Saga - 1984, Blaðsíða 335

RITFREGNIR
333
að ógleymdum fjárskorti. Hinir nýju forkólfar verða að læra afreynslunni og
sjá við þessum vanda.
Um það bil sem Ingólfur var að vakna til lífsins voru stofnuð þrjú ný sögufé-
lög í landnámi Ingólfs Arnarsonar, á Suðumesjum (1981), í Kópavogi (1982)
og í Mosfellssveit (1982). Hlýtur að verða íhugunarefni fyrir forkólfa Ingólfs
hvernig þetta megi verða til framdráttar en sé ekki til trafala hinu endurreista
félagi þeirra.
Átthagaástin lætur ekki að sér hæða; nú er komin til áhrifa íjölmenn kynslóð
innfæddra í landnámi Ingólfs Arnarsonar sem alin hefur verið upp við sögur
aðfluttra foreldra um átthaga þeirra. Ég' vænti þess að hinir innfæddu hafi sjálfir
þörf fyrir vitneskju um eigin átthaga. Hér ætla ég Landnáminu mikið hlutverk
og efnisskortur ætti ekki að baga; tökum dæmi frá Reykjavík, hér hefur að
undanförnu verið unnið að skráningu fornminja og safnað hefur verið frá-
sögnum aldraðra Reykvíkinga um uppvöxt þeirra.lifnaðarhætti ofl., ailt á
vegum Þjóðminjasafnsins. Einhvers konar úrvinnsla úr þessu efni gæti td.
orðið kjörin fyrir Landnámið og örvað frekari söfnun og skráningu.
Reykvíkingar hafa verið alliðnir við að afmá spor og verksummerki geng-
inna kynslóða; einu sinni átti ég tal við ýtustjóra sem var sem óðast að ryðja
grjóti yfir fornar áletranir í Effersey. í ljós kom að hann var fjörubarn úr Vest-
urbæ, átti ljúfar minningar um Ufsaklett hjá Selsvör og fleiri kennileiti sem rutt
haföi verið yfir, blygðunarlaust og stundum án sýnilegs tilgangs. Skýring hans
á þessu háttalagi var sú að aðfluttir menn heföu ráðið of miklu um fram-
kvæmdir í borgarlandinu. Hann átti við að þá heföi skort eðlilega þekkingu og
átthagaást. Mér þykir þetta fremur sennileg tilgáta en sýnist þó að ýmsir inn-
fæddir séu ekki síður sekir um spjöll afýmsu tagi. Rit eins og Landnámið gætu
veitt þá þekkingu og kveikt þá væntumþykju sem dygði til að koma í veg fyrir
óþörf spjöll á merkum minjum og verðmætum í umhverfinu.
Svo er að sjá sem áhugi á héraðssögu (lókalhistóríu) sé heldur að glæðast. Ég
er mjög hlynntur því að sagnfræðingar stundi þá grein svo fremi sem hún er
ekki einangruð heldur tengd þjóðarsögu, skoðuð í samhengi við hana.
Ég mun nú fara nokkrum orðum um einstakar greinar í Landnámínu.
Björn Þorsteinsson á fyrstu greinina sem nefnist Landnám Ingólfs og þykir
tnér hún sæta nokkrum tíðindum. Undanfarin 15 ár eða svo hefur mjög tíðkast
meðal fræðimanna að bera brigður á Landnámu og er svo komið að margir
hafna henni og íslendingabók sem heimildum um landnámstímann og hina elstu
sögu þjóðarinnar. Þetta er hálfgerð uppgjöf, menn veigra sér við það vanda-
sama verkefni að skilja á milli skáldskapar og líklegra staðreynda, að greina
hismið frá kjarnanum. Björn gerir hér merka tilraun í þessa veru og finnst
honum sennilegast að Ingólfur hafi verið höföingi í forystuliði landnema og
húið í Reykjavík eins og segir í Landnámu og íslendingabók. Björn telur Hjörleif
hins vegar uppdiktaðan en hinn rétti fóstbróðir hafi líklega verið, eins og segir
1 Melabók, Herjólfur sem bjó suður í Höfnum. í landnámi Ingólfs voru
frændur og venslamenn sem mynduðu byggðarkjarna í landinu, að skoðun