SunnudagsMogginn - 01.08.2010, Blaðsíða 37

1. ágúst 2010 37
T
alsverðverðar umræður hafa
verið um hinn nýstofnaða
Vatnajökulsþjóðgarð. Meðal
annars hafa skotveiðimenn
mótmælt kröftuglega hugmyndum um
takmarkaðar veiðar í þjóðgarðinum.
Áður en lengra er haldið er áhugavert
að skoða breytt viðhorf landsmanna til
náttúrunnar og nýtingar hennar. Um-
hverfisvernd er tiltölulega nýtt hugtak í
íslensku máli, orðið sást fyrst á prenti
1971. Raunar er ekki ýkja langt síðan farið
var að setja á stofn þjóðgarða. Fyrsti
þjóðgarðurinn var settur á stofn 1832 og
voru það 4 ferkílómetrar umhverfis laug-
arnar Hot springs í Arkansas í Bandaríkj-
unum. Æ síðan hafa Bandaríkjamenn
verið í fararbroddi hvað varðar rekstur og
stofnun þjóðgarða.
Lengi framan af var takmarkaður áhugi
hér á landi á náttúruvernd. Íslendingar
hafa þó jafnan haft mikla ást á landi sínu
eins og sjá má í fjölmörgum ljóðum, en
náttúran var til þess að nýta hana enda er
stutt síðan öll afkoma þjóðarinnar byggð-
ist á landbúnaði og sjávarútvegi. Segja má
að verulegar breytingar hafi orðið í við-
horfum Íslendinga til náttúruverndar
þegar framkvæmdir hófust við Kára-
hnjúka enda var hér um að ræða mestu
verklegu framkvæmdir Íslandssögunnar.
Nú var eins og stjórnmálamenn vöknuðu
af vondum draumi því nú var „inni“ að
friða og stofna þjóðgarða. Vissulega var
full þörf á að friða ýmsar náttúruperlur
hér á landi. Hinsvegar er út í hött að
vernda náttúruna hennar sjálfrar vegna
eins og maðurinn sé ekki til. Friðanir
seinustu árin virðast fyrst og fremst vera
til að varðveita óspillta náttúru eða jarð-
myndanir af ýmsum toga. Friðunin geng-
ur þá út á það að ekki sé virkjað á svæð-
inu, lagðir vegir eða önnur mannvirki.
Hvernig sem á því stendur þá eru þess-
ar friðanir gerðar með meira kappi en
forsjá. Bannað er að stunda fuglaveiðar þó
engin ástæða sé til þess. Gæsaveiðar eru
bannaðar í friðlandinu sem kallast Guð-
laugstungur, sömuleiðis á að banna
gæsaveiðar í stækkuðu friðlandi við
Þjórsárver og nú síðast eru uppi hug-
myndir að takmarka gæsaveiðar í Vatna-
jökulsþjóðgarði sem raunar er tæp 13% af
flatarmáli Íslands. Á þessum svæðum sem
hafa verið friðuð eða stendur til að friða
eru nær eingöngu stundaðar heiðagæsa-
veiðar. Heiðagæsastofninn er um þessar
mundir gríðarlega sterkur, sennilega um
400.000 fuglar að hausti. Íslendingar
veiða árlega um 18.000 heiðagæsir og
Bretar sennilega um 24.000 fugla. Það er
því lítið veitt úr þessum sterka stofni.
Hinsvegar er grágæsin ein vinsælasta
bráð íslenskra veiðimanna, í fyrra veidd-
um við 47.000 fugla og Bretar veiða
sennilega um 20.000 grágæsir. Sam-
kvæmt talningum í Bretlandi á grágæsa-
stofninn að vera 100.000 fuglar að hausti,
það getur hinsvegar ekki verið eins og
veiðitölur sýna. Líklegast er grágæsa-
stofninn rétt innan við 200.000 fuglar. Þó
svo að við göngum út frá því að í grá-
gæsastofninum séu, segjum 180.000
fuglar að hausti, þá er 67.000 fugla veiði
ansi hátt veiðiálag. Stjórnvöld ættu því að
hvetja íslenska veiðimenn til að veiða
heiðagæsir fremur en grágæsir enda eru
heiðagæsaveiðar einstök náttúru-
upplifun.
Að takmarka og banna heiðagæsaveið-
ar á hálendi Íslands eða eins og nú virðist
vera á prjónunum að takmarka veiðarnar
í Vatnajökulsþjóðgarði er rökleysa sem
ekkert hefur að gera með náttúruvernd.
Skotveiðar eru stundaðar í mörgum
þjóðgörðum í Bandaríkjunum og raunar
víðar eins og til dæmis í Svíþjóð. Þegar
gæsaveiðimenn eru á ferli, í lok ágúst og í
september, er lítið um annað útivist-
arfólk á hálendi Íslands. Ég vil ljúka þess-
um pistli með orðum Vilhjálms Lúðvíks-
sonar, veiðimanns, fagurkera og
náttúruunnanda:
„Við verðum að viðurkenna hið rétta
eðli mannsins og fyrir suma er veiðiskap-
ur mikilvægt form á tjáningu, sem ekki á
að afneita eða útiloka, heldur leiða inn á
jákvæðar og eðlilegar brautir.“
Þjóðgarðar - fyrir hverja?
Gæsaveiðar eru sumstaðar bannaðar eða takmarkaðar.
Morgunblaðið/Brynjar Gauti
Gæsir
Sigmar B. Hauksson
B
andaríkjamanninn Carlton Dou-
glas Ridenhour kannast líklega
fáir við undir hans raunverulega
nafni. Fleiri kveikja hins vegar á
perunni þegar listamannsnafn hans,
Chuck D, ber á góma. Hann er unnendum
rapptónlistar að góðu kunnur sem einn
forsprakka hljómsveitarinnar Public
Enemy sem spratt fram á sjónarsviðið á ní-
unda áratugnum með lögum eins og
„Don’t believe the hype“ og „Fight the
Power“. Lög sveitarinnar, sem gefin voru
út af plötufyrirtæki ofurútsetjarans Ricks
Rubins, voru þekkt fyrir að vera hápólitísk
og fjölluðu mörg hver á gagnrýninn hátt
um samskipti kynþáttanna í Bandaríkj-
unum enda ólst Chuck sjálfur upp á
blómatíma „Svörtu pardusanna“ og „Na-
tion of Islam“.
Chuck D ber ásamt félögum sínum í Pu-
blic Enemy ábyrgð á að skapa hinn svo-
kallaða nýmetal sem átti eftir að kvelja
hlustir tónlistarunnenda á tíunda áratugn-
um. Árið 1991 nálgaðist þrassmetal-
hljómsveitin Anthrax þá félaga um að
endurgera lagið „Bring the noise“ sem þeir
almannaóvinir höfðu gefið út á plötunni
„It takes a Nation of Millions to Hold us
Back“ þremur árum fyrr. Í laginu samein-
uðu sveitirnar tvær krafta sína og ólíkar
tónlistarstefnur og útkoman var eitt fyrsta
rappmetallag sögunnar. Í kjölfar útkomu
lagsins á Anthrax-plötunni „Attack of the
Killer B’s“ fóru sveitirnar tvær á tónleika-
ferðalag saman og enduðu þær yfirleitt
hverja tónleika á að taka lagið saman.
Sjálfur sagði Chuck að þessir tónleikar hafi
verið einhverjir þeir hörðustu sem þeir
hefðu upplifað en þegar sveitirnar tvær
sameinuðust á sviði til að taka Bring the
noise hafi það verið „eins og sprengjufl-
ísar“.
Vegur Public Enemy hefur ekki verið
mikill í seinni tíð þó að sveitin sé enn
starfandi. Síðasta plata hennar, „How You
Sell Soul to a Soulless People Who Sold
Their Soul?“ kom út árið 2007 við tak-
markaðar undirtektir.
Árið 1999 stofnaði Chuck D vefinn
Rapstation.com sem hann ætlaði sem
nokkurs konar heimahöfn fyrir rapp-
heiminn. Þar starfrækti hann eigin sjón-
varps- og útvarpsstöð og bauð upp á
ókeypis niðurhal á hiphoplögum en hann
hefur verið málsvari þess að deila tónlist á
netinu.
Rapparinn knái, sem er grænmetisæta
og iðkar íslam, er mikill áhugamaður um
stjórnmál eins og textar Public Enemy
báru gjarnan vitni um. Í viðtölum hefur
hann sagt að hlutskipti svartra í Banda-
ríkjunum sé engu betra nú en þegar
hljómsveitin hóf ferilinn og að stjórn Bar-
acks Obama sé ágæt þó hann efist um
hverju hún geti í raun komið í verk. Þá er
hann gagnrýninn á rappgeirann sem hann
segir gegnsýrðan af markaðshyggju og
karlrembur, sem sé ástæða þess hve fólki
sé illa við bransann.
Í lok apríl á þessu ári skrifaði hann grein
ásamt eiginkonu sinni, sem er prófessor í
afrísk-amerískum fræðum, í The Huff-
ington Post þar sem hann kallaði eftir að
lista-, íþrótta- og fræðimenn sniðgengju
Arizona-ríki vegna harkalegrar innflytj-
endalöggjafar sem nýlega var staðfest þar.
Samkvæmt henni er það glæpur að geta
ekki framvísað búsetuleyfi og lögregla fær
rúmar heimildir til þess að stöðva hvern
sem hana grunar um að vera ólöglega í
landinu. „[Frumvarpið] er rasískt, misvís-
andi og stendur fyrir einhverja rætnustu
pólitík gegn innflytjendum sem þetta land
hefur nokkru sinni orðið vitni að.“
Fremstur félaganna í
Public Enemy.
Hvað varð um …
…Chuck D?
Chuck D hefur að-
eins bætt á sig.