Fréttablaðið - 04.10.2011, Qupperneq 22

4. OKTÓBER 2011 ÞRIÐJUDAGUR2 ● geðhjálp
Útgefandi: Geðhjálp | Heimilisfang: Túngata 7, 101 Reykjavík
Ritstjóri og ábyrgðarmaður: Auður Styrkársdóttir
Vefsíða: www.gedhjalp.is | Sími: 570 1700
Landssamtökin Geðhjálp eru
hagsmunasamtök sem er ætlað
að gæta hagsmuna þeirra sem
þurfa eða hafa þurft aðstoð
vegna geðrænna vandamála,
aðstandenda þeirra og annarra
sem láta sig geðheilbrigðismál
varða. Tilgangur samtakanna er
að bæta hag þeirra sem eiga við
geðræn vandamál að stríða svo
og aðstandenda þeirra. Að því er
unnið m.a. með því að:
• Sjá til þess að jafnræðisregla
stjórnarskrárinnar sé virt og
þeim mannréttindasáttmálum
sem Ísland á aðild að sé fram-
fylgt.
• Að efla alla forvarnar-
vinnu og umbætur á sviði
geðhei lbrigðis mála með
fræðslu og vitundarvakningu
og stuðla m.a. þannig að því að
draga úr fordómum.
• Að stuðla að endurbótum í
þjónustu við geðsjúka og þá
sem eru með geðræn vanda-
mál, innan og utan stofnana.
• Að gera tillögur í þessum
efnum og skapa umræðu um
þau í samfélaginu.
• Að efla gagnrýna og málefna-
lega umræðu um geð -
heilbrigðis þjónustu og þann
grundvöll sem hún hvílir á.
• Að stuðla að því að þeim sem
eru með geðræn vandamál
verði búin skilyrði til að njóta
hæfileika sinna, menntunar og
starfsorku.
• Að hafa samvinnu við önnur
félagasamtök og hópa er vinna
að sömu eða svipuðum mark-
miðum, eða gerast aðili að
þeim.
• Að berjast fyrir aukinni þjón-
ustu við geðfatlaða utan stofn-
ana í formi persónulegrar lið-
veislu og nútímalegra búsetu-
úrræða.
Geðhjálp er að Túngötu 7 í
Reykjavík.
Um samtökin Geðhjálp
A lþjóða geðheilbrigðisdagurinn ber yfirskriftina: „Átakið mikla – fjárfestum í geðheilbrigði“. Fjölmörg samtök
halda merkjum dagsins á lofti og af því tilefni er hér rætt við
Bergþór Grétar Böðvarsson, fulltrúa notenda á geðdeildum
Landspítalans. Í Reykjavík verður gengið frá Hallgrímskirkju
í Ráðhús Reykjavíkur klukkan 16 þar sem stutt en
skemmtileg dagskrá bíður fundargesta. Aðstandendur
göngunnar hljóta að bera þá von í brjósti að einhvern daginn
ranki landsmenn við sér og fjölmenni í geðgönguna til
stuðnings geðsjúkum og bættu geðheilbrigði, rétt eins og
í gleðigönguna til stuðnings sjálfsögðum mannréttindum
homma og lesbía.
Margt hefur áunnist í geðheilbrigðismálum á liðnum
árum. Búsetumál geðfatlaðra hafa batnað mjög fyrir öfluga
baráttu Geðhjálpar. Málefni fatlaðra hafa verið flutt frá ríki
til sveitarfélaga og réttindagæslumenn verið skipaðir um allt
land, en hvort tveggja var lengi baráttumál félagins. Geðteymi
hafa litið dagsins ljós í Reykjavík en þau eru vísir að því sem
koma skal: öflug geðheilbrigðisþjónusta í nærumhverfi í stað
stofnana og stórra geðdeilda. Um leið og við þökkum öllu
því góða fólki sem lagt hefur sitt af mörkum til að bæta hag
geðsjúkra minnum við á að enn er verk að vinna.
Nærri fjórir af hverjum tíu Evr-
ópubúum þjást af einhverjum geð-
rænum kvillum, ef marka má niður-
stöður stórrar rannsóknar sem al-
þjóðaheilbrigðissamtökin WHO
hafa látið gera. En spurningin er:
Hvað eru geðrænir kvillar?
Einn þeirra sem stóð fyrir rann-
sókninni var Christer Allgulander,
lektor í klínískri taugafræði. Hann
segir að rannsóknin hafi náð til
allra Evrópusambandslandanna og
auk þess Íslands, Noregs og Sviss. Í
ljós hafi komið að um 160 milljónir
Evrópubúa, eða hartnær 38% íbú-
anna, þjáðust af einhvers konar geð-
röskunum eða geðrænum kvillum.
Kvíði hrjáði áberandi marga, eða
um 14% íbúanna. En þarna er líka
að finna greiningar eins og svefn-
truflanir og alkóhólisma, svefnsýki
og kæfisvefn. Allgulander bendir á
að greiningum hafi farið fjölgandi
og því séu tölur við fyrri rannsókn-
ir vart sambærilegar.
Allan Horowitz, prófess-
or í félags fræði við Rutgers-há-
skóla, er afar ósáttur við niður-
stöðurnar og þær ályktanir sem
af þeim eru dregnar. Hann bendir
á að eðli legar geðsveiflur, eins og
til að mynda þær sem verða þegar
einstaklingur inn upplifir sorg, séu
gerðar að kvillum. „Þetta er helber
vitleysa,“ segir Horowitz. „Þótt fólk
sé óhamingju samt eða niðurdregið
er ekki þar sem sagt að það sé eitt-
hvað að því.“
Geðsjúkdómar ofmetnir?
mér ég læra eitthvað á tilfinning-
ar mínar í hópmeðferð með öðru
ungu fólki. Listmeðferð gagnað-
ist mér líka vel þar sem ég átti svo
erfitt með að tjá mig í orðum en
fékk útrás fyrir tilfinningarnar
í listinni. Þegar hlé varð á þeirri
meðferð vegna sumarleyfa réði ég
hins vegar ekki lengur við barátt-
una.“
ÞORÐI EKKI ÚT
Elín einangraði sig og upplifði
alvarlega félagsfælni. Hún var
hrædd við að fara út á meðal fólks
en vegna mikilla ranghugmynda
missti hún hálfpartinn tökum á
raunveruleikanum. Hún gat því
hvorki verið heima hjá sér vegna
hræðslu né farið út. „Þetta var eins
og að vera fastur í martröð og ég
var viss um að einhver vildi drepa
mig. Ég var lögð inn á geðdeild, þar
sem ég var í heila sjö mánuði. Það
var sama þrautaganga með lyfin
og áður því þau einfaldlega virk-
uðu ekki nema nokkra mánuði í
senn. Starfsmenn spítalans voru
mjög styðjandi og duglegir að ýta
við mér að mæta í einhverja tíma
í skólanum sem ég og gerði. Það
hefur hjálpað mér mikið að ég hef
alltaf haft það svart á hvítu að mér
gengur vel í skóla.“
KYNNTIST HUGARAFLI
Eftir þessa sjö mánuði lá leiðin
á Reykjalund í tveggja mánaða
endurhæfingar prógramm. Elín út-
skrifast um sumar, í júlí mánuði.
Það hefur komið á daginn að það
er Elínu hættulegt ef hlé verður á
samtalsmeðferðum þótt hún taki
lyf og hún hefur hrunið niður á
slíkum tímabilum eins og gerðist
þarna eftir Reykjalund þar sem
hún fór ekki að vinna að neinu sér-
stöku þegar hún kom út. Í þetta
skiptið varði það þó stutt og hún
var fljótlega komin í samband
við Hugarafl þar sem fólk sem
glímt hefur við geðraskanir hitt-
ist, vinnur saman að verkefnum
og nýtur reynslu og félagsskap
hvers annars. Auk þess var hún
í dagmeðferð hjá Hvíta bandinu
sem byggðist á hugrænni atferlis-
meðferð og árvekni.
NJÓTUM ÞESS AÐ VERA UNGT FÓLK
Árvekni snýst um að vera í núinu
og leyfa sér að finna tilfinningarn-
ar. „Þannig magnar maður ekki
upp kvíðann heldur leyfir honum
að vera og man að hann líður hjá.
Í dag bý ég að góðri tækni til að
takast á við tilfinningar mínar.
Ég sem læddist í upphafi með
veggjum í Hugarafli tala þar í
dag á fundum og fer út í grunn-
skóla með fræðsluefni um geð-
raskanir. Markmið Hugarafls er
að hafa góð áhrif á geðheilbrigðis-
þjónustuna og minnka fordóma.
Ég er virk með Ung hugum, sem
eru ungliðasamtök innan Hugar-
afls fyrir fólk 18 ára og eldra. Við
njótum þess að hittast oft í viku og
vera fyrst og fremst ungt fólk en
ekki endilega fólk með geðraskan-
ir þótt við höfum öll reynt slíkt.
En félagsskapurinn er dýrmætur
þar sem margir hafa einangrast í
veikindunum.“
SAGÐI MIG VONLAUST VERKEFNI
Síðustu tvö árin hefur Elín fund-
ið fyrir mun minni sveiflum og
sérstaklega síðasta árið sem hún
upplifir sem nýtt líf og finnur til
dæmis ekki fyrir neinni félags-
fælni. „Ég geri mér grein fyrir
að það getur allt gerst og á þessu
tímabili hef ég einu sinni lagst
stutt inn. Í það skiptið hitti ég ein-
mitt lækni, sem ég hafði aldrei
hitt áður, en sagði við mig að ég
væri vonlaust verkefni. Það væri
búið að prófa svo mörg lyf og
meðferðir en samt hefði ég dott-
ið niður. Ég fékk mikið sjokk að
heyra svona dóm, sérstaklega þar
sem batinn hafði verið viðvarandi
lengi. En ég var sem betur fljót að
átta mig á að þetta var alls ekki
rétt,“ segir Elín og segist hafa
verið vonsvikin yfir viðmótinu
enda hafi meðferðar aðilar hjá
Hvítabandinu og Hugarafli, sem
og fjölskylda hennar, öll verið jafn
hissa. Þetta viðmót hafi þó verið
einstakt.
VENDIPUNKTUR AÐ VILJA LIFA
„Minn mesti vendipunktur í bar-
áttunni var þegar ég náði að
ákveða að ég vildi lifa. Ekki fyrir
aðra heldur mig sjálfa. Ég hafði
alltaf séð fyrir mér að ég myndi
deyja ung og ég var í raun í skól-
anum og á spítalanum fyrir aðra.
Ég áttaði mig á því í meðferðun-
um að ég þurfti að taka ákvörðun
um hvort ég vildi vera með í lífinu
eða ekki,“ segir Elín og bætir við
að það hafi verið ótrúlegt átak að
segja það upphátt.
Elín gerir allt sem hún getur til
að viðhalda bata og nýtir sér allt
sem hún hefur lært. „Ég passa
minn svefn, að einangrast ekki og
fleira til. Ef ég finn einkenni þarf
ég að passa að tala strax um þau
og það er það sem ég ráðlegg fólki.
Ranghugmyndir verða manni ekki
ljósar nema maður hafi annan
til að spegla þær og oft bara að
segja þær upphátt. Aðstandendur
þeirra sem eru veikir þurfa fyrst
og fremst að vera reiðubúnir að
hlusta og stíga inn í veikindin.
Þunglyndi er ótrúlega alvarlegt
og á ekkert skylt við venjulega
depurð. Allir geta orðið daprir en
sumir verða veikir af þunglyndi
þannig að það leiðir þá til dauða.
Það má ekki gleymast.“ - jma
„Aðstandendur þeirra sem eru veikir þurfa fyrst og fremst að vera reiðubúnir að
hlusta og stíga inn í veikindin,” segir Elín Ósk Reynisdóttir.
Framhald af forsíðu
Auður Styrkársdóttir
Geðganga = gleðiganga
● Í TILEFNI ALÞJÓÐLEGS GEÐHEILBRIGÐIS
DAGS 10. október verður boðið upp á dagskrá sem hefst
við Hallgrímskirkju kl. 16.00. Þaðan verður gengið fylktu
liði með lúðrablæstri og söng niður að Ráðhúsi Reykja-
víkur þar sem skemmtidagskrá hefst kl. 16.45. Ræða, lif-
andi tónlist, ljóðalestur, veitingar, kynningar fjölda úrræða
í geðheilbrigðiskerfinu og fleira í boði.
Þeir sem fram koma eru:
Haraldur Vignir Sveinbjörnsson og Sváfnir Sigurðarson úr
hljómsveitinni Menn ársins, Guðbjartur Hannesson vel-
ferðarráðherra, Ólöf Þorsteinsdóttir ljóðskáld, Gunnar
Kvaran sellóleikari, Guðný Guðmundsdóttir fiðluleikari,
Haukur Guðlaugsson píanóleikari og Valgeir Guðjónsson,
sem flytur nýtt lag tileinkað deginum sem heitir Ég reyni.
Afhending styrkja og hvatningarverðlauna úr forvarna-
og fræðslusjóðnum ÞÚ GETUR. Kiwanis afhendir styrki að
upphæð 22.500.000 til þriggja styrkþega.
Markmið dagsins er að vera sýnileg, kveða niður fordóma
og skemmta sér saman sem jafningjar.
Ekki láta þitt eftir liggja, mættu með okkur í gönguna eða
í Ráðhúsið og sýndu þannig fram á eigið fordómaleysi.
Vertu með í að bæta geð.
Átakið mikla – fjárfestum í geðheilsu