Morgunblaðið - 16.02.2010, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 16. FEBRÚAR 2010
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
HæstirétturÍslands erníræður í
dag. Mikilvægi
réttarins verður
seint ofmetið og sú
þýðing að endir
innlendra þrætumála og mála
sem eiga varnarþing hér á landi
eigi sér stað á efsta stigi dóms-
valds innanlands. Nauðsynlegt
er að borið sé traust til Hæsta-
réttar og virðing og honum sé
sýnd sú virðing. Það þýðir ekki
að öll störf réttarins séu hafin
yfir gagnrýni og dómar hans
séu ofar allri umræðu. Löngum
var niðurstöðum réttarins tekið
sem sannindum sem bannhelgi
var við að efast um. Var ekki
frítt við að sú innræting færi
fram í lagadeild Háskóla Ís-
lands, enda voru prófessorar
þar varadómarar í réttinum.
Ekki er endilega rétt að hin
ríka tillitssemi við réttinn og
það viðhorf að niðurstöðu hans
skyldu menn samþykkja um-
ræðulaust hafi endilega verið í
hans þágu. Talsmaður stórrar
stofnunar sagði nýlega að hún
ætlaði sér að una niðurstöðum
Hæstaréttar. Það hefði átt að
vera óþarft að taka fram. Á
hinn bóginn hefði ekkert verið
að því að segja að viðkomandi
stofnun hefði sínar efasemdir
um hvernig rétturinn túlkaði
lögin og rökstyddi sína nið-
urstöðu. Um hitt að hann hygð-
ist una niðurstöðinni þurfti
ekki að ræða.
Oft er sagt að
Hæstiréttur verði
að vera í takt við
tíðarandann. Sumir
eiga við með því að
dægurumræðan og
sú skoðun sem
einkum virðist uppi um þær
mundir og beinist að tilteknum
málasviðum eigi að hafa áhrif á
dóma Hæstaréttar. Þetta fær
ekki staðist. Auðvitað er æski-
legt að lögin í landinu séu í
samræmi við þjóðarviljann,
þegar til lengri tíma er horft og
löggjafinn sem á mikið undir al-
menningsálitinu hefur ríka
hvatningu til að láta sjónarmið
þess njóta sín við lagasetningu.
Þannig berast þau fyrr eða síð-
ar að dómstólunum og þá síðast
Hæstarétti. Sagan sýnir að
dómstólarnir, og þar með talinn
sá hæsti þeirra, eru fjarri því
að vera óskeikulir og færa má
fyrir því rök að þeir kunni að
hafa brugðist á örlagatímum
með alvarlegum afleiðingum
fyrir land og lýð. Um slíkt þýðir
ekki að fást. Þvert á móti á að
huga að því að bæta starfsum-
hverfi dómstólanna sem frek-
ast má. Lengi hefur dregist að
huga að umgjörð þeirra í sjálfri
stjórnarskrá landsins og er það
ríkara forgagnsverkefni en
sumt annað sem stjórn-
málamenn eru að fitla við af
vanefnum þessa dagana. Minna
má ekki vera en að slíku verk-
efni verið lokið á aldarafmæli
Hæstaréttar Íslands.
Bæta þarf starfsum-
hverfi dómstólanna
svo sem frekast er
kostur.}
Á afmæli Hæstaréttar
Grískir harm-leikir eru nú í
hraðuppsetningu á
stærstu sviðum í
helstu höf-
uðborgum Evr-
ópu. Þeir eru allir
færðir í nútíma-
búning og textinn
hefur verið flattur út og ein-
faldaður svo að hann hæfi eink-
um skriffinnum og skoð-
unarmönnum reikningsyfirlita
sem fylla áhorfendabekkina.
Þótt þetta sé vissulega gert á
kostnað skáldlegra tilþrifa hef-
ur það ekki dregið úr áhrifa-
mætti uppfærslnanna. Áhorf-
endurnir nötra af hræðslu, þeir
iða af ókyrrð í sætum sínum og
vita ekki sitt rjúkandi ráð. Þeir
ættu því að vera fullsáttir við
það sem þeir fá fyrir miðaverð-
ið, þótt okurhátt sé, dramað er
mikið, sorgin, byggð á svikum
á hátíðlegum fyrirheitum og
diplómatískri tvöfeldni og
óendurgoldinni ást ESB.
Fyrir fáeinum mánuðum
fögnuðu menn árangri evr-
unnar. Tíu ára saga sannaði
sigur hennar.
Gríska drachman
var þrjú þúsund og
eitt hundrað ára
þegar henni var
loks fórnað fyrir
evru. Þannig að
evran er enn á
frumstigi tilraun-
ar. Lögð hefur verið fram til-
laga þingmanna allra flokka í
hollenska þinginu um að banna
stuðning ESB við Grikki. Sams
konar tillaga hefur verið lögð
fram í þýska þinginu. Meiri-
hluti þýsku þjóðarinnar segist í
skoðanakönunum algjörlega á
móti því að borga brúsann fyrir
Grikki. ESB gerir að vísu að
jafnaði ekkert með það sem al-
menningur og einstök þjóðþing
segja og álykta um. En öll
þessi staða bendir til að við
séum fjarri því að nálgast hlé í
gríska harmleiknum. Þótt til-
finningahitinn sé þegar orðinn
mikill og táraflóðið verulegt
erum við vísast enn aðeins að
sjá fyrripartinn af forleiknum.
Sé svo er líklegt að eftirleik-
urinn sé ekki fyrir viðkvæma.
Vandi Grikklands er
orðinn að vanda Evr-
ópusambandsins,
sem þó tregðast við
að horfast í augu við
hann.}
Grískir harmleikir í nútímauppfærslu
Engum blöðum er um það að fletta aðalþjóðasamfélagið gerir stöðugtstrangari umhverfiskröfur til fyr-irtækja, hvort heldur þau starfa á
sviði framleiðslu, verslunar eða þjónustu. Regl-
ur um mengunarvarnir og framleiðsluaðferðir
hafa verið hertar til muna og er fyrirsjáanlegt
að sú þróun heldur áfram – ekki bara vegna
loftslagshlýnunar heldur einnig vegna annarar
mengunar, s.s. í jarðvegi og grunnvatni, sem
ógnar lífríki jarðarinnar.
Ýmsir hafa hins vegar meiri áhyggjur af
reglunum sem settar eru til að halda aftur af
þessari ógn en ógninni sjálfri. Samtök atvinnu-
lífsins gáfu á dögunum út aðgerðaáætlun um
uppbyggingu atvinnulífsins á árinu og komu í
henni inn á umhverfismál. Þar er tekið undir að
draga verði verulega úr útstreymi gróðurhúsa-
lofttegunda en samtökin taka fram að gæta þurfi þess að
samkeppnishæfni einstakra atvinnugreina verði ekki skert
með því að gera „óraunhæfar kröfur um kostnaðarsamar
aðgerðir“. Sömuleiðis sé mikilvægt að „séríslenskar um-
hverfisreglur“ leggi ekki stein í götu einstakra fyrirtækja.
Það er vel skiljanlegt að íslensk fyrirtæki hræðist aukinn
kostnað á samdráttartímum. Þau mega hins vegar ekki
gleyma því að reglurnar snúast ekki bara um umhverf-
isvernd heldur ekki síður um samkeppnishæfni þeirra
sjálfra. Í ótta sínum við að þurfa að hækka verð vegna auk-
ins kostnaðar gætu þau beinlínis dregið úr eigin samkeppn-
ishæfni með því að standast ekki alþjóðlegar umhverf-
iskröfur. Þessu hefur atvinnulífið í Danmörku
gert sér grein fyrir. Forsvarsmenn einna
stærstu samtaka atvinnurekenda þar í landi,
Dansk Industri, eru nú farnir að gagnrýna
stjórnvöld fyrir að vera ekki nægilega framsýn
og vilja hertar umhverfiskröfur, eins og Axel
Bendtsen, sérfræðingur hjá dönsku Umhverf-
isstofnuninni, greindi frá í viðtali í Sunnudags-
mogganum í desember. Hann gengur svo langt
að segja að skeri fyrirtæki niður í umhverf-
ismálum geti þau verið viss um að lifa ekki
kreppuna af, því þá verði þau ekki í stakk búin
til að takast á við samkeppnina að kreppunni
lokinni.
Ekki kemur fram í aðgerðaáætlun SA til
hvaða „séríslensku umhverfiskrafna“ þau vísa
en athugasemdin vekur athygli, ekki síst fyrir
þær sakir að íslensk stjórnvöld hafa löngum
verið talin á eftir stjórnvöldum annarra Norðurlanda í um-
hverfismálum. T.a.m. er gleðiefni að nú er unnið markvisst
að því að hrinda í framkvæmd vistvænni innkaupastefnu
ríkisins þar sem gerðar verða auknar umhverfiskröfur til
þeirra vara og þjónustu sem ríkið sjálft kaupir. Sýnt er að
þessi stefna og kröfurnar sem henni fylgja munu hafa mikil
áhrif á umhverfisstarf fyrirtækja sem vilja eiga von um við-
skipti við hið opinbera, og væntanlega eykst samkeppn-
ishæfni þeirra þá um leið, ekki bara hérlendis heldur einnig
alþjóðlega.
Slík innkaupastefna hefur hins vegar lengi verið við lýði í
nágrannalöndum okkar. ben@mbl.is
Bergþóra Njála
Guðmundsdóttir
Pistill
Að óttast um samkeppnishæfnina
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
FRÉTTASKÝRING
Eftir Andra Karl
andri@mbl.is
Þ
rátt fyrir að holskeflan
hafi enn ekki riðið yfir er
álag á stærstu dómstóla
landsins mikið. Sér-
staklega er fjölgun
munnlegra fluttra einkamála
áhyggjuefni, enda oft á tíðum þung í
vöfum og mjög tímafrek. Á síðasta ári
voru þau um 350 fleiri en í meðalári
hjá Héraðsdómi Reykjavíkur, alls
1.077. Þróunin fyrsta eina og hálfa
mánuðinn er á sama veg.
Raunar hafa færri einkamál verið
þingfest það sem af er ári miðað við
sama tíma í fyrra. Í ár hafa 1.369
einkamál verið þingfest en voru 1.966
í fyrra. Það segir þó ekki alla söguna
því einföldum skuldamálum hefur
fækkað á meðan flóknari málum, sem
eru flutt munnlega, fjölgar. Af þess-
um 1.369 málum eru 143 sem flutt
verða munnlega, en þau voru aðeins
130 af 1.966 fyrir ári. Og raunar er
varla hægt að segja aðeins, því síð-
asta ár var metár þegar kom að
munnlegum flutningi einkamála.
Vandi að spá um X-málin
Burtséð frá einkamálunum þá eru
fleiri mál sem eiga eftir að valda
ómældu álagi; X-málin, þ.e. ágrein-
ingsmál vegna gjaldþrotaskipta.
Kröfuskrár bankanna hafa verið birt-
ar auk annarra gjaldþrota fjármála-
fyrirtækja. Kröfurnar eru gríðarlega
margar og upphæðirnar í mörgum
tilvikum svimandi háar. Þegar kemur
að mati á rétthæð krafna er auðséð að
kröfuhafar leita réttar síns fyrir dóm-
stólum.
Frá hruni fjármálakerfisins hafa
vel á annað hundruð X-mál verið tek-
in fyrir hjá Héraðsdómi Reykjavíkur.
Færustu spámenn eiga hins vegar í
vandræðum með að spá hversu mörg
mál koma til kasta dómstólsins á
þessu ári, telja nóg að tala um hol-
skeflu.
Nýverið voru fimm stöður héraðs-
dómara auglýstar lausar til umsókn-
ar. Frestur til að sækja um rennur út
25. febrúar nk. og ráðgert að dóm-
arar verði skipaðir frá 1. maí. Þrír
þeirra munu starfa við Héraðsdóm
Reykjavíkur. Búið er að ráða aðstoð-
armenn þeirra og sóttu 63 ein-
staklingar um stöðurnar þrjár.
Enn langt frá metárinu 2002
Þegar skoðuð er þróun málafjölda
hjá héraðsdómstólunum átta, sést at-
hyglisverð bylgja í kringum árið
2002. Árið 2001 voru ríflega 31 þús-
und mál skráð en ári síðar tæplega 41
þúsund, bylgjan fjaraði snögglega út
og árið 2005 voru 23 þúsund mál
skráð. Til samanburðar má nefna að á
síðasta ári voru málin 33.610, sem var
fjölgun um ellefu prósent frá 2008.
Að miklum hluta má rekja bylgj-
una á fyrstu árum aldarinnar til fjölg-
unar skuldamála. Þau voru þó mörg
hver í minni kantinum, og þar með
skriflega flutt. Í þeirri bylgju sem nú
ríður yfir, og sér ekki fyrir endann á,
eru mun fleiri mál flutt munnlega.
Erfitt er að segja til um hvort árið
2004 verði toppað í efnahagslægðinni
sem gengur yfir, en nefna má að síð-
astliðinn fimmtudag var unnið frá
morgni til kvölds í Héraðsdómi
Reykjavíkur við þingfestingar og
urðu þær alls um þrjú hundruð. Talið
er víst að fleiri dagar af þeirri stærð-
argráðu eigi eftir að sjást á næstu
misserum.
Morgunblaðið/RAX
Dómaralaust Salir Héraðsdóms Reykjavíkur eru vel nýttir og skipuleggja
þarf upp á nýtt þegar þrír nýjir dómarar taka til starfa þann 1. maí nk.
Þrjú hundruð mál
þingfest á einum degi
Um þrjú hundruð mál voru þing-
fest í Héraðsdómi Reykjavíkur
liðinn fimmtudag. Annir eru mikl-
ar hjá dómstólnum og eiga eftir
að aukast. Þriggja nýrra dómara
er beðið með óþreyju.
MÁLUM FJÖLGAR
Í HÆSTARÉTTI
Skráðum málum hjá
Hæstarétti fjölgaði
um tólf prósent milli
áranna 2008 og
2009. Alls voru skráð
782 mál á síðasta ári en þau voru
tæplega sjö hundruð árið 2008.
Meðferð 654 mála var lokið á árinu
og eru það 142 fleiri en að meðaltali
árin 2003 til 2007. Þetta kemur
fram í ársskýrslu Hæstaréttar.
Nokkuð stöðug
aukning hefur verið
á skráðum málum
hjá Hæstarétti und-
anfarin ár. Þau voru
rétt tæplega fimm hundruð árið
2003, ríflega fimm hundruð árið
2004 og um 550 árið 2005. Árið
2006 varð fremur mikil fjölgun frá
fyrra ári en þá voru skráð 673 mál.
Svipaður fjöldi var árið 2007 og svo
697 árið 2008.
Þrátt fyrir fjölgun
dæmdra mála fjölg-
aði ódæmdum einka-
málum í árslok um 35
frá árslokum 2008,
þegar þau voru 150. Ódæmdum kær-
um fjölgaði um fjórar en sakamálum
fækkaði hins vegar um eitt.