Saga - 1984, Síða 298

296
RITFREGNIR
má nefna að bókin er plasthúðuð eins og nú er farið að ryðja sér til rúms um
pappírskiljur.
Eins og áður er sagt setti höfundur sér ekki markmið, hvorki víðtæk ne
þröng, við að skrifa fyrri hlutann. Það er einmitt grunnhugmynd af einhverju
tagi sem ég sakna mest. Farið er að mestu leyti eftir tímaröð atburða en samt
vantar þar skýra tímabilaskiptingu og hafa kennarar sem nota bókina kvartað
mjög undan því. Tímabilaskipting auðveldar nemendum mjög að setja atburði
í samhengi án þess að læra ártalaromsur utanbókar. Með því að bera saman
ýmsa þætti, svo sem atvinnulíf, kirkjuvald, jarðeignaskipan o.s.frv., er unnt
að gera sér grein fyrir því sem breytist og öðlast um leið eitthvert tímaskyn.
Mér finnst bókin lýsa þjóðfélagsbreytingum of óljóst og lýsing á atburðum
vera fyrirferðarmeiri en útskýringar á orsakasamhengi. Það vantarjafnvel upp
á að meginlínur kirkju- og sjórnmálasögu séu dregnar upp á aðgengilegan
máta. Kennari sem er kænn við að spyrja vekjandi spurninga og beina nem-
endum inn á vænlegar brautir í uppgötvunarnámi getur þó áreiðanlega séð við
þessu.
Hlutverk kennslubóka er hins vegar að auðvelda skilning en ekki að flækja
málin. Ef texti er óskýr og flókinn fer of mikill tími í að endursegja hann og
endurskipuleggja, tími sem ætti að fara í að vinna að frjóum viðfangsefnum i
námsefninu eða athuga nánar einstök atriði.
í þessari bók er víða farið of fljótt yfir sögu, t.d. yfir Gamla sáttmála. Tíund
er ekki nógu vel útskýrð þrátt fyrir að umfjöllun um hana sé dreift á marga
staði (skv. atriðisorðaskrá á þrjá en í raun á a.m.k. fjóra). Hvað táknar t.d. að
hún hafi verið 1/10 hluti lögvaxta (62)? Tæpt er á ýmsu án frekari útskýringa,
t.d. „um 600 f.Kr. tók loftslag að spillast verulega, og næstu þrjár aldir voru
mjög kaldar (fimbulvetur norrænnar goðafræði?)" (20). Útskýra þyrfti betur
hvað felst í því að vera dýrlingur eða sleppa því alveg að ræða um íslenska dýr-
linga (72-3). Það er betra að hafa heldur færri efnisatriði og betur útskýrð.
Tilvitnanir í frumheimildir eru allmargar en höfundur notar þær h'tið. Þótt að
þeim sé mikill fengur hefði mátt gefa þeim meira gildi með áleitnum spurn-
ingum til nemenda.
Áberandi þáttur í texta bókarinnar eru tilvísanir til margvíslegra kennings
og rannsókna fræðimanna. Raunar veit ég ekki hvernig það orkar á ungling3
að sífellt sé vitnað til einhverra átóríteta, t.d. „Dr. Jón Steffensen hefur áætl-
að...“ (42), „...skv. rannsóknum dr. Stefáns Aðalsteinssonar" (42) án þess að
segja deili á þessum mönnum. Kennari sem vitnar til álits nafngreindra
fræðimanna í kennslustundum segir deili á þeim. Dr. Trausti Einarsson sem
vísað er til (37) er ekki einu sinni í heimildaskrá.
Við val á kenningum hafði höfundur að leiðarljósi að greina frá þeim sem
„nokkru fjaðrafoki hafa valdið" (sbr. formála). Hins vegar er ekki ljóst hvað
ræður valinu út frá kennslufræðilegum tilgangi. Val kenninga til umfjölluuar
og kynningar er umdeilanlegt og ég tel að kenningar, sem eru frjóar eða ágrein-
ingur er um, séu vænlegar til að skapa umhugsun og umræðu. Meðal kennmg'