Morgunblaðið - 21.12.2009, Síða 26

26 Minningar
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 21. DESEMBER 2009
✝ Guðrún J. Hjartarfæddist í Stóradal
í Svínavatnshreppi í
A-Húnavatnssýslu
23.11. 1915. Hún lést
á hjúkrunarheimilinu
Sóltúni í Reykjavík
14.12. sl.
Foreldrar Guð-
rúnar voru hjónin Jón
Jónsson bóndi og al-
þingismaður í Stóra-
dal f. 7.9. 1886, d.
14.12. 1939 og kona
hans Sveinbjörg
Brynjólfsdóttir f.
12.10. 1883, d. 2.5. 1966. Systkini
Guðrúnar voru Jón f. 11.4. 1912, d.
14.10. 1965, bóndi í Stóradal og
Hanna f. 26. 3. 1921 d. 30.9. 2006,
húsfreyja í Stekkjardal.
Guðrún giftist 21.9. 1939 Hirti
Hjartar, kaupfélagsstjóra og síðar
framkvæmdastjóra skipadeildar
SÍS, f. 9.1. 1917, d. 14.1. 1993.
Börn Guðrúnar og Hjartar: 1)
Jóna Björg, f. 1941, maki Paul van
Buren, synir Tómas og Páll Alex-
ander. Maki Páls Alexanders er
Esther Kuhry, sonur Benjamín
Tómas. 2) Sigríður Kristín, f. 1943,
maki Guðjón Stefán Guðbergsson,
synir Hjörtur, maki Auður Ólafs-
dóttir, börn Hrefna, Ingvar og
Signý; Bergur, maki María Mál-
fríður Magnúsdóttir, sonur þeirra
Stefán Magnús; Hlynur, maki
Brynja Björg Magnúsdóttir, dóttir
Ásta Kristín. 3) Elín, f. 1944, maki
Davíð Á. Gunnarsson, dætur Svana
Margrét, sambýlismaður Skúli Ei-
ríksson, dóttir Júlíana Rós; Guðrún
Vala, maki Helgi Þór Logason, syn-
ir Davíð og óskírður Helgason;
Ásta Björg, sambýlismaður Jakob
Ólafsson. 4) Egill f. 1948, fráskilinn.
Börn hans Fríða, maki Bergsteinn
Ólafsson, börn Guðrún Ásta og
Guðmundur Egill;
Sigríður Theodóra,
maki Hörður Guð-
mundsson, sonur
þeirra Snorri Freyr ;
Ívar.
Guðrún ólst upp í
Stóradal. Þar fengu
umönnun margir ætt-
ingjar af elstu kyn-
slóð. Foreldrar Guð-
rúnar ólu upp
Sveinberg Jónsson og
Þorvald Brynjólfsson,
systkinasyni Svein-
bjargar móður Guð-
rúnar, og Ingibjörgu Hjálm-
arsdóttur. Ingibjörg lifir enn
háöldruð. Barnaskóli sveitarinnar
var oftast í Stóradal, og Jón, faðir
Guðrúnar, kenndi nemendum undir
framhaldsnám. Eftir barnapróf
nam Guðrún í Kvennaskólanum í
Reykjavík og Kennaraskóla Ís-
lands. Guðrún varð kennari árið
1936 og kenndi á Flateyri við Ön-
undarfjörð í 4 ár. Nemendur Guð-
rúnar frá Flateyri minnast enn
áhrifa hennar sem kennara. Guð-
rún og Hjörtur reistu heimili á Flat-
eyri þar sem hann var kaupfélags-
stjóri, en fluttust til Siglufjarðar
1945 þegar Hjörtur varð kaup-
félagsstjóri þar. Árið 1952 fluttust
þau til Reykjavíkur er Hjörtur varð
framkvæmdastjóri skipadeildar
Sambands íslenskra samvinnu-
félaga. Heimilið varð starfsvett-
vangur Guðrúnar eftir að börnin
fæddust. Þjóðmálaáhugi Guðrúnar
var mikill. Hún starfaði með Félagi
framsóknarkvenna í Reykjavík og
sat þar lengi í stjórn, heiðursfélagi
til dánardags. Lengi í stjórn Hús-
mæðraskóla Reykjavíkur.
Guðrún verður jarðsungin frá
Neskirkju í dag, mánudaginn 21.
desember, og hefst athöfnin kl. 13.
Komið er að kveðjustund. Látin
er í hárri elli tengdamóðir mín, Guð-
rún Jónsdóttir Hjartar. Liðin er
nær hálf öld frá því ég kynntist
þeirri mætu konu fyrst, því við Sig-
ríður, dóttir Guðrúnar og Hjartar,
kynntumst á menntaskólaárunum.
Mér var vel tekið á heimilinu, nán-
ast eins og einu barnanna, enda var
ég í sjálfu sér einungis ómótaður
unglingur þegar leiðir okkar lágu
saman. Fyrstu hjúskaparárin
bjuggum við Sigríður inni á heimili
tengdaforeldra minna ásamt Hirti,
frumburði okkar og fyrsta barna-
barninu. Á þeim árum var ekkert til
sem hét fæðingarorlof, en unga
móðirin fékk náðarsamlega að nota
þriggja vikna sumarleyfi sem fæð-
ingarfrí. Það var því ekki hlaupið að
því að annast lítið barn auk þess að
stunda nám í háskóla. Það kom sér
einstaklega vel að eiga hjálpsama
tengdamóður. Án aðstoðar tengda-
foreldranna hefðum við hjónin aldr-
ei lokið háskólanámi eins og við
gerðum. Guðrún annaðist litla
drenginn á daginn og Hjörtur afi
sprellaði við nafna sinn þegar hann
hafði stund frá annasömu starfi.
Eftir framhaldsnám erlendis stofn-
uðum við ungu hjónin eigið heimili,
en ætíð var unnt að leita til Guð-
rúnar og Hjartar með aðstoð, ef ein-
hvers þurfti með og stundum kom
sér vel að Guðrún stundaði ekki
vinnu utan heimilis. Á Lynghagan-
um, heimili Hjartar og Guðrúnar,
var gestkvæmt. Matarboð voru tíð
og Guðrún kunni þá list að taka
þannig á móti vinum og vandamönn-
um að hverjum og einum fannst
hann vera einstakur.
Guðrún og Hjörtur höfðu yndi af
að ferðast, þótt starfs Hjartar vegna
yrðu ferðirnar færri en hugurinn
stóð til. Þau fóru stöku sinnum með
okkur í stuttar ferðir innanlands og
voru góðir og skemmtilegir ferða-
félagar, bæði fróð um menn og mál-
efni og sögu lands og þjóðar.
Guðrún hafði yndi af blómum og
sagði stundum að þannig birtist
sveitastúlkan í sér. Hún var sömu-
leiðis mjög fær í höndunum og
saumaði lengi bæði á sjálfa sig og
dæturnar auk þess sem hún var
mikil hannyrðakona. Hún var víð-
lesin og sagði vel frá. Hún kunni
ógrynnin öll af vísum og ævintýrum,
sem börn og barnabörn kunnu svo
sannarlega að meta.
Hjörtur missti heilsuna alltof
snemma en Guðrún annaðist hann
af kostgæfni. Þau skiptu um hús-
næði, sem gerði honum kleift að
vera heima mun lengur en ella hefði
verið. Eftir að sjúkrahúsdvöl var
óumflýjanleg heimsótti Guðrún
hann á hverjum degi og var hjá hon-
um í langan tíma og eins kom hann
vikulega heim í stutta heimsókn.
Hjörtur lést 1993, fyrir 16 árum.
Guðrún bjó ein og annaðist sjálf
heimilið fram yfir nírætt. Hún var
sjálfri sér nóg og hafði alltaf tök á
að miðla öðrum af hjartagæsku
sinni. Eftir að hún fékk heilablæð-
ingu fyrir tæpum þremur árum lam-
aðist hún og fékk dvöl á hjúkrunar-
heimilinu Sóltúni þar sem hún naut
mjög góðrar umönnunar. Aldrei
heyrðist frá henni æðruorð þótt
þrekið færi sífellt minnkandi. Það
hefur verið mér mjög lærdómsríkt
að kynnast og umgangast þessa
merku konu og að leiðarlokum
þakka ég allt.
Stefán Guðbergsson.
Guðrún, tengdamóðir mín, var
glæsileg kona. Hún var allt í senn,
heimsborgari, sveitakona og fræði-
maður.
Hún var jafn vel að sér í enska
fótboltanum, strákunum og stelpun-
um okkar í fótboltanum og hand-
boltanum, formúlunni, Shakespeare
og Íslendingasögunum. Heimsmálin
og íslensk pólitík voru daglega kruf-
in til mergjar. Eina stundina saum-
aði hún listaverk, á næstu mínútu
var hún lögst á gólfið í bíla- eða
dúkkuleik við eitt af barnabörnun-
um.
Það voru forréttindi að fá að fara
með ömmu Gunnu „heim“ í Húna-
vatnssýslu. Þar voru hennar rætur.
Hún var afkomandi stórbænda.
Faðir hennar var Jón Jónsson,
bóndi og alþingismaður. Hann var
einn þeirra framsóknarmanna sem
klufu sig frá Framsóknarflokknum
vegna deilna við Jónas frá Hriflu.
Afi Hjörtur var einn þeirra ungu
manna sem hrifust af Jónasi sem
kennara og hugmyndasmið. Þegar
Guðrún og Hjörtur hittust á Flat-
eyri létu þau ekki þannig smámuni
hafa áhrif. Þau urðu einfaldlega ást-
fangin. Þannig var það alltaf á
þeirra heimili að dægurmálin, póli-
tík eða annað, var allt í lagi að ræða,
en það sem réð ferðinni og and-
rúmsloftinu þeirra á milli, var ástin
og umhyggjan.
Það var eiginlega óskiljanlegt,
þegar þessi myndarlega teinrétta
kona, sem alltaf var í fínu formi,
missti heilsuna fyrir tæpum þremur
árum. Manni fannst einhvern veg-
inn eins og amma Gunna, eins og
við öll kölluðum hana, væri eilíf.
Skyndilega var þessi klettur brot-
inn.
Í einni andrá var lokið þessum
föstu venjum sem verða til í öllum
fjölskyldum. Vikan tekin út yfir
kaffibolla með nýbökuðum kleinum
eða vöfflum með rjóma. Í staðinn
komu reglulegar heimsóknir á
sjúkrahús og síðastliðin tvö ár í Sól-
tún, þar sem haldið er uppi heim-
ilisbrag af miklum myndarskap.
Þangað var gott að koma.
Amma Gunna hélt virðingu sinni
og glæsibrag allt til síðasta dags.
Hún skildi við þennan heim með
sömu reisn og hún lifði lífinu.
Amma Gunna varð sú síðasta af
eldri kynslóð okkar Ellu til að
kveðja þennan heim. Það er mikil
breyting. Nú erum við orðin elst.
Jólin á Selbraut breytast mikið við
andlát ömmu Gunnu. Margar venj-
ur voru tengdar nærveru hennar.
En lífið heldur áfram sinn vana-
gang. Kynslóðir koma og fara. Það
bætist ört við nýja kynslóð í fjöl-
skyldunni og einhver besta ósk sem
hægt er að bera fram er sú að nýir
einstaklingar líkist ömmu Gunnu
sem mest. Blessuð sé minning
hennar.
Davíð.
Elskuleg amma Gunna fékk
hvíldina þann 14. desember síðast-
liðinn, þá 94 ára að aldri. Við kveðj-
um hana með söknuði og jafnframt
þakklæti fyrir allt það sem hún var
okkur. Amma Gunna skipaði stórt
hlutverk í lífi okkar allra.
Hún amma Gunna var stórglæsi-
leg og tignarleg kona, með einstak-
lega mikla útgeislun. Hún var ávallt
vel til höfð og framkoma hennar var
einstaklega hógvær og hlýleg.
Þær voru ófár stundirnar sem við
systurnar áttum með ömmu Gunnu
og afa Hirti meðan hann lifði, á
Lynghaganum, á Flyðrugrandan-
um, og nú síðast í Sóltúni.
Minnisstætt er að þegar gist var
uppi á lofti, undir súð, var fastur lið-
ur að fá kleinu og mjólk fyrir hátt-
inn. Amma sagði okkur ævintýri og
sögur fyrir svefninn og svo var
vaknað við söng hennar þegar hún
kom upp stigann til að vekja okkur.
Við fengum að aðstoða hana við að
draga þvottinn í strauvélinni, rölt-
um upp í Kron til að kaupa skyr og
svo var spilað á spil. Enginn bjó til
betri mat en amma, jafnvel hrærða
skyrið smakkaðist best hjá henni.
Amma var mikil hannyrðakona
og eftir hana liggja fjölmörg lista-
verk, hvort sem er útsaumur, hekl,
prjón eða saumaskapur. Á Lyng-
haganum var saumavélin iðulega í
notkun, snið á gólfum og ósjaldan
títiprjónar á flakki. Það lék allt í
höndum hennar.
Amma bjó yfir hafsjó af fróðleik
og gilti þá einu hvort sem var um
gamla tíma eða nútímann. Allt þar
til hún veiktist árið 2007 fylgdist
hún vel með fréttum af mönnum og
málefnum. Hvort sem rætt var um
stjórnmál, síðasta landsleikinn eða
nýjustu tísku þá var aldrei komið að
tómum kofanum. Amma Gunna var
vel upplýst og hafði skoðanir. Hún
var alltaf sjálfri sér samkvæm og
ræddi um menn og málefni af hrein-
skilni.
Amma var alltaf mjög barngóð og
hændust börn að henni. Við sáum
það enn betur eftir að Davíð og
Júlíana Rós bættust í hópinn og
hugsa þau mjög hlýlega til lang-
ömmu sinnar. Við eigum eftir að
sakna þess að heyra ömmu segja:
„Hér er æskan og fegurðin“ eins og
hún gerði iðulega þegar hún gekk
inn í hóp ungs fólks.
Samband ömmu og mömmu var
alla tíð mjög kært og náið. Þær
nutu ávallt félagsskapar hvor ann-
arrar og eftir að amma flutti í Sól-
tún fór mamma þangað, nánast á
hverjum degi. Amma sýndi mikla
hlýju og dugnað þegar afi Hjörtur
veiktist og hlúði einstaklega vel að
honum. Sama skilyrðislausa kær-
leik sýndi mamma af sér við umönn-
un ömmu í veikindum hennar. Hafa
þau systkinin öll, Jóna, Sigga, Ella
mamma okkar og Eddi, hlúð að
henni af mikilli kostgæfni. Hefur
amma eflaust verið þeim afar þakk-
lát.
Blessuð sé minning ömmu
Gunnu.
Svana Margrét, Guðrún
Vala og Ásta Björg.
Húnvetnsk bændamenning var
arfleifð hennar og heimanmundur,
fylgdi henni alla ævi, vestur á firði,
aftur norður til Siglufjarðar og svo
áratugi í Reykjavík. Það voru
merkileg örlög að dóttir Jóns í
Stóradal, alþingismannsins sem
stofnaði Bændaflokkinn ásamt
Tryggva, í uppreisn gegn Jónasi,
skyldi svo ganga að eiga unga kaup-
félagsstjórann frá Þingeyri sem
Jónas hafði fóstrað í gamla Sam-
vinnuskólanum við Sölvhólsgötu.
Þessi tími er hluti af horfinni öld,
saga Íslands sem nú er lesin í skól-
um, en samt er svo stutt síðan að
þegar Guðrún J. Hjartar andast í
hárri elli leitar hugur okkar til þess
sem mótaði hana unga og reyndar
alla tíð.
Þegar ég drenghnokki kom með
afa og ömmu til Siglufjarðar, páska-
ferð með Esjunni, og svo nokkru
síðar á Kvisthagann, þegar þau
Hjörtur voru flutt suður með barna-
hópinn, skynjaði ég þótt óljóst væri
hve Guðrún var sérstæð og merk,
sjálfstæð en um leið kímin í alúð
sinni.
Hirti var falinn margvíslegur
trúnaður á vettvangi samvinnu-
hreyfingarinnar og lengi var hann
þar í fremstu forystusveit; oft
stormasamt þegar átökin voru
grimm. Ætíð var Guðrún stoð hans
og stytta, félagi, vinur og ráðgjafi;
veitti honum það skjól sem þurfti til
að ná hvíld fyrir næstu lotu.
Hún var ekki aðeins húsmóðirin
sem stolt ól upp hin mannvænlegu
systkini heldur bjó líka að menntun
sinni og áhuga á menningu og þjóð-
legum fróðleik. Hún fylgdist náið
með atburðum á vettvangi dagsins,
var liðtæk og vel liðin í sveit fram-
sóknarkvenna. Þegar flokkurinn og
hreyfingin voru eitt áhrifamesta afl-
ið í þjóðlífinu voru þau Hjörtur,
bæði í krafti hugsjóna sinna og
hæfileika, meðal helsta trúnaðar-
fólks forystunnar.
Við í fjölskyldunni munum Guð-
rúnu þó fyrst og fremst sem hinn
góða vin, glaðværa og stolta og
ávallt fagnaði hún öllum sem komu í
heimsókn, oft með tilvísunum í nýj-
ar bækur eða orðræðu líðandi
stundar.
Mamma og pabbi virtu hana ætíð
mikils og margar eru minningarnar
sem tengjast heimili þeirra Hjartar;
líka eftir að mamma dó og við pabbi
vorum þar oft um helgar og á hátíð-
isdögum.
Það var mér því mikils virði löngu
eftir að þau voru öll dáin, fólkið sem
hér er nefnt, að Guðrún skyldi enn
vera svo ern þótt öldruð væri að
geta verið með okkur í Dómkirkj-
unni og Alþingishúsinu, nokkrum
sinnum við embættistöku. Þær báð-
ar, hún og Margrét móðursystir
sem nýlega lést, voru þar komnar
sem eins konar fulltrúar alls þess
góða fólks sem ól okkur frænd-
systkinin upp og gaf okkur það
veganesti sem best hefur dugað.
Ólafur Ragnar Grímsson.
Mig langar til að kveðja þig, Guð-
rún, með fáum orðum.
Ég man okkar fyrstu kynni, þeg-
ar þú, eiginmaður og börn, fluttuð
til Reykjavíkur frá Siglufirði. Ég
var á sjöunda ári og varð starsýnt á
þann stærsta ísskáp, sem ég hafði
séð. Ég elti burðarmennina inn og
stóð á eldhúsgólfinu þegar þú
komst inn. Átt þú þennan ísskáp,
spurði ég. Já, sagðir þú, og ég á líka
fullt af krökkum, og nú skulið þið
fara út að leika. Við gerðum það, og
þar hófst ævivinátta mín og yngstu
dóttur þinnar.
Ég leit alltaf svo upp til þín, Guð-
rún, gáfur þínar og mildi báru af,
maður vissi að þú skildir allt, þótt
orðin væru stundum fá. Einu sinni,
er ég gisti hjá ykkur, sem oftar,
vildum við stelpurnar endilega sofa í
tjaldi. Það var nú sjálfsagt mál. Þú
lést okkur búa um okkur í svefnpok-
um og tjalda út í garði og færðir
okkur svo nýbakaðar kleinur undir
svefninn.
Mörgum árum seinna, þegar Ella
mín eignaðist sína fyrstu dóttur og
var með hana í heimsókn hjá þér á
Lynghaganum, þá kom ég til þess
að sjá barnið. Ég óaði og æjaði yfir
yndisleik og fegurð barnsins, eins
og gengur, þá man ég svo skýrt, að
þú tókst barnið í fangið og sagðir:
Útlit og peningar og öll veraldleg
gæði skipta litlu máli. Allt sem börn
þarfnast er, að finna að þau eru
elskuð! Þetta lýsir þér vel.
Ég bið góðan Guð um að leiða þig
á æðri leiðum og gefa eftirlifandi
börnum þínum styrk. Við vissum öll
að þú varst tilbúin. Hvíl í friði.
Anna Herskind.
Gagnmerk kona er hnigin í valinn
að endaðri farsælli ævi. Guðrún var
fædd og alin upp í Stóradal í Svína-
vatnshreppi, sem var mikið menn-
ingar- og myndarheimili og foreldr-
arnir sannkallaðir sveitarhöfðingjar.
Jón Jónsson faðir hennar var for-
ystumaður í héraðinu. Hann var
fyrst alþingismaður í Framsóknar-
flokknum, en hvarf þaðan eftir
snarpar deilur við Jónas Jónsson frá
Hriflu og stóð að stofnun Bænda-
flokksins og sat um skeið á þingi
fyrir þann flokk. Sveinbjörg Brynj-
ólfsdóttir móðir hennar var mikil
rausnarkona. Heimilislífið í Stóradal
reyndist afar gott veganesti fyrir
Guðrúnu sem ætíð bar með sér
höfðingsbraginn að heiman. Það
varð afdrifaríkt fyrir hana að fara
vestur á firði eftir að hún aflaði sér
kennaramenntunar. Þar kynnist
hún hinum unga efnilega kaup-
félagsstjóra Hirti Hjartar. Þau hjón
áttu einstaklega góða samleið og
mátu hvort annað að verðleikum.
Á árunum 1945-1952 bjuggu þau í
Siglufirði en þar var Hjörtur einnig
kaupfélagsstjóri. Síðan fluttu þau til
Reykjavíkur þar sem Hjörtur
byggði upp og stjórnaði Skipadeild
SÍS. Fyrir svo önnum kafinn mann
var það ekki lítils virði að eiga slík-
an bakhjarl sem Guðrún var. Sann-
arlega kunni hún til verka að stýra
mannmörgu rausnarheimili þar sem
gestrisni ríkti. Guðrún varð fljótlega
við komuna til Reykjavíkur ein
traustasta konan í Félagi framsókn-
arkvenna í Reykjavík og starfaði
þar um hálfrar aldar skeið.
Í félagsstarfinu mynduðust afar
sterk tengsl meðal kvennanna sem
náðu langt út fyrir flokksstarfið,
þessi mikla samkennd vakti oft á
tíðum undrun annarra. Fyrir utan
sannfæringu okkar að samvinna og
jöfnuður séu best til þess fallin að
skapa farsælt þjóðfélag, þá var það
tvímælalaust vinnan við jólabasar-
inn sem skóp mestu samheldnina.
Guðrún lá ekki á liði sínu við bas-
arinn frekar en önnur störf er inna
þurfti af hendi í félaginu. Ætíð var
hún til reiðu og myndarskap hennar
var viðbrugðið. Guðrún var óvenju
glæsileg kona og stórgreind, að auki
hafði hún sérstakan hugljúfan
þokka sem einungis þeir einstak-
lingar bera, sem hafa allt sitt á
hreinu. Jafnframt hafði hún brenn-
andi áhuga á stjórnmálum eins og
margir í föðurætt hennar hafa
löngum haft og lét til sín taka í FFK
við stefnumótun framfaramála.
Sannarlega hefði hún sómt sér vel á
þingi, en konum af hennar kynslóð
var það sennilega fjarlæg hugsun.
Hún undirbjó jarðveginn fyrir kom-
andi kynslóðir, fremur en að hugsa
um eigin frama. Að öllum störfum
gekk hún með prúðmennsku og
ósérhlífni og við félagar hennar
kveðjum hana með mikilli virðingu
og þökk.
Sigrún Magnúsdóttir.
Guðrún J. Hjartar