Saga - 1984, Blaðsíða 23

STAÐA KVENNA A ÞJÓÐVELDISÖLD
21
sést á því að eiginkona afbrotamannsins mátti líta á sig sem ekkju
og giftast öðrum manni strax.38
í Grágás er talið upp hvaða mótgjörðir gagnvart konum séu
refsiverðar. Og í þessu sambandi er mikilvægt að minnast þess að
í Grágás gildir almennt að fyrir áformin ein um að framkvæma
refsiverðan verknað var refsað á sama hátt og fyrir verknaðinn
sjálfan. Ef karlmaður reyndi að kyssa konu gegn vilja hennar gat
legið við fjörbaugsgarður. Sama var uppi á teningnum ef karl-
maður reyndi að nálgast konu í rúmi hennar án samþykkis
hennar.39 Skóggangur lá einnig við því að yrkja mansöng til
konu.40
Við getum gengið úr skugga um það í heimildum að allt þetta
eru ekki innantómar lagagreinar; og á hinn bóginn kemur fram í
Grágás að heimildirnar gera ekki of mikið úr þessum málum. Með
slíka réttarvernd er það ef til vill ekkert undarlegt að konur íslend-
ingasagna, allt frá húsfreyjum til vinnukvenna, væru óþvingaðar
i ummælum og orðavali gagnvart karlmönnum.
Eftir þetta yfirlit um sambandið milli konu og karls í þjóðveld-
inu ætla ég að fjalla um tengsl konunnar við samfélagið að öðru
leyti og hlutverk hennar í atvinnulífmu.41
Um atvinnulífið ogframkvœmdavaldið
ísland byggðist á fyrri hluta víkingaaldar áður en plógurinn hélt
ínnreið sína á Norðurlöndum. Framleiðluhættir bera svip yngri
járnaldar. Þeir einkenndust af búfjárhaldi, en vegna þess hve verð
á korni var hátt á þessum tíma ræktuðu menn á íslandi einnig eins
mikið korn og hægt var með þeirri ófullkomnu tækni sem þeir
réðu yfir. Þegar land var numið, leituðu menn að góðum bit-
högum og vatnsbólum; sjósókn skipti aðeins litlu máli.
Það var greinilegur munur á kvennastörfum og karlastörfum.
Við skulum skoða hvernig hefðbundin störf karla og kvenna féllu
að efnahagskerfi íslenska bændasamfélagsins. Grágás er auðug að
nákvæmum viðmiðunum um sambandið milli vinnuveitanda og
launþega. Frjálsir verkamenn af báðum kynjum nutu mikils
réttaröryggis. Samkvæmt lögum átti að gera ráðningarsamning,
sem venjulega gilti í eitt ár í senn, frá því snemma sumars.