Morgunblaðið - 19.05.2010, Side 17

17
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 19. MAÍ 2010
Ljós í myrkri Eyjafjallajökull er ekki árennilegur um þessar mundir en þeir sem um jökulinn fara hafa markað slóð sem vísar veginn í svartnætti goss og gjóskufalls á svæðinu.
RAX
Úthald og dugn-
aður Hvals hf. að
bíða eftir mögu-
leikum til að hefja
aftur hvalveiðar skil-
aði loks árangri í
fyrrasumar. Þá hlýn-
aði okkur mörgum
um hjartaræturnar
fyrrverandi plan-
mönnum í Hvalstöð-
inni í Hvalfirði. Sér-
staklega
skemmtilegt á þessum hruntím-
um þar sem þjóðin
þarf að afla eins
mikils gjaldeyris og
hægt er.
Jafnframt er öll
atvinnusköpun sem
ekki er beint greidd
af ríkinu ákaflega
mikilvæg fyrir þjóð-
arbúið og þarna
fengu margir náms-
menn sumarvinnu
síðastliðið sumar.
Það hefur örugg-
lega kostað mikla
peninga og tíma að halda við
skipunum öll þessi ár og koma
þeim svo aftur af stað. Einnig má
vera ljóst að miklu hefur þurft að
kosta til að koma öllu vinnslu-
húsnæði aftur í vinnsluhæft horf.
Fyrir þetta finnst mér að ætti að
verðlauna fyrirtækið og sér-
staklega dugnað og áhuga for-
stjórans Kristjáns Loftssonar
sem ekki hefur látið deigan síga í
þessu máli.
Öfgamenn sem m.a. sökktu
hvalveiðibátum hér í höfninni
hafa því ekki náð markmiðum
sínum. Þannig að við getum hald-
ið áfram að nýta náttúru hafsins
á sjálfbæran hátt sem er und-
irstaða lífs okkar á Íslandi.
Nú eru hins vegar blikur á lofti
og ríkisstjórnin telur nauðsynlegt
að skattleggja sérstaklega veiðar
á hval upp á tugi milljóna á öllum
þessum óvissutíma. Hvalveið-
arnar skila af sér margfalt til
samfélagsins og engin bráð nauð-
syn til að skattleggja þær sér-
staklega með auknum álögum
akkúrat nú. Þannig er lagt í þá
hættu að ekkert verði af hval-
veiðum í sumar með meðfylgjandi
tekjutapi þjóðarinnar.
Nú er nóg komið, Jón Bjarna-
son og ríkisstjórn. Dragið frum-
varpið þegar til baka og hættið
að trufla atvinnulífið.
Eftir Atla Árnason »Nú er nóg komið,
Jón Bjarnason og
ríkisstjórn. Dragið
frumvarpið þegar til
baka og hættið að trufla
atvinnulífið.
Atli Árnason
Höfundur er læknir með mikinn
áhuga á sjávarútvegi.
Af hverju er ríkisvaldið að trufla hvalveiðar
og atvinnu fyrir ungt fólk
Eins og flestir vita, sem fylgst
hafa með fréttum að und-
anförnu, er rekið fyrir Héraðs-
dómi Reykjavíkur sakamál á
hendur níu einstaklingum sem
ákærðir eru m.a. fyrir brot gegn
Alþingi og brot gegn valdstjórn-
inni. Hefur fjöldi fólks óskað eft-
ir því að vera viðstaddur rétt-
arhöldin en þau eru háð í
stærsta dómsal Héraðsdóms
Reykjavíkur sem tekur um 30
manns í sæti.
Í ákvæði 6. gr. Mannréttindasáttmála Evr-
ópu, er fjallað um opinbera málsmeðferð, en í
réttinum til opinberrar málsmeðferðar felst
m.a. að þinghöld skuli háð í heyranda hljóði og
opin þeim sem á vilja hlýða og fylgjast með.
Þessi réttur er þó ekki fortakslaus, þar sem í
ákvæðinu segir að banna megi fréttamönnum
og almenningi aðgang réttarhöldunum, m.a.
með tilliti til allsherjarreglu eða þjóðaröryggis
eða vegna hagsmuna ungmenna, eða verndar
einkalífs málsaðila, eða að svo miklu leyti sem
dómstóllinn telur brýna nauðsyn bera til. Þá
segir í ákvæðinu að hver sá sem borinn er sök-
um um refsiverða háttsemi skuli talinn saklaus
uns sekt hans er sönnuð að lögum.
Í 10. gr. sakamálalaga nr. 88/2008, er regla
þessi áréttuð þar sem segir að dómari geti
ákveðið að þinghald fari fram fyrir luktum dyr-
um, að öllu leyti eða að hluta, ef
hann telji það nauðsynlegt:
a. til hlífðar sakborningi, brota-
þola, vandamanni þeirra, vitni eða
öðrum sem málið varðar,
b. vegna nauðsynjar sakborn-
ings, brotaþola, vitnis eða annars
sem málið varðar á því að halda
leyndum atriðum varðandi hags-
muni í viðskiptum eða samsvarandi
aðstöðu,
c. vegna hagsmuna almennings
eða öryggis ríkisins,
d. af velsæmisástæðum,
e. til að halda uppi þingfriði,
f. meðan á rannsókn máls stendur og hætta
þykir á sakarspjöllum ef þing væri háð fyrir
opnum dyrum,
g. meðan vitni gefur skýrslu án þess að það
þurfi að skýra frá nafni sínu í heyranda hljóði,
sbr. 8. mgr. 122. gr.
Þá segir í sama ákvæði að þótt þinghald sé
háð í heyranda hljóði sé dómara rétt að tak-
marka fjölda áheyrenda við þá sem rúmast á
þingstað með góðu móti.
Dómari geti einnig meinað þeim aðgang sem
eru þannig á sig komnir að návist þeirra sam-
ræmist ekki góðri reglu við þinghald eða ef
hætta er á að nærvera þeirra valdi því að sak-
borningur eða vitni skýri ekki satt frá.
Jafnframt er dómara rétt að vísa manni úr
þinghaldi ef návist hans horfir til truflunar
þingfriði eða framkoma hans er óviðeigandi í
orði eða verki. Ákvörðun dómara um að víkja
manni úr þinghaldi má framfylgja með lög-
regluvaldi ef með þarf.
Málsmeðferðarreglur þessar, sem eiga sér
samhljóm í 6. gr. Mannréttindasáttmála Evr-
ópu, eru ekki settar til höfuðs þeim sem fylgj-
ast vilja með réttarhöldum, heldur til þess að
þeim sem vilja fylgjast með, sé það fært. Þær
eru einnig settar til verndar sakborningum,
vitnum og öðrum sem viðstaddir eru þinghald-
ið.
Sakborningur á rétt til að fá úrlausn um
ákæru á hendur sér innan hæfilegs tíma, sbr.
70. gr. stjórnarskrárinnar. Þessa reglu ber
dómstólum að virða, en til þess að svo megi
verða, er þeim nauðsynlegt að hafa starfsfrið,
ekki síst við stjórnun þinghalda.
Mál þau sem berast til dómstóla, eru af
mörgum toga og mörg hver þess eðlis að vitni
getur reynst afar þungbært að skýra frá
reynslu sinni að viðstöddu fjölmenni. Hið sama
getur gilt um sakborninga. Þannig vegast á
hagsmunir þeirra sem vilja fylgjast með rétt-
arhöldum og þeirra sem réttarhöldin snúast
um og málið varðar mest. Reglan um að dóm-
þing skuli háð í heyranda hljóði verður þannig
ekki skilin á þann hátt að öllum beri skilyrð-
islaus óheftur aðgangur að þinghöldum.
Dómarar dæma einungis eftir lögunum, sbr.
61. gr. stjórnarskrárinnar. Þær reglur um
málsmeðferð sem að ofan eru raktar og varða
m.a. takmörkun aðgangs að þinghöldum, eru
allar bundnar í lög.
Eins og fram kemur í 6. gr. Mannréttinda-
sáttmálans skal hver maður eiga rétt til rétt-
látrar og opinberrar málsmeðferðar fyrir sjálf-
stæðum og óvilhöllum dómi og skal skipan
hans ákveðin með lögum. Þannig má dómari
aldrei vera háður neinum sem gæti haft áhrif á
afstöðu hans í tilteknum málum.
Öll viðleitni hagsmunasamtaka, almennings
og stjórnmálamanna til að hafa áhrif á úrlausn-
ir dómstóla grefur undan réttaröryggi borg-
aranna og veikir stöðu réttarríkisins.
Eins og að framan greinir er það mál sem
hlotið hefur mikla athygli fjölmiðla undanfarna
daga, mál svokallaðra níumenninga. Aðal-
meðferð í málinu hefur ekki verið háð og því
enginn dómur fallið í málinu. Þrátt fyrir það
sem lesa má á hinum ýmsu bloggsíðum um
væntingar manna til niðurstöðu dómsins í því
máli, er brýnt að hafa í huga að saklausir telj-
ast menn þar til sekt þeirra hefur verið sönnuð.
Þessi grundvallarregla kemur fram í of-
annefndri 6. gr. Mannréttindasáttmála Evr-
ópu. Hún er fortakslaus og á jafnt við í þessu
máli sem og öðrum þeim sakamálum sem ber-
ast munu dómstólum á næstunni, hvort sem
þau má rekja með einum eða öðrum hætti til
hruns íslensks efnahagslífs eða ekki.
Eftir Ingveldi Einarsdóttur » Fjallað um rétt manna til
opinberrar málsmeðferðar
en í þeim rétti felst m.a. að
þinghöld skuli háð í heyranda
hljóði.
Ingveldur Einarsdóttir
Höfundur er formaður Dómarafélags Íslands.
Um opin og lokuð þinghöld