Morgunblaðið - 26.03.2009, Blaðsíða 26

26 Umræðan
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 26. MARS 2009
ÁRATUGIRNIR
tveir frá árinu 1991 eru
eitt lengsta samfellda
hagvaxtarskeið í ís-
lenskri nútímasögu. Á
þessu tímabili ríkti mik-
ill uppgangur í efna-
hagsmálum þjóð-
arinnar. Áhrifanna
gætti hvarvetna í sam-
félaginu. Þjóðarframleiðslan náði
hærri hæðum en nokkru sinni fyrr.
Kaupmáttur ráðstöfunartekna hækk-
aði til að mynda frá 1995 til 2008 um
40% og hagvöxtur um 75%. Á sama
tímabili nam hagvöxtur á evrusvæð-
inu aðeins 23%.
Á þessum árum komust Íslend-
ingar í raðir efnuðustu þjóða heims. Á
Íslandi ríkti mikil og almenn velmeg-
un og því fylgdu margvíslegar já-
kvæðar breytingar í þjóðlífinu. Þar á
meðal á sviði mennta, vísinda og lista
sem blómstruðu sem aldrei fyrr.
Fleiri Íslendingar sóttu lang-
skólanám en nokkru sinni áður og
aldrei lögðu jafnmargir stund á end-
urmenntun og starfsnám. Nýbygg-
ingar voru reistar og eldri hús voru
endurbyggð. Íslendingar voru á þess-
um árum stórhuga og stolt þjóð og
framfarir urðu miklar.
Ástæða þessara miklu framfara má
fyrst og fremst rekja til forystu Sjálf-
stæðisflokksins í ríkisstjórn sem
beitti sér fyrir margvíslegum grund-
vallarbreytingum í efnahags- og at-
vinnumálum. Skattkerfið var einfald-
að, skattar lækkaðir eða felldir niður.
Rekstrarumhverfi sjávarútvegsins
var tryggt, hlutabréfamarkaði var
komið á fót, fjármagnstekjuskatti var
haldið hóflegum svo hann kæmi ekki í
veg fyrir umbreytingu og kyn-
slóðaskipti í fyrirtækjum. Viðskipta-
samningar um fríverslun voru gerðir
við erlend ríki þ.á m. EES-samning-
urinn. Fjölmörg fyrirtæki sem verið
höfðu í ríkiseign voru einkavædd. Við
þessa umbreytingu á íslensku efna-
hagslífi leystist úr læðingi mikill
sköpunarkraftur sem leiddi til hag-
kvæmni og nýsköpunar í íslensku at-
vinnulífi og vaxandi velmegunar alls
almennings.
Afturkippur
Þegar leið undir lok þessa nærri
tuttugu ára góðæristímabils eða síðla
árs 2007 og í ársbyrjun 2008 var ís-
lenskur þjóðarbúskapur í leit að nýju
jafnvægi eftir hin miklu uppgangs- og
þensluár þar á undan. Þó samdrætti
væri spáð töldu margir að enn mætti
vænta mjúkrar lendingar í hagkerf-
inu. Allt þetta breyttist um haustið.
Íslenska bankakerfið hrundi í heild
sinni og um leið dýpkaði alþjóðlega
fjármálakreppan enn frekar og varð
að alheimskreppu. Afleiðingin var
meiri samdráttur í þjóðarframleiðslu
en sést hefur um áratuga skeið. En
samdrátturinn nú mun þó aðeins
færa þjóðarframleiðsluna aftur til
ársins 2005 en ekki aftur um 18 ár
eins og sumir hafa látið í veðri vaka,
sbr. meðfylgjandi mynd.
En hvað var það sem gerðist síð-
astliðið haust? Enn er stutt um liðið
frá hruninu og svör ekki komin við
þeim fjölmörgu spurningum sem
brenna á þjóðinni. Langur tími mun
líða áður en öll kurl verða komin til
grafar. Sumir hafa sagt að kenna
megi um kerfisvillu sem náð hafði að
grafa um sig í íslensku efnahagslífi og
rekja megi til veikrar löggjafar á sviði
samkeppnismála, fjármála og fjöl-
miðlunar, eða vankunnáttu og úr-
ræðaleysis í beitingu löggjafar þar
um. Eftir að hafa starfað með end-
urreisnarnefnd Sjálfstæðisflokksins
og fengið tækifæri til að skoða þessi
mál þá er það skoðun undirritaðra að
hrun bankakerfisins sé fyrst og
fremst sök stjórnenda bankanna.
Stjórnendur íslensku bankanna
sýndu mikla vankunnáttu í banka-
fræðum, m.a. í útlána- og áhættustýr-
ingu bankanna. Bankarnir drógu svo
aðra með sér í hruninu með þeim
skelfilegu afleiðingum sem við blasa.
Svo geta menn spurt hvort eitthvað
hefði verið hægt að gera til að afstýra
þessu mikla falli. Hefði öflugri löggjöf
eða regluverk um atvinnulífið breytt
hér einhverju? Sjálfsagt og eðlilegt er
að menn velti því nú fyrir sér, það er
nauðsynlegur hluti í þeirri greiningu
sem nú fer fram. Fullyrða má að jafn-
vel þó einhver slík úrræði hefðu verið
fyrir hendi sé engin leið að segja til
um hvort forða hefði mátt bönkunum
frá falli. Í besta falli hefði e.t.v. verið
hægt að minnka skaðann. Gjaldþrot
bankanna hafði svo skelfilegar hlið-
arverkanir fyrir fjölda fólks.
Hvað er til ráða?
Nauðsynlegt er að við Íslendingar
náum að læra af mistökunum en forð-
umst að gera enn stærri mistök með
því að hlusta á lýðskrumara, menn
með gervilausnir, sem eru svo, þegar
grannt er skoðað, gamlar úreltar
lausnir. Slíkt mun aðeins dýpka og
lengja enn frekar þá efnahagslægð
sem hér ríkir. Það eru ekki raunveru-
legar, uppbyggilegar, efnahags-
lausnir að hækka skatta á fólki sem
nú er reiðubúið að leggja á sig mikla
vinnu í viðleitni sinni við að end-
urheimta glataðan sparnað. Lausnir í
efnahagsþrengingum Íslands felast
ekki í úreltum kenningum sósíalista.
Eða með því að stöðva uppbyggingu
nýrra fyrirtækja og atvinnugreina.
Helsta von Íslendinga til að vinna
þjóðina farsællega út úr efnahags-
þrengingunum er að treysta því nýja
fólki sem nú býður sig fram á lista
Sjálfstæðisflokksins um allt land fyrir
uppbyggingarstarfinu. Sjálfstæð-
isflokkurinn er reynslunni ríkari og
hefur lært af mistökum fortíðarinnar
en engu gleymt um þau átján ár sem
flokkurinn var við völd og einkennd-
ust fyrst og fremst af miklu góðæri
og efnahagslegum framförum. Að-
eins með Sjálfstæðisflokkinn í forystu
koma þau ár fljótt aftur.
Um sautján góðár og eitt slæmt
Stefán S. Guð-
jónsson og Skafti
Harðarson skrifa
um efnahagsmál
»Nauðsynlegt er að
við Íslendingar
náum að læra af mistök-
unum...
Stefán S. Guðjónsson
Höfundar eru þátttakendur í starfi end-
urreisnarnefndar Sjálfstæðisflokksins.
Skafti Harðarson
Í DAG göngum við
sjálfstæðismenn til
landsfundar sem
verður einhver sá
mikilvægasti í sögu
flokksins. Aðstæður í
íslensku þjóðlífi eru
erfiðar og miklu
skiptir upp á framtíð-
ina að á næstu mán-
uðum og árum verði
fylgt stefnu er byggist trú á ís-
lenskt atvinnulíf og varðstöðu um
íslenskar fjölskyldur.
Það skelfilegasta er getur hent
íslenskt samfélag er ef atvinnu-
leysi næði að festa sig í sessi.
Gegn því verður að berjast af öllu
afli. Það mun hins vegar ekki tak-
ast nema með markvissri upp-
byggingu íslensks atvinnulífs.
Sú stjórn sem nú er við völd og
stefnir á að starfa áfram að lokn-
um kosningum stefnir hins vegar í
þveröfuga átt. Þegar liggur fyrir
að haft verður að leiðarljósi að
hækka skatta stórfellt á launafólk
og fyrirtæki. Sú nýja tíund sem
Vinstri grænir boðuðu á lands-
fundi sínum um síðust helgi mun
leggjast af fullum þunga á íslenskt
millitekjufólk og fjölskyldur sem
þegar eiga um sárt að binda vegna
hækkunar lána og kjaraskerð-
ingar.
Sú stefna ríkisafskipta og ein-
angrunar sem boðuð er mun valda
íslensku atvinnulífi miklum búsifj-
um. Það virðist ekki hafa síast inn
hjá vinstristjórninni að fólkið í
landinu vinnur hjá fyrirtækjunum
í landinu. Hagsmunir þeirra eru
samtvinnaðir. Störf og verðmæti
verða ekki sköpuð
með sköttum heldur
dugnaði og framtaks-
semi.
Við sjálfstæðismenn
munum um helgina
marka stefnu er bygg-
ist því að gengið verð-
ur hreint til verks við
uppbyggingu íslensks
samfélags þar sem
hagsmunir fjölskyldna
og fyrirtækja verða
leiðarljósið inn í fram-
tíðina.
Það er sérstakt ánægjuefni að
um fimmta hundrað konur muni
sitja landsfund að þessu sinni. Þó
að ég hefði viljað sjá þær miklu
fleiri verðum við konur á lands-
fundi Sjálfstæðisflokksins fleiri en
allir þeir sem sátu landsfund
vinstri grænna um síðustu helgi,
er var þó sá fjölmennasti í sögu
þess flokks.
Við konur á landsfundi ætlum að
koma saman á Grand Hótel klukk-
an hálffimm í dag, sýna styrk okk-
ar og ganga síðan í sameiningu að
Laugardalshöllinni fyrir setningu
landsfundarins. Ég hvet allar
sjálfstæðiskonur til að fjölmenna.
Þorgerður Katrín
Gunnarsdóttir
hvetur konur til að
mæta á landsfund
Þorgerður Katrín
Gunnarsdóttir
»… miklu skiptir upp
á framtíðina að á
næstu mánuðum og
árum verði fylgt stefnu
er byggist á trú á
íslenskt atvinnulíf og
varðstöðu um íslenskar
fjölskyldur.
Höfundur er varaformaður Sjálfstæð-
isflokksins.
Göngum hreint
til verks
FÁAR þjóðir finna
jafnmiklar umbreyt-
ingar vegna fjár-
málakreppunnar og Ís-
lendingar. Fé, orðspor
og traust hefur horfið
og efasemdir blossa
upp um hvort þjóð-
félagsgerðin hafi í
grunninn verið röng.
Þetta er ekkert einsdæmi um þessar
mundir. Ríkið er víða um lönd álitið
lausnarinn mikli sem útvegar fjár-
magn. En þegar grannt er skoðað eru
skuldavandamál leyst með nýrri
skuldasúpu. Bandarísk og evrópsk
stjórnvöld gefa nú út billjónir og
trilljónir með skuldabréfum og
freista þess að kaupa vondar skuldir
af gaddfreðnum fjár-
málamörkuðum. Þegar
svona árar er gott lag
fyrir stjórnmálamenn
að koma ár sinni fyrir
borð. Ríkið er kallað til
að leysa til sín skuldir
bankanna og ríkið
skuldsetur sig enn frek-
ar til að „skapa störf“
eins og það er orðað.
Skuldir ríkisins eru eins
og allir vita skattar
morgundagsins og
næstu kynslóða. En
þegar á móti blæs gleymast þessi
sannindi um stund. Ríkið hefur
reynst misvel sem atvinnuskapari
eins og öldin sem leið sannar. Mið-
stýring atvinnuveganna leit vel út um
stund en á endanum minnkaði fram-
leiðnin og sósíalísk lönd drógust alls
staðar aftur úr. Það er freistandi nú
þegar fjármálakreppan kaffærir
heilu atvinnuvegina að kasta burt
frjálsum viðskiptaháttum og taka upp
ráðstjórn og haftastefnu í meira eða
minna mæli. Viðskiptabankarnir og
sparisjóðirnir eru að langmestu í
umsjá og eigu ríkisins og nú liggur
fyrir Alþingi frumvarp um „end-
urskipulagningu þjóðhagslegra mik-
ilvægra atvinnufyrirtækja“ eins og
það er orðað.
Frelsi fylgir ábyrgð
Bankarnir voru seldir en því miður
varð ábyrgð ríkisins eftir. Eitthvað
fór hér úrskeiðis. Í raun uxu bank-
arnir í skjóli ríkisins og á ábyrgð þess
þrátt fyrir sölu á hlutbréfum ríkisins.
Þegar allt fór á versta veg þurfti ríkið
að taka á sig tjón og bæta stórfelldan
skaða sem lendir nú á almenningi
með gjaldmiðilskreppu og stjórn-
málaóvissu ofan á annað. Staðan í dag
er sú að Ísland er lokað land þegar
kemur að milliríkjaviðskiptum. En
var frelsið þá vandinn? Svarið við
þessu er nei. Það sem klárlega fór úr-
skeiðis var það misræmi sem var á
frelsi og ábyrgð. Frelsi án ábyrgðar
er stjórnleysi og þá tekur græðgin
völdin. En þótt margt hafi farið úr-
skeiðis er gríðarlega mikilvægt að við
hverfum ekki aftur til fortíðar hafta
og innilokunar. Slíkt væri enn verra
fyrir allan almenning en það sem við
höfum nú orðið fyrir. Auðlindir þjóð-
arinnar, ungur aldur og lífeyriskerfið
eru allt atriði sem við höfum enn og
getum byggt endurreisn Íslands á.
Nýsköpun sem byggist á auðlindum
okkar svo sem orkutengd hátækni og
græn stóriðja eru dæmi um þá vaxt-
arbrodda sem geta fleytt okkur inn í
nýtt hagvaxtarskeið. Gleymum því
ekki að það tók okkur margar aldir að
endurheimta verslunarfrelsið sem við
fengum árið 1855 fyrir tilstilli manna
á borð við Jón Sigurðsson. Það er
þörf áminning að rifja upp orð Jóns
Sigurðssonar á þessum óvissutímum
þar sem hann minnir okkur á mik-
ilvægi verslunarfrelsisins:
„Þegar verzlanin var frjáls í forn-
öld, þá var landið í mestum blóma.
Verzlunarfrelsið ætti að vera sem
mest. Atvinnuvegir landsins dafna
svo bezt, að verzlanin sé sem frjáls-
ust, og með þeim hætti einum geta
kaupstaðir komizt á fót svo í lagi
fari“.
Er ríkisvaldið lausnin og frelsið vandinn?
Eyþór Arnalds
skrifar um fjár-
málakreppu og
verslunarfrelsi
»Hér var misræmi á
frelsi og ábyrgð.
Þótt margt hafi farið úr-
skeiðis er mjög mik-
ilvægt að við hverfum
ekki aftur til fortíðar
hafta og innilokunar.
Eyþór Arnalds
Höfundur er framkvæmdastjóri.
SJÁLFSTÆÐ-
ISFLOKKURINN er
á tímamótum eftir ný-
afstaðin prófkjör.
Breytingar urðu á röð-
un frambjóðenda á
lista, en í raun minni
en við var að búast. Til
furðu hélt varaformað-
urinn sjó, þrátt fyrir
eitt skref niður. Þessi
eldskarpa kona hefði
betur dregið sig í hlé næstu fjögur
árin meðan flokkurinn sleikir sárin
eftir skellinn við bankahrun. Að
fjórum árum liðnum
verða vonandi öll kurl
komin til grafar um
hver brást og hvenær.
Þörf er á nýjum andlit-
um og fersku blóði sem
ekki mega vera tengd
skipan síðustu rík-
isstjórna.
Ítreka verður að
taka þarf almennings-
álitið og kröfu um
breytingar fram yfir
persónulegan metnað í
stjórnmálum. Ég trúi á
gildi Sjálfstæðisflokks-
ins. Einstaklingar innan hans
brugðust, ekki stefnan né það fólk
sem hefur kosið hann í trúnaði og
trausti í mörg ár. Ég kýs frjáls-
hyggju en ekki miðstýringu. Ég vil
einstaklingsframtak en ekki rík-
isvæðingu. Ég vil virkt eftirlit en
ekki yfirtökur. Ég hræðist ekki
skammir Steingríms. Ég vil frelsi
en ekki þá ríkis- og haftavæðingu
sem hann boðar. Hugsjónirnar
brugðust ekki heldur voru það sof-
andi eftirlitsstofnanir, meðvirkir
stjórnmálamenn, slappir fjölmiðla-
menn og siðgæðisbrestur útrás-
arvíkinga. Innan raða Sjálfstæð-
isflokksins er mikið af efnilegu fólki.
Þetta er fólk sem hingað til hefur
tjáð (ó)ánægju og skoðanir sínar af
krafti og hikar ekki við gagnrýna
hugsun. Það játar ábyrgð en hefur
leyft stirðu stjórnsýslukerfi að
draga úr mætti sínum. Það er ein-
mitt þetta fólk sem við nauðsynlega
þurfum á að halda núna til að blása
lífi í hinn almenna kjósanda flokks-
ins. Þetta er fólk sem alltaf hefur
staðið við sannfæringu sína og er
óhrætt við að skipta skapi. Þetta er
fólk sem lætur sér annt um mál-
efnin en ekki eigin vinsældir. Þetta
eru ljón. Ljón sem geta öskrað og
breytt umhverfi sínu með krafti og
fengið aðra til að fylgja sér. Þetta
eru leiðtogar sem þurfa að stíga
betur fram og hvetja til að ólíkar
skoðanir séu tjáðar. Við eigum og
verðum að takast á. Nú verða ljónin
að vakna og láta í sér heyra!
Vekjum ljónin
Karen Elísabet
Halldórsdóttir
skrifar um pólitík
»Ég kýs frjálshyggju
en ekki miðstýringu.
Ég vil einstaklings-
framtak en ekki rík-
isvæðingu.
Karen Elísabet
Halldórsdóttir
Höfundur er skrifstofustjóri.