-
safnsins í Vesturhlíð og Hvíta-
bandsins við Skólavörðustíg. Ekki
er enn allt talið, enda munu húsin
á vegum Landspítalans vera fleiri
en eitt hundrað talsins.
Í upphafi þessarar greinar var
bent á að byggingar Landspít-
alans eru flestar á aldrinum 40–80
ára. Það er erfitt að trúa því að
veita megi fullnægjandi heilbrigð-
isþjónustu í húsum, þar sem ekki
einu sinni kranavatnið er talið í
lagi. Kostnaður af viðhaldi þess-
ara gömlu húsanna mun fara stöð-
ugt vaxandi verði notkun þeirra
haldið áfram. Eina viðunandi
lausnin er ný og hagkvæm sjúkra-
húsbygging. Hún munu fljótt
borga sig með þeim sparnaði í
rekstri sem koma mun í ljós þegar
starfsemi gömlu Reykjavíkurspít-
alanna þriggja hefur verið að fullu
sameinuð í eitt þjóðarsjúkrahús.
Undirritaður mun freista þess í
framhaldsgrein að gera nánari
grein fyrir húsnæðismálum Land-
spítalans.
Húsnæðismál Landspítalans
Eftir Jóhann Heiðar
Jóhannsson » Fjallað er um starf-
semi Landspítalans
og lélegan húsakost, á
víð og dreif um Reykja-
víkursvæðið á mörgum
starfsstöðvum.
Jóhann Heiðar
Jóhannsson
Höfundur er læknir á Landspítala.
HANN var líkast til
þriggja ára, þegar
hann kom fyrst í
Sparisjóð Reykjavík-
ur. Sjóðurinn var þá í
þröngu húsnæði á
horni Hverfisgötu og
Smiðjustígs. Starfs-
menn voru fjórir,
Soffía, tveir Einarar
og pabbi hans, skrif-
stofustjórinn. Allar
færslur voru handritaðar og lagt
saman og dregið frá eins og tíðk-
ast hafði frá aldaöðli. Skrif-
stofustjórinn varð að hreiðra um
sig í litlu fundarherbergi, sem var
næstum gluggalaust. Hinir unnu í
sameiginlegu rými. En þessi und-
arlega stofnun óx og dafnaði með
rósemd og ábyrgð og þeir voru á
endanum ekki margir Reykvíking-
arnir, sem byggðu eða keyptu hús-
næði án þess að fulltingi spari-
sjóðsins kæmi til í stóru eða smáu.
Bjarni Benediktsson var vara-
formaður stjórnar, hin trausta
akkerisfesti, sem Ólafur Thors
hafði fengið sjóðnum til halds og
trausts árið 1952. Enda reyndist
Bjarni betri en enginn, þegar
gróðamenn ætluðu að slátra spari-
sjóðnum í þágu Iðnaðarbankans
árið 1953. Starfsmenn óskuðu eftir
því við stjórnina, að skrif-
stofustjórinn fengi starfsheitið
sparisjóðsstjóri og hefur það hald-
ist síðan. Stjórnmálaskoðanir
sparisjóðsstjóra voru kunnar og
stundum komu menn á hans fund,
sem töldu opinskátt til fylgis við
sama stjórnmálaflokk og mæltust
til fyrirgreiðslu á þeim forsendum.
Þeir fóru bónleiðir til búðar.
Sparisjóðnum óx fiskur um
hrygg, flutti í gott húsnæði á
Skólavörðustíg og jók umsvif sín í
þágu höfuðborgarbúa. Hörður
Þórðarson lést árið 1975 og við
starfi sparisjóðsstjóra tók Baldvin
Tryggvason. Baldvin var frábær-
lega gætinn stjórnandi, en jafn-
framt ódeigur að fara nýjar leiðir.
Enn var þó róið á sömu mið um
helstu verkefnin.
Sparisjóðurinn efld-
ist mjög fjárhags-
lega, hann lagði mik-
ið af mörkum til
menningarmála og
hann taldist oft með-
al vinsælustu stofn-
ana landsins í skoð-
anakönnunum.
Ekkert hefði verið
þeim Herði og Bald-
vin fjær skapi en að
taka þátt í því braski
og þeim fjárhagslegu loftfim-
leikum, sem urðu hlutverk þess-
arar fyrrum hógværu stofnunar.
Hörður átti hugmyndina að merki
sjóðsins, fjögrablaða smáranum.
Þetta gamla gæfumerki átti vel við
sjóðinn, meðan báðir réðu þar hús-
um. Festina lente, sígandi lukka,
var kjörorð Harðar og kannski
líka Baldvins. Báðum hefði þótt
þarflaust að ganga í tröllaslaginn
með stóru strákunum. Á und-
anförnum árum hefur mörgum
vafalaust orðið á að brosa yfir hóg-
værum og varkárum stjórnunarstíl
gömlu mannanna. Jafnlíklegt er að
dofnað hafi yfir slíkri gleði á síð-
ustu dögum og á raunar ekki við
sparisjóðinn einan. Fornum vinum
og velunnurum Sparisjóðs Reykja-
víkur er nú fyrst og fremst hugsað
til hinna góðu almennu starfs-
manna sjóðsins, Ingu, Bárðar,
Gunnars, Þorvalds og allra hinna,
sem nú sitja með sárt enni. Þeim
er þakkað, stjórnendum ekki.
Sparisjóðurinn,
að fornu eða nýju?
Eftir Þórð
Harðarson
Þórður Harðarson
»Ekkert hefði verið
þeim Herði og Bald-
vin fjær skapi en að taka
þátt í því braski og þeim
fjárhagslegu loftfim-
leikum, sem urðu hlut-
verk þessarar fyrrum
hógværu stofnunar.
Höfundur er prófessor og fyrrverandi
yfirlæknir á Landspítala.