SunnudagsMogginn - 01.08.2010, Blaðsíða 16

16 1. ágúst 2010
F
yrir fjórum árum setti 25 ára
bandarískur kennaranemi,
Stacy Snyder, ljósmynd af sér
inn á samskiptavefinn MySpace
en á myndinni var hún með sjóræn-
ingjahatt að drekka úr plastglasi. Við
myndina skrifaði Snyder: „Drukkinn sjó-
ræningi.“ Þegar kennarar hennar upp-
götvuðu myndina var þeim ekki skemmt.
Þeir staðhæfðu að myndin væri ófagleg og
að með henni væri Snyder að ýta undir
drykkju fyrir augum ólögráða unglinga. Í
framhaldinu neitaði háskólinn henni um
kennaragráðuna og sá úrskurður var síðar
staðfestur fyrir dómstólum. Ekki var tek-
ið tillit til þess að myndin var tekin í frí-
tíma Snyders né var horft til stjórnar-
skrárvarinna réttinda hennar til
tjáningarfrelsis þar sem hún hafði gegnt
opinberri stöðu í æfingarkennslu á sama
tíma og myndin birtist.
Saga Snyders er ekki sú eina af því
hvernig „sakleysislegar“ upplýsingar á
netinu koma venjulegu fólki í koll. Í ný-
legri grein í New York Times segir
lagaprófessorinn Jeffrey Rosen frá 16 ára
gamalli breskri skrifstofumey sem var
rekin úr starfi eftir að hafa skrifað í
vinnutíma á Fésbók að sér „leiddist full-
komlega“. Hann segir líka líka frá 66 ára
kanadískum sálfræðingi sem var hindr-
aður í að fara yfir landamærin til Banda-
ríkjanna og gerður útlægur þaðan ævi-
langt eftir að netleit landamæravarða
leiddi í ljós grein hans í sálfræðiriti þar
sem hann lýsti tilraunum sínum með of-
skynjunarlyfið LSD þrjátíu árum fyrr.
Rosen lýsir því hvernig 75 prósent
bandarískra ráðningarfulltrúa leita á net-
inu að upplýsingum um þá sem hugsan-
lega verða ráðnir. Þeir nota til þess leitar-
vélar á borð við Google og skoða
samskiptasíður, ljósmynda- og mynd-
bandssíður, persónulegar heimasíður
umsækjenda sem og blogg þeirra, twit-
ter-síður og jafnvel leikjasíður. 70 pró-
sent ráðningarfulltrúanna segjast hafa
hafnað umsækjendum vegna upplýsinga
sem komu fram við slíka leit.
„Þetta er vel þekkt og hefur verið
stundað í langan tíma,“ segir Guðberg K.
Jónsson, verkefnisstjóri SAFT sem er net-
öryggismiðstöð Íslands. „Við höfum mörg
dæmi um það innan þess alþjóðlega net-
verks sem við hjá SAFT störfum í. Og
þetta mun halda áfram, jafnvel þó að sett
verði lög sem banna atvinnurekendum að
styðjast við upplýsingar sem safnað er af
netinu við ráðningar. Þeir munu þá ein-
faldlega finna einhverjar aðrar ástæður
fyrir því að ráða ekki fólk.“
Aðspurður segist hann ekki hafa stað-
festar upplýsingar um að slíkar upplýs-
ingar hafi orðið til þess að fólk á Íslandi
hafi misst vinnuna. „Hins vegar höfum
við heyrt óstaðfestar sögur af því að fólk
hafi ekki verið ráðið eða að það hafi lent
fyrr en ella í niðurskurði á vinnustað
vegna upplýsinga eða hegðunar á net-
inu.“
Stóra eldhúsið á netinu
Og slíkar upplýsingar leynast víða. Fés-
bókarnotendur deila yfir 25 milljörðum
upplýsingabrota í hverjum mánuði á
heimsvísu og þar eru Íslendingar engir
eftirbátar annarra. Samkvæmt frétt í síð-
ustu viku eru þeir nú í öðru sæti yfir
mestu Fésbókarnotendur heims því 60%
landsmanna hafa stofnað slíkar síður. Eru
þá ótaldar samskipta- og miðlunarsíður
af öllu öðru tagi.
Hin gríðarstóra netveröld gerir það að
verkum að skyndilega þarf venjulegt al-
múgafólk að hafa áhyggjur af hlutum sem
hingað til hafa fyrst og fremst verið höf-
uðverkur fræga fólksins. Hver sem er get-
ur slúðrað opinberlega um hvern sem er
fyrir utan allar myndirnar sem geta valdið
áhyggjum, eins og hjá 26 ára konu frá
Manhattan í New York sem í grein Rosens
játar að óttast ekkert meir en að vera
merkt inn á ljósmyndir á netinu. Þær
gætu nefnilega komið upp um að hún á
bara tvennskonar djammföt!
„Við erum rétt að byrja að átta okkur á
fórnarkostnaðinum við það hversu mikið
af því sem við segjum og aðrir segja um
okkur varðveitist fyrir allra augum til
framtíðar í stafrænum gögnum,“ segir
Rosen. „Sú staðreynd að netið virðist
aldrei gleyma ógnar nánast tilveru okkar
og getu til að stýra ímynd okkar; að varð-
veita möguleikann á því að endur-
skilgreina okkur og að byrja upp á nýtt;
að komast yfir köflótta fortíð okkar.“
Sú fortíð gæti t.d. innihaldið brek á
borð við það að sitja drukkinn fyrir fram-
an skjáinn um miðja nótt og setja inn yf-
irlýsingar á Fésbók eða bloggsíður, eða
senda óviðurkvæmilega tölvupósta sem í
alsgáðu ástandi notandans hefðu aldrei
sloppið í gegnum nálarauga hans. Slíkar
uppákomur eru nokkuð algengar ef
marka má þá vinnu sem lögð er í að koma
í veg fyrir þær. „Margar félagsnetsíður
hafa sett upp próf sem eiga að koma í veg
fyrir að menn séu að setja eitthvað á netið
undir áhrifum, t.a.m. um miðjar nætur,“
útskýrir Guðberg. „Þau dúkka upp þegar
Fortíðin sem
fyrnist aldrei
Netið gleymir aldrei, segir bandaríski lagapró-
fessorinn Jeffrey Rosen. Þvert á móti koma
kæruleysislegar upplýsingar um venjulegt fólk
aftur og aftur í bakið á því í netheimum. Undir
þetta tekur íslenskur sérfræðingur sem telur
samskipti fólks í örri þróun um þessar mundir
vegna netsins.
Bergþóra Njála Guðmundsdóttir
ben@mbl.is
„Auðvitað er fólk fyrst og fremst að setja inn upplýsingar um vini sína á þessa vefi en það er ekki víst að m
„Þegar einu sinni er búið að setja efni á netið og það er aðgengilegt öðrum, þá getur það
verið í umferð á netinu að eilífu,“ segir Guðberg K. Jónsson.
Morgunblaðið/Eggert