Saga - 1984, Side 171

TRÚARLEGAR HREYFINGAR í REYKJAVÍK
169
10.
11.
which science has yet to validate or investigate, This is further confounded by
the fact that large segments of even modern occultism stress the hidden char-
acter of such wisdom." Marcello Truzzi, Definition and Dimensions of the
Occult: Towards a Sociological Perspective. í On iheMargin ofthe Visible, John
Wiley & Sons, New York og fl. stöðum 1974, bls. 244.
We contend that in the Western case, at least, a)such esoteric conceptions and
tnodes of interpreting reality form a cultural paradigm which provides lever-
a8e against the institutionalized paradigm, hence functions as a seed ofinspirat-
lon for new systems of social action; and b) that at various historical points
these conceptions and modes have come into play in the larger society so as to
provide vehicles of social and cultural change." E.A. Tiryakian op.cit., bls. 502.
Emile Durkneim, Suicide, Routhledge, London 1975, bls. 321 og áfram. Þetta
hugtak hefur áður verið notað, þegar gerð hefur verið grein fyrir félagsfræði-
legum forsendum dultrúarinnar sem fjöldahreyfingar: E.A. Tiryakian, Pre-
liminary Considerations. í On the Margin of the Visible, bls. 3; G.K. Nelson
Spiritualism and Society, bls. 259. Annað hugtak, sem benda má á í þessu sam-
bandi og Durkheim notaði, er hann var að útskýra félagslegar forsendur sjálfs-
tnorðstíðni í ólíkum löndum, er „egoism". Egoistn í þessari merkingu á sér
svipaðar forsendur í samfélagsgerðinni og siðrof, að sjálfsvitund einstaklings-
lns finnur ekki samkennd eða samband við hagsmuni heildarinnar. Hafa ber í
huga hér, að Durkheim leit svo á, að einstaklingsvitundin væri óhjákvæmilega
sProttin úr félagslegri heild.
Hér er um að ræða tvær helstu félagslegar forsendur trúarlífs á Vesturlöndum,
sem þýski trúarlífsfélagsfræðingurinn Ernst Troeltsch fjallaði um í bók sinni
The social Teachitig of the Christian Church, Macmillan, New York 1931, og
nefnir ,,sect“(sértrúarflokkur) og „cult“. Síðarnefnda formið, sem einkennir
spintismann og dultrúarhreyfinguna, byggir fyrst og fremst á dulrænni
(mystískri) upplifun einstaklingsins á hinum trúarlegu verðmætum og sann-
mdum. Sjá nánari útfærslu hjá Roy Wallis, Ideology, Authority, and the
Development of Cultic Movement. f Social Research 1974, bls.299 og áfram;
einnig Bryan Wilson, Religiösa sekter, Aldus-Bonniers 1970, bls. 22 og áfram.
h is in these crucial periods that esoteric doctrines, and occult groups and
pfactices, surface from their covert level in society and attain public visibility.
The flourishing of the esoteric and the occult has, therefore, a definite socio-
Hgical significance. It might, conceivably, be an indicator of a very advanced
statc of cultural decadence; it is also conceivable that it may be a harbinger of an
new eultural paradigm." E.A. Tiryakian op.cit., bls. 3.
Hin fræga kenning Max Webers um siðfræði mótmælenda (kalvínista) og and-
ann í kapítalismanum á ekki við á íslandi, enda hafa í fræðilegum umræðum um
ana komið fram alvarlegar ábendingar um, að hún standist ekki sem algild
henning um sögulega þróun á Vesturlönduin, og vafasamt, hvort eða að hve
nnklu leyti Weber hefur sjálfur litið svo á. Hér eru þessi hugtök notuð með
Peirn fyrirvara, sem S.N. Eisenstadt gerir, en hann bcndir einmitt á samband
Þeirra við félagslegar breytingar og hreyfanleika. S.N. Eisenstadt, TheProtest-
a,lt Ethic Thesis. f Sociology of Religioti, útg. R.Robertsson, Penguin 1976, bls.
312-313.