Fréttablaðið - 22.11.2011, Blaðsíða 15

ÞRIÐJUDAGUR 22. nóvember 2011 15
AUÐVELDAR VÉLINNI AÐ VIÐHALDA
AFKÖSTUM
GETU OG
Jónína
Michaelsdóttir
blaðamaður
Í DAG
Það var gaman að sjá myndina um Thorsarana í sjónvarpinu,
ekki síst myndir frá löngu liðnum
tíma. Ævisaga hins merka braut-
ryðjanda Thors Jensen, skrásett
af Valtý Stefánssyni, kom út
árið 1955, var mikið lesin. Það
munaði mikið um þennan mann
sem virðist bæði hafa verið hug-
myndaríkur og traustur athafna-
maður og góð manneskja. Hann
hugsaði hátt og gafst ekki upp í
lægðunum. Þegar ég las bókina
í fyrsta skipti á unglingsárunum
staldraði ég við eftirfarandi
setningar: „Eftir að ég hafði fest
kaup á Korpúlfsstöðum, fór ég að
hugleiða að þarna kynni að vera
verkefni fyrir mig. Ég var ekki
nema sextugur maður.“
Enginn sem ég þekkti á þessum
árum og jafnan síðan hefur tekið
svona til orða: „Ég er ekki nema
sextugur maður!“ Það væri þá
helst á allra síðustu árum, því að
í dag geta bæði sextugir og sjö-
tugir byrjað á nýju og spennandi
verkefni, ef hugmyndaflugið er
virkjað og heilsan er í góðu lagi.
Bjart og svart
Til er fólk sem virðist alltaf
vera geislandi glatt, alltaf til í að
prófa eitthvað nýtt, lítur aldrei
á neitt sem fyrirhöfn eða vesen.
Munar ekkert um viðvik hér og
þar. Þetta fólk auðgar auðvitað
umhverfi sitt og þegar árin fær-
ast yfir það breytist vitundin ekk-
ert. Æskugleðin og þrótturinn
víkur aldrei frá þeim. Svo eru
aðrir sem lokast inni í þröngsýni
og hafa jafnan augun á því sem
er að. Taka sjálfa sig óþarflega
hátíðlega, og leyfa hvers kyns
fordómum að dafna innra með
sér. Þetta fólk verður gjarnan
gamalt á vissan hátt þó að það sé
ungt að árum. Aldur er sem sé
ekki bara spurning um ár. Samt
erum við býsna bundin af þessu
fyrirbæri: Aldrinum.
Ramminn
Á sama hátt og við höfum breyst
úr einstaklingum með nafn og
föðurnafn í kennitölur, erum við
hvert í sínu hólfi. Börnin verja
deginum innan girðingar í umsjá
leikskólakennara þangað til þau
fara í skóla og síðar framhalds-
skóla. Svo kemur hjónaband og
atvinnulíf, þangað til þau ná
eftirlaunaaldri. Þá eru þau orðin
eldri Íslendingar og flytja gjarn-
an í húsakynni með öðrum slík-
um. Sumir líta svo á, að þar með
sé þetta fólk komið á hliðarlín-
una, og ekki lengur virkir aðilar
í samfélaginu. Þeim er frjálst að
hafa þá skoðun, en það er ekki í
lagi ef 67 og eldri láta það hafa
áhrif á sig og fara að trúa því
sjálfir.
Góður vinur minn tók á sínum
tíma við virtu, en litlu fyrirtæki
í Reykjavík. Hann var á margan
hátt á undan sinni samtíð og tók
upp nýjungar sem vöktu athygli
og virðingu. Nokkrum mánuðum
eftir að hann fór á eftirlaun var
honum boðið í teiti á þessum
vinnustað sem nú var í höndunum
á ungum mönnum. Tveir þeirra
voru að ræða um fyrirtækið við
hann og töluðu eins og hann vissi
ekkert um það. Þegar þekking
hans á fyrirtækinu kom fram í
samtalinu horfðu ungu mennirn-
ir steinhissa og glaðlega á hann.
„Sko þig!“
Í samfélagi sem er að búa til
aldursstéttarskiptingu, verða
svona óvitar til.
Aldur og atgervi
Guðný Ýr Jónsdóttir, ekkja Sig-fúsar Daðasonar, mótmælir
hér í Fréttablaðinu 19. nóvember
því, sem ég segi um Sigfús í nýrri
bók minni, Íslenskum kommúnist-
um 1918–1998. Þar ber ég í loka-
kafla stuttlega saman Jón úr Vör,
sem mótmælti ofbeldisverkum
Kremlverja í lok sjötta áratug-
ar, og Sigfús Daðason, sem gerði
það ekki. Guðný Ýr kvartar undan
því, að ég vitni ekki í heimildir.
Það geri ég fyrr í bókinni, enda
er þessi umsögn í lokakaflanum
aðeins upprifjun á því og tilvísun
til þess.
Ég átti sérstaklega við nokkur
atriði, sem nefnd eru í bókinni og
Guðný Ýr getur því miður ekki um.
Í fyrsta lagi var Sigfús Daða-
son þá ritstjóri Tímarits Máls
og menningar, sem flutti les-
endum sínum lof eitt um
kommúnistaríkin.
Í öðru lagi starfaði Sigfús Daða-
son þá hjá bókafélaginu Máli og
menningu, sem Kremlverjar héldu
beinlínis uppi með fjárstyrkjum,
enda var það þeim hliðhollt.
Í þriðja lagi réðst Sigfús Daða-
son harkalega 1959 á bók Borísar
Pasternaks, Sívago lækni, eins og
áróðursmenn Kremlverja gerðu þá
um allan heim.
Í fjórða lagi gagnrýndi Sigfús
Daðason 1961 opinberlega flótta-
manninn Tibor Merlay, sem hing-
að kom til að segja frá kúgun
kommúnista í Ungverjalandi.
Í fimmta lagi hafnaði Sigfús
Daðason 1963 ritgerðum Arnórs
Hannibalssonar í Tímarit Máls og
menningar um kúgun kommúnista
í Ráðstjórnarríkjunum og þjónkun
íslenskra kommúnista við Kreml-
verja. Í sjötta lagi neitaði Sigfús
Daðason að segja neitt opinberlega
1963 um uppgjör Halldórs K. Lax-
ness við kommúnismann í Skálda-
tíma, þótt Morgunblaðið leitaði
eftir því.
Á sama tíma birti Jón úr Vör
magnað kvæði gegn kúgun Kreml-
verja, „Lítil frétt í blaðinu“.
Ekkja Sigfúsar Daðasonar segir
síðan í grein sinni frá því, sem ég
vissi raunar fullvel fyrir, að til
er handrit að grein eftir Sigfús,
þar sem hann andmælir innrás
Kremlverja í Tékkóslóvakíu 1968.
Á greinina var skrifað „varð ekki
birt“. Með þessu staðfestir ekkjan
mál mitt, svo að ekki þarf frek-
ar vitnanna við. Sigfús Daðason
treysti sér ekki til þess, þótt hann
væri ritstjóri Tímarits Máls og
menningar, að birta grein eftir sig
um innrásina 1968 gegn vilja ann-
arra ráðamanna Máls og menn-
ingar.
Það var einmitt gegn slíkri þögn
og slíkri þöggun, sem ég samdi
bók mína. Grein Guðnýjar Ýrar er
frekari staðfesting á því, hversu
nauðsynlegt var að ráðast í það
verk. Sem betur fer þurfti ekki
að skrifa á handritið að bók minni
„varð ekki birt“.
„varð ekki birt“
Menning
Hannes
Hólmsteinn
Gissurarson
höfundur Íslenskra
kommúnista 1918-1998