Saga - 1973, Blaðsíða 196

184
RITFREGNIR
sem segir: „ . . . Gunnar [fékk] 17 [atkvæði] að mig minnir . . .“
(bls. 870). Annað dæmi um þetta er hugleiðingar höfundar um stjórn-
málaskoðanir séra Gunnars í Laufási, föður Tryggva. Hann ver
talsverðu rúmi til að leiða líkur að því, „að sr. Gunnari hafi á efri
árum ... trúlega orðið tíðræddara um annað en stjórnmál". (bls. 26).
Sjálfsagt er ekki að finna beinar heimildir um, hvað hann ræddi um
á heimili sínu, en víst er, að hann kom oft að stjórnmálum í bréfum
til Finns Magnússonar, sem nú eru varðveitt í Ríkisskjalasafninu
í Kaupmannahöfn. Þar má sjá, að Gunnar var snemma opinn fyrir
frjálslyndum stjórnmálahugmyndum, eftir að þær tóku að berast
frá Danmörku, og fékk fljótt mikið dálæti á Jóni Sigurðssyni for-
seta. Tryggvi gat því sótt mikið af stjórnmálaskoðunum sínum á
fyrri hluta æfinnar beint til föðurhúsanna.
í fjórða lagi hlýtur söguhetjan alltaf að birtast í öðru ljósi en
samtímamenn hennar í æfisögu. Ég sagði, að höfundur væri óblind-
aður af aðdáun á Tryggva, og í aðalatriðum trúi ég, að dregin sé
upp rétt mynd af honum í bókinni. En nálægðin við söguhetjuna
veitir sjónarmiðum hennar jafnan nokkur forréttindi, ef þau rekast
á sjónarmið annarra. í bókinni segir til dæmis mikið frá deilum
Tryggva við Jón Ólafsson ritstjóra. Hvergi mun vera hallað á Jón
í þeirri frásögn, en sjónarmið Tryggva verða miklu skiljanlegri,
af því að við þekkjum hann orðið nokkuð náið eftir lestur alls rit-
verksins. Tryggvi veit sig vera að vinna þörf verk í Kaupmannahöfn
fyrir alþingi og landshöfðingja og hlýtur að líta á illa rökstuddar
árásir á sig sem versta róg. Hins vegar verðum við að leita út fyrir
bókina til að vita, að Jón Ólafsson var einlægur andstæðingur þessa
lokaða embættisvalds, sem starfaði þannig, að varla var nokkur
leið að benda á neinn ábyrgan aðila fyrir því, sem landstjórnin
gerði. í hans augum hefur Tryggvi verið að blanda sér inn í leyni-
makk embættismannahópsins, umboðslaus og án nokkurrar skyldu
til að standa þjóðkjörnum fulltrúum reikningsskap þess, sem hann
lagði til við stjórnarherrana. Áköfum þingræðissinna eins og Jóm
Ólafssyni hefur verið erfitt að sætta sig við slíkt af þjóðkjörnum
þingmanni.
Hér hefur verið bent á nokkra annmarka, sem leiðir af sögusniði
þessa ritverks. Vafalaust hefðu önnur sögusnið haft í för með sér
önnur vandamál; það er ekki til nein einhlít aðferð til að skipuleggja
sagnfræðiverk, og alltaf verður að skilja eftir marga lausa enda.
Hins vegar hygg ég, að sögulegum veruleika séu að jafnaði gerð
því betri skil í ritum, sem málefnasniðinu er fylgt betur. Önnur snið
verða tæpast tekin fram yfir það, fyrr en málefnasniðið liggur
fyrir sæmilega kannað. Ef við hefðum til dæmis glöggt yfirlit yfir
stjórnmálasögu landshöfðingjatimabilsins, gæti verið ómaksins vert