Morgunblaðið - 09.10.2009, Blaðsíða 30

30 Umræðan
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 9. OKTÓBER 2009
Mikið úrval af
fallegum
rúmfatnaði
Skólavörðustíg 21, Reykjavík, sími 551 4050
flísar
Stórhöfða 21, við Gullinbrú,
sími 545 5500.
www.flis.is ● netfang: flis@flis.is
Allt fyrir baðherbergið
ÓLAFUR Áki
Ragnarsson, bæj-
arstjóri sveitarfé-
lagsins Ölfus, sagði í
hádegisfréttum rík-
isútvarpsins sunnu-
daginn, 4. október
2009, að samkomulag
hefði verið gert á milli
sveitarfélagsins og
Orkuveitu Reykjavík-
ur um að hreinsa skuli
99% af öllu brenni-
steinsvetni frá fyrirhugaðri Bitru-
virkjun.
Einnig kemur fram í umhverf-
isskýrslum af hálfu sveitarfélagsins
Ölfus að sveitarfélagið krefst bestu
fáanlegu tækni til hreinsunar
brennisteinsvetnis, bæði frá Bitru-
virkjun, svo og frá fyrirhuguðum
virkjunum við Hverahlíð og Grá-
hnjúka. Út af fyrir sig er ágætt að
sveitarfélagið Ölfus krefst bestu fá-
anlegu tækni við hreinsun á út-
blæstri brennisteinsvetnis frá virkj-
unum, enda er það skylda þess
samkvæmt lögum. Vandamálið er
hins vegar það að ekki er til nein al-
þjóðleg skilgreining á því hvað felst í
bestu fáanlegri tækni þegar um er
að ræða hreinsun á útblæstri frá
jarðhitavirkjunum. Yfirleitt eru
skrifaðar alþjóðlegar BAT (BAT =
best available technology) skýrslur,
þar sem alþjóðlegir hópar vísinda-
manna hafa skilgreint hvaða tækni
sé best og skilvirkast að nota í
hverju tilviki fyrir sig. Það eru til
dæmis til slíkar skýrslur um hreins-
un útblásturs frá olíuhreinsistöðv-
um.
En það er mjög bagalegt að ekki
er til nein slík alþjóðleg BAT-skýrsla
um hreinsun brennisteinsvetnis
(H2S) í útblæstri frá jarðhitavirkj-
unum. Það þýðir að Orkuveita
Reykjavíkur getur notað hverja þá
tækni, sem fyrirtækinu hentar til að
hreinsa burt brennisteinsvetni.
Enda hefur það komið á daginn að
það er gersamlega óljóst á þessu
stigi hvernig OR ætlar að standa að
hreinsun brennisteinsvetnis úr út-
blæstri frá íslenskum virkjunum.
Hreinsun eiturefnisins frá jarð-
hitavirkjunum er bæði erfitt og flók-
ið mál, og víst er að hreinsun útblást-
ursins er dýr og stofnkostnaður
hreinsikerfa mikill.
Til eru aðferðir þróaðar erlendis
sem byggjast á langri reynslu (t.d.
Stretford, Claus-ferli, LO-CAT II
aðferðin), en Orkuveitan ætlar ekki
að nota þær aðferðir, enda eru þær
afar dýrar. Nei, Orkuveitan er búin
að finna upp sér-íslenska aðferð
(sem fyrir algjöra tilviljun er miklu
ódýrari en allar aðrar þekktar að-
ferðir), sem felst í því að blanda
brennisteinsvetni í vatnsfasa og
dæla því niður í jarðlög skammt frá
virkjanastað. Ekki er þó komið í ljós
hvort aðferðin virkar almennilega.
Orkuveita Reykjavíkur og sveitarfé-
lagið Ölfus virðast þannig hafa lofað
99% hreinsun á brennisteinsvetni frá
Bitruvirkjun, löngu áður en ljóst er
hvort aðferðin sem nota skal til
hreinsunarinnar virkar sem skyldi. Í
ljósi þess hve hreinsun brennisteins-
vetnis úr útblæstri er
flókið ferli, sem oft þarf
að leysa með samþætt-
ingu margra ólíkra að-
ferða (sjá t.d. lausn fyr-
ir Yanaizu-Nishiyama
jarðhitavirkjunina í
Japan), er greinilegt að
þetta loforð um 99%
hreinsun með einfaldri
niðurdælingu er álíka
áreiðanlegt og öll loforð
útrásarvíkinganna og
bankastjóranna frá
árinu 2007. Auk þess er
rétt að taka fram að verði af öllum
virkjanaáformum á Hengilssvæðinu
og á Hellisheiði, munu stöðugt verða
nokkrar öflugar blásandi borholur á
svæðinu.
Mér vitanlega er ekki hægt að
hreinsa brennisteinsvetni eða meng-
un yfirleitt frá blásandi borholum,
jafnvel þótt slíkt hafi verið reynt er-
lendis. En það er auðvelt að lofa öllu
fögru fyrirfram, þegar virkjanir eru
annars vegar. Rétt er að taka fram
að brennisteinsvetni (H2S) er eitur-
efni, sem hefur langtímaáhrif á
heilsufar fólks, jafnvel þótt í litlum
styrkleika sé (sbr. skýrslu Alþjóða-
heilbrigðismálastofnunarinnar –
WHO: Hydrogen Sulfide: Human
Health Aspects. WHO, Concise Int-
ernational Chemical Assessment
Document 53, Genf, 2003. Sjá nánar:
www.who.int.).
Langtímaáhrif aukinnar brenni-
steinsvetnismengunar á íbúa Hvera-
gerðis, og íbúa í efstu byggðum
Reykjavíkur, gætu orðið marktækt
neikvæð, skv. þeim rannsóknum sem
gerðar hafa verið í borginni Rotorua
nálægt jarðhitavirkjuninni við
Wairakei á Nýja Sjálandi (sbr. ofan-
greinda skýrslu WHO). Á meðan
þau mál eru öll í óvissu, og óvíst er
hvort hreinsikerfin fyrir brenni-
steinsvetnið virka, eða hvort t.d.
fjármagn fæst til að hreinsa eitur-
efnið frá þeim virkjunum sem nú
þegar eru fyrir hendi, hvað þá frá
fyrirhuguðum virkjunum við Hvera-
hlíð, Gráhnjúka eða Bitruvirkjun,
verður einfaldlega að krefjast þess
að öllum frekari skipulagsbreyt-
ingum og virkjanaframkvæmdum á
Hengilssvæðinu og Hellisheiði verði
frestað um óákveðinn tíma.
Einnig þarf að krefjast þess að
hreinsikerfi með 99% afkastagetu
eða jafnvel 99,9% afkastagetu (sbr.
LO-CAT II) fyrir brennisteinsvetni
verði fyrst sett á eldri virkjanir á
svæðinu þannig að öruggt sé og
hægt sé að sýna fram á að kerfin
virki og mengun þar fari minnkandi.
Þetta er ekki síst gert með hagsmuni
Hvergerðinga í huga sem nú þegar
búa við óviðunandi mengun frá
Hellisheiðarvirkjun, blásandi bor-
holum og frá Nesjavallavirkjun. Það
er einfaldlega ekki svigrúm til staðar
til að auka brennisteinsvetn-
ismengun á Hengilssvæðinu eða við
Ölkelduháls frá því sem nú er.
Heilsu Hvergerð-
inga stefnt í hættu
Eftir Ingibjörgu E.
Björnsdóttur
Ingibjörg E.
Björnsdóttir
» Brennisteinsvetni er
eiturefni sem nauð-
synlegt er að hreinsa úr
útblæstri íslenskra jarð-
hitavirkjana, en hreinsi-
kerfin eru dýr.
Höfundur er umhverfis-
efnafræðingur.
I.
UMHVERF-
ISMÁLIN eru mál
málanna í dag. Eins og
allir vita berast okkur
stöðugt fréttir af þeirri
ógn sem vofir yfir um-
hverfi okkar og lífrík-
inu öllu. Inngrip okkar
mannanna í náttúruna
verður stöðugt meira
og afdrifaríkara. Á öldum áður var
barátta mannsins við umhverfið jöfn
og upp á líf og dauða eins og við oft
fengum að reyna hér á landi. En í
kjölfar iðnbyltingarinnar hefur dæm-
ið snúist við. Nú er það náttúran sem
á undir högg að sækja. Stöðug fjölg-
un jarðarbúa helst í hendur við sí-
aukna sókn í auðlindir jarðarinnar.
Það þarf að fæða og klæða og hýsa
fleiri og fleiri mannanna börn hverja
stund sem líður. Til þess þarf að
höggva meiri skóga, brjóta meira
land til ræktunar, veiða meira í höf-
unum, og auka notkun eldsneytis í
öllum sínum myndum.
Það er þó ekki þar með sagt að
neyslan og skipting auðæfa jarð-
arinnar sé réttlát og jöfn. Það vitum
við líka af fréttum. Við hér á Vest-
urlöndum eyðum meiru en aðrir íbú-
ar jarðarinnar samanlagt af olíu og
öðrum afurðum jarðarinnar. Við bú-
um líka yfir meiri tækni en aðrir til að
virkja afl jarðar. En því miður virð-
umst við ekki kunna okkur hóf. Bílum
fjölgar, loftmengun eykst og nú vofa
yfir loftslagsbreytingar af manna-
völdum, sem munu umhverfa lífrík-
inu í öllum sínum myndum. Vís-
indamenn spá hækkandi hitastigi
jarðar, auknum öfgum í veðurfari,
þurki þar sem áður rigndi, kulda þar
sem áður var hiti og þannig mætti
lengi telja. Aðgangsharkan gagnvart
jörðinni og umhverfi okkar mun
smátt og smátt breyta lifnaðarhátt-
um okkur. Talað er um að styrjaldir
21. aldarinnar muni fyrst og fremst
verða háðar um orkulindir og vatn
sem verður dýrmætara með hverjum
deginum sem líður.
II.
Það takast auðvitað á
ólík sjónarmið í þessari
umræðu. Bent er á
nauðsyn atvinnutæki-
færa í heimi þar sem
fólksfjöldi fer vaxandi,
heimurinn krefst auk-
innar framleiðslu, neysl-
an eykst dag frá degi og
þannig mætti lengi telja.
Uppbygging krefst
fórna eins og til dæmis
skógarhöggið í Amason
sem ógnar lungum jarðarinnar en
stjórnvöld í Brasilíu segja nauðsyn-
legt ef framleiðslan eigi að halda
áfram að aukast og hagvöxtur eigi að
verða þar í landi. Sömu spurningar
eru uppi hér á landi. Kirkjan og allt
kristið fólk er kallað til að láta sig um-
hverfismál varða, kallað til að bera
ábyrgð á þeirri sköpun Guðs sem
okkur er falin og vernda hana eftir
mætti. Því lífríkið allt er sköpun
Guðs, helgað af Guði og dýrmætt í
augum hans. Okkur mönnunum er
fengið lífríkið að láni á meðan við lif-
um hér á jörðu, við eigum að skila því
af okkur heilu og í blóma fyrir nýjar
kynslóðir. Guð vakir yfir öllu lífi, allri
tilverunni og lætur sér það varða
hverja stund. Í fyrstu Mósebók er
þessu lýst á svo ljóðrænan og skáld-
legan hátt með þeim orðum að Guð
hafi aðgreint ljósið og myrkrið þegar
hann skapaði heiminn í upphafi.
Hebreska orðið sem notað er til að
túlka þessa sköpunarathöfn Guðs
skilar sér reyndar ekki vel í íslenskru
þýðingunni. Það þýðir í raun að Guð
hafi gengið inn í myrkrið og aðgreint
það með krafti sínum frá ljósinu. All-
ar stundir og að eilífi heldur Guð síð-
an frummyrkrinu frá sköpuninni,
frummyrkrinu og hinni endanlegu
eyðingarógn. En ógnin er alltaf fyrir
hendi. Myrkrið sækir að sköpuninni
og reynir sífellt að þrengja sér
framhjá máttugum armlegg Drott-
ins. Ef Drottinn drægi vernd sína frá
heiminum myndi myrkrið gleypa
ljósið og lífið. Það vofir því stöðug ógn
yfir heiminum. Allt það sem berst
gegn lífinu í sínum margbreytileika
berst með myrkrinu og eyðingaöfl-
unum. Okkur öllum er falið hlutverk í
þessari miklu kosmisku baráttu ljóss
og myrkurs, sköpunar og eyðingar,
Guðs og hins illa. Við erum sam-
verkamenn Guðs í heiminum. Hann
hefur kallað okkur til að starfa með
sér, til að heyja hina góðu baráttu
fyrir ljósinu og lífinu með sér. Ábyrgð
okkar er því mikil og alger í raun og
veru. Hver einasti maður er ábyrgur.
Enginn fær skorast undan þessu
hlutverki sínu. Því sönn mennska,
það er að axla ábyrgð sína og taka á
með sköpunarmætti Guðs .
III.
Að axla þannig ábyrgð sína þýðir
ekki að við eigum að hverfa aftur upp
í trén. Sem samverkamenn Guðs er
okkur vissulega falið að nýta auð-
lyndir jarðarinnar okkur sjálfum og
mannkyni öllu til góða. En okkur ber
að gera það undir merkjun ljóssins,
með fullri ábyrgð og af virðingu fyrir
þeirri sköpun sem Guð helgar og við-
heldur hverja stund – vitandi að
sköpunin er ekki okkar eign heldur
Guðs. Það getum við gert í stóru sem
smáu hvert og eitt. Með því til dæmis
að hugsa um neyslu okkar, kunna
okkur hóf, flokka sorp, endurvinna
dagblöð og fleira í þeim dúr. Það get-
um við líka gert sem þjóðfélag. Og
hin þjóðfélaglega ábyrgð felst ekki
síst í því að finna samhljóm milli þess
hvernig við nýtum auðlyndir jarð-
arinnar og verndum þær um leið og
varðveitum og skilum til komandi
kynslóða.
En það er kannski stærsta áskorun
mannkyns á 21. öldinni, þetta að finna
samhljóminn milli nýtingar og vernd-
ar og virðingar gagnvart náttúrunni.
Kristin trú og umhverfismál
Eftir Þórhall
Heimisson »Kirkjan og allt krist-
ið fólk er kallað til að
láta sig umhverfismál
varða, kallað til að bera
ábyrgð á þeirri sköpun
Guðs sem okkur
er falin .
Þórhallur Heimisson
Höfundur er sóknarprestur
Aðstoðarmaður við greiðslustöðvun og skilanefnd Kaupþings banka hf. boða til kröfuhafafundar
kl. 10:00 þriðjudaginn 20. október 2009 á hótel Hilton Reykjavík Nordica, Suðurlandsbraut 2,
Reykjavík.
Skilanefndin mun gefa yfirlit yfir rekstur bankans og skýra frá þróun mála frá síðasta fundi með
kröfuhöfum sem haldinn var í febrúar 2009. Kynntur verður samningur um uppgjör á milli Kaupþings
og Nýja Kaupþings banka sem undirritaður var 3. september 2009. Einnig fá kröfuhafar kynningu
á nýjustu fjárhagsupplýsingum um bankann.
Í lok fundarins verður rætt um mögulega framlengingu á heimild Kaupþings banka hf. til
greiðslustöðvunar. Eins og kröfuhöfum er kunnugt veitti Héraðsdómur Reykjavíkur Kaupþingi banka
heimild til greiðslustöðvunar 24. nóvember 2008 og fól Ólafi Garðarssyni hrl. að gegna starfi
aðstoðarmanns við greiðslustöðvun. Verði ákveðið að óska eftir áframhaldandi greiðslustöðvun fer
þinghald fram í Héraðsdómi Reykjavíkur 13. nóvember 2009. Af þessum sökum og með vísan til laga
nr. 21/1991 um gjaldþrotaskipti o.fl. er aðstoðarmanni við greiðslustöðvun skylt að boða til fundar
með kröfuhöfum bankans til að fjalla um áframhaldandi greiðslustöðvun og fjárhagslega
endurskipulagningu.
Á fundinum munu hvorki fara fram atkvæðagreiðslur né teknar ákvarðanir, enda er ekki mælt fyrir um
slíkt í lögum nr. 21/1991 um gjaldþrotaskipti o.fl.
Rétt til fundarsetu eiga þeir sem eiga kröfu á hendur Kaupþingi banka hf. Skráningarform á heimasíðu
Kaupþings banka, www.kaupthing.com, skal fylla út í síðasta lagi 17. október til að öðlast aðgang að
fundinum.
Fyrir hönd Kaupþings banka hf.
Ólafur Garðarsson hrl., aðstoðarmaður
við greiðslustöðvun, og skilanefnd Kaupþings banka hf.
Fundur með kröfuhöfum 20. október 2009